plik


ÿþLateralizacja i jej modele Funkcjonalna przewaga stronna to inaczej lateralizacja. Objawia si ona jako preferencja do u\ywania rki, nogi, oka i ucha le\cych po tej samej stronie osi ciaBa. Wikszo[ szlaków nerwowych wi\cych narzdy ruchu i zmysBu z mózgiem krzy\uje si. U osób praworcznych wystpuje wyrazna asymetria funkcjonalna i anatomiczna  lewa póBkula odbiera informacje z prawej poBowy ciaBa i z prawej strony otoczenia oraz steruje ruchami prawej rki, prawa póBkula odbiera za[ informacje i zawiaduje ruchami z lewej strony ciaBa. U osób leworcznych asymetria taka nie wystpuje lub jest mniej wyrazna. Wynika to ze znacznych ró\nic indywidualnych w tym zakresie. Cz[ osób leworcznych posiada wzorzec asymetrii taki jak u praworcznych, cz[ odwrotny, a u niektórych brak jest asymetrii. Dziecko rodzi si z okre[lonym genotypem  predyspozycj do danego modelu lateralizacji. W cigu \ycia ustala si fenotyp, czyli model lateralizacji, który uksztaBtowaB si w wyniku genotypu i oddziaBywania czynników egzogennych i endogennych. W[ród modeli lateralizacji wyró\nia si lateralizacj jednorodn (prawostronn, lewostronn) oraz niejednorodn (skrzy\owan i nieustalon). Dominacja oka czy ucha nie zawsze jest zgodna z ostro[ci widzenia i sByszenia. U wikszo[ci dzieci ju\ w wieku 2-3 lat mo\na stwierdzi silnie uksztaBtowan praworczno[, podczas gdy leworczno[ ustala si zazwyczaj midzy 3 a 4 rokiem \ycia. Czasem silna dominacja rki zaznacza si ju\ w \yciu prenatalnym. W czasie badaD USG na monitorze mo\na zaobserwowa ju\ w 15 tygodniu ci\y, \e niektóre dzieci do przemieszczania si w Bonie matki u\ywaj gBównie lewej rki, wykazuj te\ preferencje do ssania lewego kciuka. Badania naukowe wykazaBy, \e silna dominacja w zakresie rki mo\e te\ zaznaczy si ju\ w dwa tygodnie po urodzeniu, gdy\ praworczny noworodek zaczyna wtedy przyglda si swojej prawej rce. Lew rk zainteresuje si dopiero ok. 40 dni po urodzeniu. Zaobserwowano, \e praworczne niemowl poBo\one na brzuszku, obraca gBówk w praw stron, a niemowlta leworczne w lew stron lub nie wykazuj \adnej preferencji. Niektóre niemowlta wol trzyma grzechotk w lewej rce. Je[li przeBo\ymy takiemu dziecku zabawk do prawej rki, ju\ po chwili grzechotka znowu znajdzie si w jego lewej rce. OkoBo 12 miesica \ycia lateralizacja czynno[ci staje si mniej zauwa\alna, poniewa\ dziecko zaczyna stawia wtedy pierwsze kroki. Chód jest czynno[ci symetryczn i w jednakowym stopniu anga\uje obie koDczyny dolne, a tym samym obie póBkule mózgowe. Dopóki czynno[ ta nie zostanie w peBni zautomatyzowana, trudno bdzie stwierdzi u dziecka dominacj prawej lub lewej strony ciaBa. (Warto przy tej okazji wspomnie, \e dziecko, które uczy si chodzi, stale jest nara\one na upadki. Drobne, ale czste urazy gBowy, które mog nastpi, je[li dziecko nie jest asekurowane, czsto w skutkach okazuj si tak samo grozne, jak jednorazowe powa\ne uszkodzenia poBczone z wylewami [ródczaszkowymi). Ustalanie si dominacji rki jest spraw indywidualn i przebiega w ró\ny sposób u poszczególnych dzieci. O opóznieniach tego procesu mo\emy mówi, kiedy dominacja rki nie ustaliBa si w cigu pierwszego roku nauki szkolnej. U uczniów powy\ej 10 roku \ycia nieustalona lateralizacja mo\e by interpretowana jako zaburzenie rozwoju. Dzieci takie zazwyczaj napotykaj trudno[ci w nauce. Je[li dziecko posBuguje si na zmian lew lub praw rk, mo\e [wiadczy to o braku dominacji jednej z póBkul dla czynno[ci manualnych. Oburczno[ jest czstym zjawiskiem u dzieci do 4 roku \ycia. W[ród dzieci oburcznych mo\na wyró\ni dwie grupy: oburcznych wtórnie i pierwotnie. U dzieci pierwotnie oburcznych proces lateralizacji przebiega w sposób zwolniony. Obie rce tych dzieci s maBo sprawne, czsto równie\ wystpuje brak koordynacji midzy nimi. Oburczno[ pierwotna zazwyczaj wspóBwystpuje z ró\nego rodzaju zaburzeniami. Oburczno[ wtórna jest wynikiem wieloletniego treningu rki niedominu- jcej. wiczenia takie s podejmowane gBównie przez osoby, które wykonuj zajcia wymagajce du\ej sprawno[ci obu rk (np. fortepian). W takich wypadkach wiczona jest jednocze[nie biegBo[ prawej i lewej rki oraz ich wspóBdziaBanie. Podjcie takiego treningu przez dziecko po 9 roku \ycia nie powinno spowo- dowa \adnych niekorzystnych nastpstw, poniewa\ w tym wieku o[rodki mowy ju\ si ustaliBy w jednej z póBkul. Oburczno[ wtórna mo\e by jednak zjawiskiem negatywnym w przypadku niesBusznego przeuczania dziecka z siln dominacj czynno[ciow lewej rki na praw rk. W efekcie tej decyzji \adna z rk nie jest sprawna, a taka ingerencja mo\e spowodowa konflikt dominacji póBkul mózgowych. Przyczyny leworczno[ci Badania dotyczce przyczyn leworczno[ci na razie nie daBy ostatecznej i jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. S one kontynuowane i przynosz wci\ nowe informacje, które stale weryfikuj i uzupeBniaj nasz dotychczasow wiedz. WedBug badaD klinicznych i anatomofizjologicznych leworczno[ mo\e by wynikiem dziaBania wielu czynników. Teorie dotyczce tej kwestii nie wykluczaj si wzajemnie, poniewa\ ró\ne czynniki mog jednocze[nie oddziaBywa na dan osob. Leworczno[ mo\e by spowodowana przyczynami genetycznymi, organicznymi, [rodowiskowymi lub kulturowymi. Istnieje tak\e hipoteza o hor- monalnym podBo\u tego zjawiska. O tym, \e czynnik genetyczny odgrywa wa\n rol, [wiadcz dane dotyczce czstszego wystpowania leworczno[ci w niektórych rodzinach. PrzykBadem mo\e by tu brytyjska rodzina królewska: królowa Wiktoria i Elizabeth Bowes-Lyon, czyli Królowa Matka preferowaBy lew rk, równie\ królowa El\bieta II, ksi\ Karol i jego syn William sprawniej posBuguj si lew rk. PrawdopodobieDstwo urodzenia leworcznego dziecka wynosi 46%, gdy oboje rodzice s leworczni i zaledwie 2%, gdy oboje s praworczni. Je[li jeden z rodziców jest leworczny, to prawdopodobieDstwo leworczno[ci dziecka wzrasta do 17%. O genetycznym podBo\u leworczno[ci [wiadczy równie\ fakt, \e istnieje wiksze prawdopodobieDstwo wystpienia leworczno[ci u m\czyzn, ni\ u kobiet. Badania wskazuj równie\, \e leworczno[ rodzinna mo\e w istotny sposób wpBywa na lateralizacj funkcji w mózgu: osoby praworczne, u których w rodzinie wystpuje leworczno[, bardzo czsto charakteryzuj si podobn organizacj funkcjonaln mózgu, jak osoby leworczne. Jednak leworczno[ jest nie tylko skutkiem cech odziedziczonych, poniewa\ nierzadkie s przypadki, gdy jedno z bliznit jednojajowych jest prawo-, a drugie leworczne. Z badaD wynika, \e okoBo 20% bliznit jednojajowych ró\ni si midzy sob rczno[ci. Do organicznych przyczyn leworczno[ci zaliczy nale\y przede wszystkim powikBania ci\y i porodu i ich konsekwencje w postaci uszkodzeD lewej póBkuli. W takich przypadkach z leworczno[ci mog wspóBwystpowa równie\ inne zaburzenia, jak: opóznienie rozwoju mowy, jkanie, dysleksja, epilepsja, zaburzenia zachowania, a nawet upo[ledzenie umysBowe. Badania naukowe wykazaBy, \e w[ród osób lewo- i oburcznych porody z powikBaniami wystpowaBy prawie dwukrotnie cz[ciej, ni\ w[ród osób prawor- cznych. Koncepcja hormonalna mówica o tym, \e leworczno[ mo\e by wynikiem nadprodukcji testosteronu w okresie prenatalnym, na razie nie dostarczyBa w peBni wiarygodnych dowodów potwierdzonych badaniami naukowymi. WedBug tej teorii zbyt wysoki poziom mskiego hormonu pBciowego dziaBa hamujco na rozwój lewej póBkuli, co powoduje kompensacj poprzez intensywny rozwój prawej. WBa[nie dziki temu - wg Normana Geschwinda - w[ród leworcznych jest tylu wybitnych matematyków, plastyków, muzyków i konstruktorów. Leworczno[ mo\e by te\ efektem celowego przeuczania lub treningu lewej rki, albo wynikiem uszkodzenia lewej póBkuli we wczesnym dzieciDstwie. Leworczne dziecko uczy si pisa Kiedy leworczne dziecko zaczyna uczy si pisania, nale\y pamita, \e proces ten mo\e przebiega u niego z wikszymi trudno[ciami, poniewa\ nasze pismo jest przystosowane dla osób praworcznych. Naturalnym kierunkiem dla dzieci leworcznych byBoby pisanie od strony prawej do lewej. Czsto te\ tak si dzieje, \e dzieci te próbuj pisa w zeszycie od prawego brzegu i pisz w sposób lustrzany. Pismo zwierciadlane jest cech fizjologiczn dzieci 5-letnich i niemal wszystkie dzieci w tym wieku pisz pierwsze litery i cyfry w taki sposób. U 7-letnich uczniów pismo lustrzane mo\e by jednak przejawem zaburzeD. W takich wypadkach silna tendencja do odwracania cyfr i liter w przestrzeni mo\e powodowa powa\ne trudno[ci w czytaniu i pisaniu, a tak\e bBdy w obliczeniach matematycznych Dziecko leworczne powinno w pocztkowej fazie nauki pisania u\ywa oBówka, poniewa\ pisanie oBówkiem eliminuje ró\ne utrudnienia, np. wbijanie si stalówki w papier czy gorsze i wolniejsze spBywanie atramentu spowodowane popychaniem przyborów do przodu. Dodatkowym problemem dla dziecka leworcznego jest wBa[ciwe uBo\enie rki i zeszytu podczas pisania. Lew rk dziecko powinno oprze lekko na zeszycie, prawa bdzie go jedynie przytrzymywaBa, aby si nie przesuwaB. Je[li nie poka\emy mu, \e jego zeszyt powinien by uBo\ony na Bawce czy biurku uko[nie, z lewym górnym rogiem skierowanym do góry, to bdzie ono w czasie pisania wygina rk w nadgarstku. Taki ukBad rki wywoBuje silne napicie mi[niowe, rka szybko si mczy i ma ograniczony zakres ruchów. WpBywa to niekorzystnie na tempo pisania i jako[ poziomu graficznego pisma. Dziecko, które zaczyna uczy si pisania, nie potrafi jeszcze robi tego w sposób automatyczny, dlatego te\ wa\ne jest, aby mogBo caBy czas kontrolowa wszystkie napisane przez siebie litery, w przeciwnym razie bdzie sobie zamazywaBo i zasBaniaBo napisany tekst. Na dodatek, je[li nie nauczymy go prawidBowej regulacji kta nachylenia zeszytu, bdzie ono przy pisaniu wygina krgosBup, co mo\e sta si przyczyn skoliozy. W sprzeda\y pojawiBy si zeszyty dla dzieci leworcznych z uko[n liniatur, które bardzo uBatwiaj nauk pisania w pocztkowym okresie. Je[li dziecko ma trudno[ci z nauczeniem si prawidBowego uchwytu oBówka czy pióra, nale\y zaopatrzy je w specjalne ergonomiczne nasadki na przybory do pisania, które nie tylko umo\liwiaj, ale wrcz wymuszaj odpowiedni sposób trzymania przyborów do pisania. Nasadki takie s równie\ bardzo przydatne dla dzieci dysgraficznych, z zaburzeniami tonusu mi[niowego, objawiajcego si brakiem swobodnej kontroli siBy chwytu i nacisku na przybory w trakcie pisania czy rysowania. Nale\y je zakBada na wysoko[ci ok. 2 cm od koDca rysika oBówka czy stalówki pióra. Dla dzieci leworcznych strzaBka na nasadce powinna by skierowana w gór oBówka, dla dzieci praworcznych z trudno[ciami graficznymi strzaBk nale\y skierowa w dóB. Nasadki takie s do nabycia w sklepach z artykuBami szkolnymi. Je[li dzieci leworczne w pocztkowym okresie nauki bd z powodu wolnego tempa pisania lub ni\szego poziomu graficznego karane zbyt surowymi ocenami, mo\e to wpByn na obni\enie motywacji do nauki, wytworzenie si postawy lkowej wobec szkoBy, czy te\ spowodowa poczucie mniejszej warto[ci. Nauczyciele powinni pamita, \e leworczne dziecko musi mie swego ssiada w Bawce po prawej stronie, aby mogBo ono swobodnie pisa bez skrpowania ruchów. ZwiatBo powinno pada na zeszyt dziecka leworcznego z przodu, z góry lub z prawej strony, tak aby cieD lewej rki nie utrudniaB mu pisania. Korzystne dla niego jest pisanie na lekko nachylonym pulpicie. Coraz wy\sza [wiadomo[ w[ród spoBeczeDstwa powoduje wiksze zrozumienie zjawiska lewo- rczno[ci. Wyzwolono si z dawnych przesdów i przekonano, \e wspieranie naturalnych preferencji lateralnych dzieci leworcznych przyniesie jedynie korzy[ci, a ich \ycie, dorastanie i nauka stan si wtedy Batwiejsze. Postpowanie z dzieckiem leworcznym Umiejtne postpowanie z dzieckiem leworcznym pozwala uchroni je przed niepowodzeniami, pomaga pokona trudno[ci, umo\liwia mu prawidBowy wszechstronny rozwój. Wa\ne jest zapewnienie dziecku wBa[ciwej atmosfery, która spowoduje, \e nie bdzie ono czuBo si gorsze od innych. Nie nale\y go te\ traktowa w sposób szczególny i uprzywilejowany, gdy\ otaczanie dziecka leworcznego nadmiern opiek mo\e przynie[ skutki odwrotne od zamierzonych. Niezbdne jest jednak odpowiednie prowadzenie dziecka od okresu niemowlcego a\ do koDca nauczania wczesnoszkolnego, czyli do momentu, kiedy opanuje ono w sposób automatyczny czynno[ pisania. NiewBa[ciwe postpowanie z dzieckiem leworcznym mo\e by przyczyn niepowodzeD szkolnych, co w konsekwencji czsto powoduje zaburzenia w sferze emocjonalno-motywacyjnej. Konieczna jest mo\liwie wczesna diagnoza: obserwacja od pierwszych miesicy i badanie diagnosty- czne w wieku przedszkolnym, najlepiej w 5-6 roku \ycia. W niektórych przypadkach mo\na podj próby przeuczania dziecka do posBugiwania si praw rk. Próby takie nie powinny by ryzykowne w stosunku do dziecka oburcznego i jednocze[nie prawoocznego lub dziecka z niewielk przewag lewej rki. Zawsze jednak szanujemy jego wybór i nigdy nie czynimy takich prób na siB, wbrew woli dziecka i caBkowitej jego akceptacji. Trzeba pamita, \e trening rki niedominujcej jest ingerencj w czynno[ci neurofizjologiczne mózgu, skutkiem czego mo\e by zmiana dominacji póBkul. Nie nale\y przestawia na rk praw dzieci lewostronnie zlateralizowanych, dzieci oburcznych i lewoocznych, o silnej przewadze lewej rki oraz dzieci opóznionych umysBowo. Decyzja taka jest spraw indywidualn i powinna by podejmowana w odniesieniu do ka\dego dziecka oddzielnie. Z badaD M. Sováka wynika, \e u dzieci leworcznych przestawionych na siB na praw rk we wczesnym okresie dzieciDstwa stwierdzono zaburzenia ró\nego typu. Wikszo[ z nich wykazywaBa zaburzenia w zachowaniu: nieposBuszeDstwo, agresj lub apati. W niektórych przypadkach byBy one tak powa\ne, \e dzieci wymagaBy opieki psychiatrycznej. Badania wykazaBy ponadto: zaburzenia nerwicowe pod postaci mutyzmu, moczenia nocnego i postawy lkowej wobec otoczenia, jkanie, tiki, niepokój ruchowy (np. wstawanie i chodzenie po klasie bez wyraznej przyczyny), niech do szkoBy (torsje przed wyj[ciem do szkoBy, wagary, wrogi stosunek do nauczycieli), pogarszanie si postpów szkolnych, maB sprawno[ ruchow, trudno[ci w czytaniu i pisaniu, trudno[ci w graficznym poziomie pisma, brak zainteresowania nauk. Równie\ wyniki najnowszych badaD naukowych potwierdzaj niekorzystne konsekwencje wymuszonej praworczno[ci. Ró\nice w asymetrii funkcjonalnej zwizanej z ruchami rk podczas pisania midzy osobami praworcznymi i przestawionymi na praworczno[ s znaczne. Mimo, i\ osoby przestawione na praw rk od wielu lat si ni posBugiwaBy, to nadal mo\na byBo obserwowa aktywacj ich prawej póBkuli w czasie pisania. Zdaniem badaczy aktywno[ ta mo\e [wiadczy o wci\ utrzymujcej si leworczno[ci i o niskiej zdolno[ci kory mózgowej do ulegania plastycznym zmianom. Z badaD M. Sováka wynika, \e w przypadku dzieci w wieku 5-7 lat mo\na jeszcze naprawi szkody spowodowane niesBusznym przestawianiem na praw rk. Jednak im dBu\ej trwa przeuczanie, tym trudniej si z niego wycofa. ZakBócenia w rozwoju funkcjonowania organizacji mózgu nakBadaj si na siebie i utrwalaj. U dzieci 10-12 -letnich na skutek uksztaBtowania si nowego modelu lateralizacji powrót do pierwotnie dominujcej lewej rki jest znacznie trudniejszy lub nawet niemo\liwy. Dzieci leworczne, które nie byBy przestawiane na praw rk, nie wykazywaBy zaburzeD. Przeuczanie, stosowane pod presj, powoduje nie tylko niepowodzenia szkolne, ale równie\ narusza osobowo[ dziecka i zakBóca jego interakcje spoBeczne, a trudno[ci adaptacyjne wystpujce od pocztku nauki nie zmniejszaj si, ale nasilaj w starszych klasach. Typowe dla dzieci ju\ w wieku przedszkolnym z silnie uksztaBtowan przewag stronn jest przedstawianie na rysunkach postaci, które w zale\no[ci od preferencji dziecka trzymaj ró\ne przedmioty w prawej bdz w lewej rce. MANIFESTACJE ZABURZEC PROCESU LATERALIZACJI I ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ W wyniku zaburzeD lateralizacji i orientacji przestrzennej dziecko mo\e manifestowa nastpujce trudno[ci: Wypowiadanie si. KBopoty z rozumieniem sytuacji przedstawionej na obrazku. Problemy w okre[laniu miejsca przedmiotu, wzajemnego poBo\enia przedmiotów, przyswajaniu i operowaniu pojciami w zakresie stosunków przestrzennych (nad, pod, obok, w prawo, w lewo, przed, za, itp.). Trudno[ci z okre[laniem miejsca i poBo\enia przedmiotów w przestrzeni. Pojcia i definicje mog by niewBa[ciwie stosowane z braku ich wBa[ciwego rozumienia. Rysowanie. Zmiany kierunku w rysunkach (np. rysowanie szlaczków od strony prawej do lewej, rysowanie linii pionowych z doBu do góry, a kolistych ruchem zgodnym z ruchem wskazówek zegara). Trudno[ci z odwzorowywaniem ksztaBtu figur geometrycznych - Buki przeksztaBcaj w kty ostre lub otwarte. Trudno[ci z wBa[ciwym rozplanowaniem rysunku, zakBócenia proporcji elementów, stosunków przestrzennych. Rysunki sprawiaj wra\enie chaotycznych, s uproszczone, zawieraj maB liczb szczegóBów, chocia\ pod wzgldem tre[ci (uzupeBnianej werbalnie) mog by bardzo interesujce. Czytanie. Na skutek mylenia kierunków wystpuje przestawianie i opuszczanie liter, sylab, wyrazów, a na- wet caBych linijek druku (opuszczanie wiersza w tek[cie). Wolne tempo czytania, niekiedy w nieprawi- dBowym kierunku tj. od strony prawej do lewej. Wzrokowe odwracanie liter i odczytywanie zamiast: b - d, g - p, u - n, m - w. Przy czytaniu mo\e wystpowa tzw. bBd inwersji dynamicznej (np. czyta  do jako  od ,  wór jako  rów ), bdz mo\e te\ wystpowa statyczne odwrócenie niektórych liter, czyli mylenie liter ksztaBtopodobnych, lecz o innym poBo\eniu (np.  b czytane jako  d ) - Zdarza si im te\ uporczywe opu- szczanie lub dodawanie liter, a nawet caBych sylab czy krótszych wyrazów. Odwracanie porzdku liter zmienia sens szczególnie krótkich wyrazów:  od znaczy co[ innego ni\  do , co utrudnia rozumienie czyta- nego i pisanego tekstu. Trudno[ci w rozumieniu tre[ci zawierajcej pojcia stosunków przestrzenno-czaso- wych i struktur gramatyczno-logicznych. Wolne tempo czytania. Pisanie. W pocztkowej fazie nauki pisania (szczególnie w przypadku lateralizacji skrzy\owanej) mo\e wystpowa odwracanie liter i cyfr, zmiana ich kolejno[ci, opuszczanie koDcówek w wyrazach, a nawet caBych wyrazów. Dziecko praworczne i lewo-oczne mo\e rysowa szlaczki i próbowa pisa od strony prawej do lewej. Litery koliste czsto pisane s ruchem zgodnym z ruchem wskazówek zegara, a inne litery pisane od doBu do góry. Przy pisaniu niektórych liter i cyfr mog wystpowa elementy pisma lustrzanego. Mylenie znaków graficznych ró\nicych si poBo\eniem w stosunku do osi pionowej (p - g, d - b) lub pozio- mej (w - m, u - n, b - p, d - g). Problemy z zapisem wyrazów (liczb) w sBupkach i tabelkach (zwBaszcza z uzupeBnianiem tabelek). NiewBa[ciwe rozplanowywanie graficzne wyrazów w zeszycie - dziecko  nie mie- [ci si w liniaturze zeszytu. Poziom graficzny zwykle obni\ony. Pismo o nierównym nacisku. Trudno[ci w innych przedmiotach szkolnych: Geografia - kBopoty z orientacj na mapie, w stronach [wiata. Geometria, fizyka - mylenie poj przestrzennych i geometrycznych przyswajanych werbalnie (np. równolegBy, prostopadBy), zmiany kierunków w rysunkach (wektorach). Arytmetyka - niezamierzona zmiana kolejno[ci cyfr w liczbach. Wychowanie fizyczne - pomyBki przy zmianie kierunku w rzdzie i w szeregu w zwizku ze sBab orientacj w schemacie ciaBa. Trudno[ci w ró\nego rodzaju pracach rcznych, gBównie z powodu sBabszych umiejtno[ci w rozplanowaniu wykonywanych czynno[ci i zadaD. Jak postpowa z dzieckiem leworcznym? Zasadniczym problemem zwizanym z dziemi leworcznymi jest ich nietypowo[ rodzca wiele trudno[ci w \yciu codziennym, dlatego te\ umiejtne postpowanie pozwoli uchroni dziecko przed niepowodzeniami, uodporni je na ró\nego rodzaju urazy, pomorze znie[ czekajce je trudno[ci, umo\liwi prawidBowy rozwój osobowo[ci. Aby to osign, trzeba mie [wiadomo[ podstawowych zasad postpowania i pracy z dzieckiem leworcznym: 1. Wspiera aktywno[ rki lewej: a) usprawnia j motorycznie za pomoc ró\norodnych zaj graficznych z zastosowaniem rozmaitych narzdzi do rysowania: oBówka, kredek woskowych, mazaków, kredy, wgla itp.; b) utrwali prawidBowe nawyki ruchowe tj. rysowanie linii pionowych z góry na dóB, poziomych od lewej ku prawej stronie i okrgów niezgodnie z ruchem wskazówek zegara; c) podczas zaj graficznych wprowadza przerwy na odpoczynek i wiczenia relaksacyjne. 2. Pomaga w technicznym przezwyci\aniu trudno[ci posBugiwania si rk lew tj.: a) dziecko powinno zajmowa miejsce w Bawce na lewo od kolegi; b) kartk papieru (zeszyt) ukBada uko[nie, tak, aby lewy górny róg byB skierowany ku górze, prawy za[ ku doBowi; c) w wiczeniach graficznych wykonywanych w liniaturze palce powinny znajdowa si pod linijk, tak aby dziecko nie zasBaniaBo dBoni tekstu; d) wyrobi nawyk zachowania prawidBowej postawy ciaBa przy wykonywaniu czynno[ci graficznych (malowanie, rysowanie, pisanie) tj. obie stopy oparte o podBog, Bokcie obu rk zawsze na stoliku (kierunek trzymania oBówka, pióra, pdzla, zgodnie z lini przedramienia, narzdzie pisarskie trzymane w trzech palcach); e) tolerowa wolniejsze tempo pracy. 3. W nauce czytania i pisania oraz liczenia zwróci uwag na: a) poprawno[ rozpoznawania cyfr i liter ksztaBtopodobnych np. d-b, p-g, m-n, n-u, l-B-t, 6-9, 3-E (litera); b) poprawno[ i wBa[ciwy kierunek odczytywania ukBadów liter np. im-mi-in, do-bo-od, sok-kos- rok, okno-ono, 21-12. 4. Je[li nauczyciel zauwa\y pojawienie si charakterystycznych dla dzieci leworcznych bBdów w nauce czytania (pózniej pisania) takich jak: mylenie liter podobnych do siebie pod wzgldem ksztaBtu w wyrazach zamiana i opuszczanie koDcówek wówczas nale\y podj prac korygujc w celu nie dopuszczenia do ich utrwalenia si. 5. wiczenia powinny by prowadzone tak, aby sBu\yBy przezwyci\aniu konkretnych trudno[ci w czytaniu i likwidowaniu popeBnianych bBdów. 6. W procesie opanowania czytania wskazane jest d\enie do odczytywania sylabami, które umo\liw- wia szybsze i poprawne czytani caBo[ciowe. 7. W caBoksztaBcie oddziaBywaD korekcyjno-wychowawczych nale\y d\y do uzyskania przez dziecko peBnej akceptacji swojej leworczno[ci. Literatura: Bogdanowicz M.:  Leworczno[ u dzieci , WSiP 1992 Warszawa Bogdanowicz M.:  Metoda dobrego startu , WSiP 1989 Warszawa Bogdanowicz M., Ro\yDskiej M.:  LEWa rka rysuje i pisze B y M e g a n n B y M e g a n n B y M e g a n n B y M e g a n n

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Lateralizacja i jej zaburzenia
Czubiński II Wojna Światowa i jej następstwa Krzyżaniak
NiBS 3 Rozklad trojkatny Modele Starzenie obiektow nieodnawianych
Modele wzrostu, rozwoju gospodarczego
modele rownan
kultura org Modele i teorie
16 modele organizacji
05 Modele matematyczne charakterystyk przepływowych oporów pneumatycznychidU73
narodowe modele administracji
EPC typy modele
Naprawa skrzyni biegów Na czym polega, ile kosztuje i jak jej uniknąc
swiadomosc i jej poziomy
Malwina Gartner Daj jej orgazm
Lateral Collateral Ligament of the Knee (M Shape) tapeSP

więcej podobnych podstron