plik


ÿþIga BaBos LOGOPROTECT Kancelaria Rzeczników Patentowych s.c. iga.balos@logoprotect.pl Problemy naukowo- dydaktyczne wspóBczesnego naukowca Naukowiec kontra (?) prawo autorskie Sympozjum wykBadowców akademickich, Warszawa 24 pazdziernika 2014 1. Kiedy naukowiec Bamie prawo autorskie? 2. Czy w nauce mo|na si oby bez prawa autorskiego  czy otwarta nauka jest zagro|ona? 3. Co istotnego dla [wiata nauki zmieni si w przepisach w zakresie praw autorskich i pokrewnych? Strona | 1 1. Kiedy naukowiec Bamie prawo autorskie? ...kiedy nie zna jego ...kiedy jest leniwy przepisów ...kiedy ...kiedy, nawet postpowanie nie[wiadomie (!), zgodnie z prawem wspóBpracuje z autorskim znacznie podmiotem, który utrudni lub narusza prawo uniemo|liwi mu autorskie prac Wyliczone powy|ej okoliczno[ci i powody naruszeD prawa autorskiego ró|ni si istotnie motywacj naukowca-naruszyciela. Zapewne ró|na byBaby tak|e ich ocena z punktu widzenia etyki. Oceniajc czy doszBo do naruszenia prawa autorskiego, powy|sze okoliczno[ci nie s brane pod uwag. WpBywaj one jedynie na typ i zakres roszczeD autora, czyli na to czego mo|e si domaga od naruszyciela. Warto jednak zwróci uwag, i| wikszo[ci z wymienionych sytuacji naukowiec mo|e z Batwo[ci unikn! (1) Naukowiec Bamie prawo autorskie& kiedy nie zna jego przepisów (i polega na mitach) Najpopularniejsze przypadki: je[li utwór trafiB do Internetu i nie zostaB w jakikolwiek sposób zabezpieczony technicznie, to wolno korzysta z niego bez ograniczeD; je[li nie korzystam z cudzego utworu w celach zarobkowych, mog korzysta dowolnie; je[li twórca zmarB ponad 70 lat temu, nikomu nie przysBuguj prawa do jego utworu (zapomina si o prawach wydawcy do sporzdzonego tBumaczenia, przypisów i innych efektów pracy twórczej, dziki której naukowiec mo|e zapozna si z tekstem); korzystanie z cudzych utworów w celach dydaktycznych, nigdy nie mo|e prowadzi do naruszenia prawa autorskiego. Strona | 2 Nieznajomo[ prawa nie jest okoliczno[ci wyBczajc naruszenie prawa. Biorc pod uwag charakter dziaBalno[ci naukowej, uczeni powinni zna si na prawie autorskim co najmniej w tak dobrym stopniu, jak posBuguj si komputerem czy Internetem. Prawo autorskie stanowi jedno z ich narzdzi pracy a tak|e ochrony jej efektów. Podstawowym krajowym aktem prawnym regulujcym problematyk prawnoautorsk, jest ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm.), dalej jako pr.aut. Liczne dyrektywy unijne, bdce przedmiotem dyskusji publicznej, dopóki nie zostan implementowane do prawa krajowego, nie stanowi zródBa powszechnie obowizujcego prawa. Tre[ wikszo[ci z nich doprowadziBa do zmiany pr.aut., niektóre przybraBy form odrbnej ustawy. Poza znajomo[ci ogólnych zasad prawa autorskiego, naukowcy powinni zwróci szczególn uwag, na nastpujce art. pr. aut.: 2, 27, 28, 29, 34, 35. Poniewa| sama lektura przepisów ustawy zwykle nie dostarcza odpowiedzi na wszystkie pytania, czasem ich tam po prostu nie ma, warto uczestniczy w specjalistycznych szkoleniach lub samodzielnie poszerza wiedz. Wiele warto[ciowych opracowaD jest nieodpBatnie udostpniana w Internecie, dostpna jest tak|e szeroka gama podrczników akademickich. Warto tak|e [ledzi orzecznictwo sdowe, które wskazuje w jakim kierunku nale|y interpretowa przepisy ustawy. Problemy z prawidBowym zastosowaniem przepisu pojawiaj si zwykle w kontek[cie nowych (?) technologii, np. Internetu, ze wzgldu na rok uchwalenia ustawy (1994). Warto tak|e zwróci uwag, i| podczas korzystania z cudzych utworów poprzez Internet, niejednokrotnie zastosowanie bdzie miaBo prawo innego paDstwa, ni| Polska. Rada: solidne przygotowanie merytoryczne. (2) Naukowiec Bamie prawo autorskie& kiedy jest leniwy. Najpopularniejsze przypadki: przypisywanie sobie autorstwa cudzego tekstu, zwBaszcza w formie dokonania tBumaczenia z jednego jzyka na drugi; przekraczanie dozwolonych granic cytatu; rozpowszechnianie cudzych utworów na platformie e-Learningowej, w miejsce sporzdzenia wBasnego opracowania. Naruszenie prawa autorskiego w powy|szych okoliczno[ciach powinno by szczególnie pitnowane, zwBaszcza, i| wyjtkowo Batwo naruszeniu zapobiec. Istotnym czynnikiem jest tak|e spoBeczna [wiadomo[ etycznego wymiaru plagiatu. Jest ona na bardzo ró|nych poziomie i to nie tylko w[ród naukowców, ale tak|e organów administracji paDstwowej. Rada: korzysta z twórczo[ci innych wedle zasad, które samemu zaakceptowaBoby si wzgldem wBasnych utworów. Strona | 3 (3) Naukowiec Bamie prawo autorskie& kiedy postpowanie zgodnie z prawem autorskim znacznie utrudni lub uniemo|liwi mu prac Najpopularniejsze przypadki: dostp do tre[ci chronionej prawem autorskim jest za drogi; legalny dostp do po|danej tre[ci jest na terenie danego kraju niemo|liwy np. ze wzgldu na regulamin dostawcy usBug. Ocena opisanego powy|ej postpowania jest i Batwa, i trudna. Z jednej strony zachowanie polegajce na zabieraniu innym, wszystkiego co si nam przyda a na co nas nie sta, jest potpiane. Z drugiej, bariery w dostpnie do utworów, nie zawsze natury finansowej, mog powodowa niepo|dane zachowania u osób, które same na co dzieD przestrzegaj przepisy prawa. Rada: szuka rozwizaD alternatywnych do naruszenia przepisów. By mo|e, |e dla celów naukowych lub dydaktycznych, utwór udostpni nam poproszony przez to autor. (4) Naukowiec Bamie prawo autorskie& kiedy nawet nie[wiadomie (!), wspóBpracuje z podmiotem, który sam dopuszcza si naruszeD Najpopularniejsze przypadki: wspóBautorstwo tekstu, w którym wkBad wspóBautora stanowi naruszenie prawa autorskiego; cytowanie utworu, który zostaB rozpowszechniony bez zgody autora; wydanie tomu, w którym znalazBy si teksty autorów naruszajcych prawo autorskie. Dla ustalenia naruszenia prawa autorskiego, nie ma znaczenia czy rozpowszechnianie tre[ci niezgodnych z przepisami prawa jest [wiadome. Okoliczno[ ta ma jedynie wpByw na zakres odpowiedzialno[ci. Naukowcy narzekajcy na bardzo surowe zasady odpowiedzialno[ci, powinni pamita, |e oni, je[li dziaBaj jako twórcy w rozumieniu prawa autorskiego, tak|e korzystaj z powy|szej ochrony. Rada: weryfikowa zródBa i nie korzysta z tych niepewnych a tak|e ostro|nie dobiera wspóBpracowników. Strona | 4 2. 1 Czy w nauce mo|na si oby bez prawa autorskiego? Odpowiedzi na to pytanie s co najmniej dwie: (1) po co& si nad tym zastanawia, skoro obowizywanie tego prawa jest faktem? (2) po co? " zwykle to nie prawo autorskie stanowi barier dla rozwoju wolnej nauki, ale to, w jaki sposob si z niego korzysta 1 " w wikszo[ci przypadków zmianie nie musi ulec prawo autorskie, ale model ekonomiczny udotpniania utworów 2 " spojrzenie na prawo autorskie nie jak na barier, ale jak na stymulator do osigania jak najlepszych wyników 3 Prawo autorskie gwarantuje, |e: o spoBeczeDstwo (w tym tak|e inni naukowcy podzielajcy dane ustalenia bdz krytykujcy je; uczniowie; osoby decydujce kto otrzyma Nobla) mo|e si dowiedzie, kto jest twórc danego utworu. Mimo |e odkrycia nie s chronione prawem autorskim, zwykle po raz pierwszy s opisane w tek[cie, do którego prawa ma jego autor, bdcy tak|e  autorem odkrycia; o nikt bez zgody naukowca nie mo|e wprowadza zmian do jego utworu; o tylko naukowiec, a nie wydawnictwo czy uczelnia, ma prawo zadecydowa, kiedy utwór jest gotowy do opublikowania; o mo|na korzysta z cudzej twórczo[ci, po speBnieniu okre[lonych warunków; o gdyby nie prawo autorskie, bez ka|dorazowej zgody twórcy biblioteki nie mogByby wypo|ycza ksi|ek, nie mo|na by cytowa i wiele innych. Strona | 5 2.2 Czy otwarta nauka jest zagro|ona? prawo autorskie otwarta nauka Czy rzeczywi[cie istnieje konflikt: prawo autorskie vs otwarta nauka? o czy wolna nauka istnieje czy te| nauka tylko bywa wolna? o wolna nauka `" brak prawa autorskiego v nieszanowanie cudzych praw autorskich; o barier jest alokacja kosztów i brak umowy spoBecznej a nie prawo autorskie; o problem stanowi nieznajomo[ prawa autorskiego i tworzenie barier tam, gdzie prawo ich nie stwarza (np. zbyt du|y formalizm przy zawieraniu umów z naukowcami chccymi udostpni tekst poprzez okre[lon platform; o brak nawyku korzystania z licencji CC; o brak zrozumienia podstawowych zobowizaD umownych; o brak nawyku negocjowania warunków; o postawa  wszystko albo nic! ; o hamujcym czynnikiem jest sposób przyznawania punktów i polityka wydawnictw; o case study: Research Councils UK; Frontiers; PeerJ; e-Learning i EdX. Strona | 6 3. Co istotnego dla [wiata nauki zmieni si w przepisach w zakresie praw autorskich i pokrewnych? W dniu 17. pazdziernika 2014 roku, projekty proponowanych zmian w pr. aut., nie wprowadzaj najwa|niejszych zmian, które uwzgldniByby wymogi spoBeczeDstwa informacyjnego. Warto zwróci uwag na zasady przydzielania grantów w ramach programu Horyzont2020: obowizkowy dostp open access do publikacji naukowych  podstaw jest umowa a nie zmiany w przepisach. Konieczne jest wprowadzenie zmian: o dotyczcych zakresów poj  kopia i  egzemplarz ; o uwzgldniajcych nowe formy rozpowszechniania utworów, jakie stwarza Internet; o jednoznacznie wytyczajcych granice dozwolonego u|ytku publicznego i prywatnego wzgldem tre[ci rozpowszechnianych przez Internet. Obecnie przedmiotem prac legislacyjnych s: (1) projekt dotyczcy zmiany art. 116 pr.aut. uwzgldniajcej zwalczanie zjawiska  copyright trolling , polegajcego na masowym, zautomatyzowanym ustalaniu naruszeD prawa autorskiego  przede wszystkim poprzez sie Internet  oraz rozsyBaniu propozycji ugód dzier|awcom Bcz internetowych, z których nastpiBo naruszenie praw majtkowych. Problematyka ta nie jest szczególnie istotna z punktu widzenia naukowca; (2) projekt z dnia 9 pazdziernika 2014 r. Propozycje zmian przepisów, odnoszcych si do pracy lub narzdzi, z których korzystaj naukowcy, przytoczone s poni|ej: Strona | 7 Strona | 8 Strona | 9 Warto zagldn 1) Grabowska K., Zliwowki K. (red.), Wolne licencje w nauce, 2013, tekst dostpny na stronie: http://centrumcyfrowe.pl/projekty/biblioteka-otwartej-nauki/wolne-licencje-w-nauce- instrukcja/, 2014-10-17 2) Shieber S., Suber P. (ed.), Good Practices for University Open-Access Policies, Harverd Open Access Project 2013, tekst dostpny na stronie: http://cyber.law.harvard.edu/hoap/sites/hoap/images/Bestpracticesguide-2013.pdf, 2014- 10-17 3) Siewicz K., Otwarty dostp do publikacji naukowych. Kwestie prawne, Warszawa 2012, tekst dostpny na stronie: https://otwartanauka.pl/analysis/prawo-autorskie, 2014-10-17 4) Szpinger W., Analiza open access w [wietle ekonomicznej analizy praw wBasno[ci intelektualnej,Warszawa 2011 5) Szpinger W., Rogowski W., Prawo i ekonomia regulacji otwartego dostpu do publicznych zosobów wiedzy (analiza ekonomiczno-prawna dla oceny skutków regulacji), ekspertyza na zamówienie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, Warszawa 2012, tekst dostpny na stronie: http://mac.gov.pl/files/ocena-wplywu-rogowski-2012-12-12.pdf, 2014-10-17 6) Szprot J., (red.), Otwarta nauka w Polsce 2014. Diagnoza, Warszawa 2014, http://pon.edu.pl/index.php/nasze-publikacje?pubid=13, 2014-10-17 7) Traple E., Raport na temat dostosowania polskiego systemu praw autorskich i praw pokrewnych do wymogów spoBeczeDstwa informacyjnego, Warszawa/Kraków 2012, tekst dostpny na stronie: http://www.prawoautorskie.gov.pl/media/warsztaty_/traple_(1).pdf, 2014-10-17 Strona | 10

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Egzamin Ochrona Praw Autorskich
Ochrona praw autorskich
art dotyczacy praw autorskich na chomiku
Raport dotyczÄ…cy przestrzegania Prawa Autorskiego i Praw Pokrewnych w Polsce (za rok 2008)
Podstawowe akty prawne dotyczÄ…ce ochrony prawa autorskiego i praw pokrewnych
Prawo autorskie a e biznes
praw upad II
Pięć praw natury Germańska Nowa Medycyna
ustawa o prawach autorskich
17 praw kobiet
Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
Generacje praw człowieka

więcej podobnych podstron