plik


ÿþZmiany skórne wywoBane przez promienie sBoneczne Dr med. M. Wygldowska-Kania, Dr med. E. Krauze Katedra i Klinika Dermatologii ZAM w Katowicach Kierownik: dr hab. med. L. BrzeziDska-WcisBo W powstawaniu zjawisk zale|nych od [wiatBa najistotniejsz rol odgrywaj promienie zawarte w docierajcym na Ziemi promieniowaniu sBonecznym, jednak w wyzwalaniu zmian chorobowych maj równie| udziaB promienie emitowane przez sztuczne zródBa [wiatBa. SBoDce ma nie tylko dziaBanie niekorzystne, dziaBa równie| korzystnie, gdy| wytwarzana w naskórku melanina ma znaczenie ochronne, a syntetyzowana w tkance podskórnej witamina D3 speBnia wa|ne funkcje w ustroju czBowieka. GBówn rol w patofizjologii zmian posBonecznych przypisuje si promieniom ultrafioletowym (UV). WpByw promieni pozafioletowych na skór zale|y od dBugo[ci fal: promienie UVB o dBugo[ci fali 290-320 nm maj najsilniejsze dziaBanie rumieniotwórcze, promienie UVA o dBugo[ci fali 320-400 nm maj znacznie mniejsze dziaBanie rumieniotwórcze natomiast nasilaj melanogenez w efekcie czego powoduj bardziej intensywne i dBugotrwaBe przebarwienia skóry. Opalanie jest nastpstwem uczynniania melanosomów produkujcych barwnik melanin odkBadajcy si w warstwie podstawnej naskórka. Spo[ród sztucznych zródeB [wiatBa mogcych wywoBa lub zaostrzy procesy chorobowe, najwiksze znaczenie maj sBu|ce do o[wietlania pomieszczeD lampy jarzeniowe, lampy kwarcowe u|ywane w lecznictwie oraz lampy bakteriobójcze stosowane do dezynfekcji pomieszczeD laboratoryjnych i szpitalnych. Normalna, zdrowa skóra chroni si w pewnym stopniu przed uszkodzeniami wywoBanymi przez [wiatBo przy pomocy ró|nych mechanizmów. Martwe komórki warstwy rogowej naskórka odbijaj cz[ [wiatBa i absorbuj go bez szkody dla skóry. Skóra biaBa odbija zaledwie 5% padajcych prostopadle promieni, pozostaBe 95% jest absorbowane, wtórnie rozpraszane i odbijane w gBbszych warstwach skóry. PBaszcz lipidowy na powierzchni warstwy rogowej 2 absorbuje [wiatBo sBoneczne na caBej jego szeroko[ci jednak proces ten ma niewielkie znaczenie. Wra|liwo[ na sBoDce warunkuje kilka czynników do których nale|: kolor wBosów, oczu, piegi, kolor skóry zim. Okre[laj one zdolno[ do opalania i w efekcie stopieD ochrony przed sBoDcem. NajgwaBtowniej reaguje skóra ludzi o jasnej karnacji, zielonych oczach i rudoblond wBosach. Nawet po krótkotrwaBym opalaniu mog pojawi si objawy poparzenia. Do grupy tej zaliczamy okoBo 15% populacji. Ludzie o ciemnej karnacji i ciemnych wBosach dysponuj znacznie lepsz ochron naturaln. Grup schorzeD, w których wystpuje nadwra|liwo[ na promienie nadfioletowe (UV) [wiatBa sBonecznego okre[lamy mianem fotodermatoz. Schorzenia te mo|na uszeregowa w nastpujcy sposób: I. Nabyte fotodermatozy do których zaliczamy: - wielopostaciowe osutki [wietlne - pokrzywk sBoneczn - przewlekBe zmiany posBoneczne. II. Fotodermatozy uwarunkowane genetycznie z zaburzeniami metabolicznymi (skóra pergaminowa i barwnikowa, porfirie). III. Odczyny fototoksyczne i fotoalergiczne zale|ne od czynników zewntrznych (leki, [rodki chemiczne). IV. Dermatozy gdzie [wiatBo sBoneczne jest czynnikiem zaostrzajcym lub wyzwalajcym (np. toczeD rumieniowaty). I. Wielopostaciowe osutki [wietlne Czynnikami wywoBujcymi s gBównie dBugie promienie nadfioletowe widma sBonecznego UVA. Schorzenie jest stosunkowo czste, zmiany s ograniczone do okolic odsBonitych. Osutki pojawiaj si w dzieciDstwie, nawracaj stale w okresie wiosennym. Zmiany skórne maj charakter wielopostaciowy, obok wykwitów rumieniowych stwierdza si grudki i pcherzyki mogce przypomina wyprysk, [wierzbiczk a tak|e opryszczk. W leczeniu stwierdza si popraw po zastosowaniu [rodków przeciwmalarycznych, beta karotenu a tak|e PUVA terapii. Pokrzywka [wietlna Jest rzadk odmian pokrzywki w której ju| kilka minut po na[wietlaniu wystpuj w miejscach odsBonitych bble pokrzywkowe utrzymujce si kilka godzin. Schorzenie to cz[ciej dotyczy kobiet i ma charakter przewlekBy. Leczenie polega na stosowaniu du|ych dawek preparatów przeciwhistaminowych. 3 PrzewlekBe zmiany posBoneczne Obraz kliniczny charakteryzuje si obecno[ci zmian wypryskowych nie tylko w miejscach eksponowanych na dziaBanie promieni sBonecznych, ale tak|e w osBonitych. Przebieg jest wybitnie przewlekBy, mo|e doj[ do erytrodermii, powstania zmian gBbszych, naciekowych przypominajcych klinicznie i histopatologicznie rozrosty limforeticularne. W przypadkach o l|ejszym przebiegu dobre efekty daje stosowanie beta karotenu, natomiast ci|sze stany wymagaj stosowania immunosupresji. II. Skóra pergaminowa i barwnikowa Jest schorzeniem uwarunkowanym dziedzicznie, zwizanym z defektem endonukleazy, enzymu odpowiedzialnego za napraw DNA uszkodzonego przez promienie UV. W miejscach odsBonitych stwierdza si obecno[ piegów, plam barwnikowych, soczewicowych, odbarwieD, zaników i teleangiktazji, co nadaje skórze pstry wygld. Na podBo|u tych zmian ju| w dzieciDstwie dochodzi do rozwoju licznych nowotworów typu brodawczaków, raków kolczystokomórkowych, misaków, czerniaków, co jest przyczyn zgonów pacjentów przed ukoDczeniem 20-tego roku |ycia. Leczenie polega na ochronie przed sBoDcem i ewentualnym stosowaniu retinoidów aromatycznych w celu zapobiegnicia wystpieniu nowotworów. Porfirie Schorzenia zwizane z zaburzeniami metabolizmu piroli, którym towarzyszy nadwra|liwo[ na [wiatBo sBoneczne. Wyró|nia si porfiri szpikow i wtrobow, w której nadwra|liwo[ na [wiatBo nie odgrywa roli. Porfiria szpikowa jest genetycznie uwarunkowana zaburzeniem syntezy hemoglobiny w erytrocytach. Wyró|niamy tu porfiri erytropoetyczn wrodzon charakteryzujc si wystpowaniem na cz[ciach odsBonitych krwotocznych pcherzy pozostawiajcych nierówne, zagBbione i szpecce blizny. Zmiany dotycz twarzy, maB|owin usznych, rk, i w przypadkach przewlekBych mog wytwarza zmiany twardzinopodobne. Charakterystyczne jest równie| czerwone zabarwienie zbów wskutek odkBadania si porforyn. Druga posta, protoporfiria erytroetyczna charakteryzuje si ró|nopostaciowo[ci zmian, czsto s to pcherzyki i pcherze z ppkowatym zagBbieniem ustpujce z pozostawieniem drobnych, wgBbionych blizenek. W leczeniu popraw mo|na uzyska po wielomiesicznym stosowaniu beta karotenu. 4 III. Odczyny fototoksyczne Czynnikami wywoBujcymi mog by ro[liny, leki, [rodki chemiczne dziaBajce zewntrznie lub stosowane doustnie np.: sulfonamidy, tetracykliny, leki hipotensyjne, przeciwpadaczkowe, zewntrznie  furokumaryny, dziegcie i barwniki. Odczyny fotoalergiczne s odczynami immunologicznymi zwizanymi z przeciwciaBami kr|cymi lub nadwra|liwo[ci pózn. Mog by wywoBane przez sulfonamidy, chlorotiazid, trankwilizery. Ze [rodków stosowanych zewntrznie fotoalergenami mog by leki lub kosmetyki. Wymienione powy|ej schorzenia nie s jedynymi zmianami zwizanymi z negatywnym wpBywem promieniowania sBonecznego. SBoDce ma ogromny wpByw na proces starzenia si skóry. Charakterystyczne dla starzenia sBonecznego skóry s grubsze zmarszczki, pobruzdowania oraz niewystpowanie [cieDczenia skóry która mo|e by wrcz pogrubiaBa. Starzenie si skóry pod wpBywem dBugotrwaBego dziaBania promieni sBonecznych wykazuje ró|nice w stosunku do normalnego starzenia si skóry zwizanego z wiekiem. Skóra starcza charakteryzuje si nadmiernym rogowaceniem, sucho[ci, [cieDczeniem, przebarwieniami, odbarwieniami, pobruzdowaniem oraz wzmo|on ura|alno[ci. W tak zmienionej skórze w miejscach szczególnie eksponowanych na sBoDce dochodzi do powstawania stanów przednowotworowych do których nale| rogowacenie starcze lub sBoneczne, róg skórny oraz omówiona wcze[niej skóra pergaminowa i barwnikowa. Najcz[ciej, bo a| w 95% na podBo|u zmian przednowotworowych powstaje nabBoniak podstawnokomórkowy. Umiejscawia si gBównie w okolicach odsBonitych, cechuje si niewielk, miejscow zBo[liwo[ci i powolnym, wieloletnim wzrostem. Drugim co do czsto[ci wystpowania jest rak kolczystokomórkowy, który cechuje si znacznie wiksz zBo[liwo[ci, skBonno[ci do naciekajcego wzrostu i powstawania przerzutów do wzBów chBonnych. Raki skóry, je[li s wcze[nie wykryte i leczone to s uleczalne w okoBo 90%. Na uwag równie| zasBuguje fakt, |e raki skóry dotycz osób w coraz mBodszym wieku. Wikszo[ przypadków raka mo|na byBoby unikn gdyby mBodzi ludzie wystrzegali si nadmiernej ekspozycji ciaBa na dziaBanie promieni sBonecznych. Na szczególn uwag zasBuguj znamiona barwnikowe zwikszajce ryzyko zachorowania na czerniaka zBo[liwego. W ostatnim czasie wprowadzono termin  ZespoBy znamion dysplastycznych . ZespóB ten charakteryzuje si obecno[ci znamion barwnikowych wystpujcych u kilku lub wielu czBonków rodziny, znamiona s liczne, o wikszych wymiarach, maj nieregularne obrysy i niejednolite zabarwienie, pBaskie lub nierównomiernie 5 wyniosBe w cz[ci [rodkowej, o powierzchni jakby wybrukowanej. Pojawienie si obwódki zapalnej, powikszenie si znamienia lub jego rozpad mog wskazywa na objawy zezBo[liwienia. Czerniak to jeden z najbardziej zBo[liwych nowotworów skóry dajcy wczesne przerzuty. Rozró|niamy cztery gBówne typy czerniaka w zale|no[ci od zmian z jakich powstaj oraz sposobu szerzenia si nowotworu: I. Czerniak wychodzcy z plamy soczewicowej (5-20% przypadków) jest czstszy u osób w starszym wieku, umiejscowiony gBównie na twarzy a objawem zezBo[liwienia jest powstanie wyczuwalnych guzków. II. Czerniak szerzcy si powierzchownie (60-70% przypadków) wywodzcy si na ogóB ze znamion barwnikowych wystpuje w wieku [rednim, zajmuje okolice zarówno odsBonite jak i osBonite, rozwój jest powolny, wielomiesiczny lub nawet kilkuletni. Objawem rozwoju czerniaka jest powikszenie, zmiana zabarwienia znamienia oraz pojawienie si obwódki zapalnej i skBonno[ci do rozpadu. III. Czerniak guzkowy - posta o najci|szym przebiegu (10-30% przypadków), wywodzca si ze znamion lub skóry zdrowej. Ma charakter szybko powikszajcego si guzka z cechami rozpadu, bardzo szybki przebieg a lokalizuje si czsto na gBowie, karku i plecach. IV. Czerniak umiejscowiony na koDczynach (okoBo 5% przypadków) cechuje si zajmowaniem okolic okoBo i podpaznokciowych, dBoni i stóp. Dlatego profilaktyka znamion barwnikowych odgrywa kolosaln rol polegajc na staBej, dokBadnej kontroli w odstpach 3-12 miesicy w zale|no[ci od ustalonego stopnia ryzyka rozwoju czerniaka. Znamiona budzce niepokój, powikszajce si, zlokalizowane w miejscach nara|onych na dra|nienie mechaniczne powinny by usuwane chirurgicznie z marginesem zdrowej skóry. I to, co jest najistotniejsze, chorzy ci powinni kategorycznie unika nasBonecznienia. Wszyscy wiemy jaki pozytywny wpByw na zdrowie i |ycie czBowieka ma sBoDce, jest ono niezbdne dla wzmocnienia systemu odporno[ciowego czBowieka, pobudza organizm do dziaBania, jednak niestety na skutek czsto niewiedzy i bezmy[lno[ci korzystamy z tego dobrodziejstwa natury w sposób niewBa[ciwy. Nale|y pamita, |e wszelka przesada jest szkodliwa. SBoDce dziaBa na caBy nasz organizm pozytywnie, gdy zachowujemy umiar, negatywnie za[, gdy przesadzamy z opalaniem. SBoDca unikn si nie da, trzeba tylko sensownie umie si przed nim zabezpieczy.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
C 1 Zmiany grawitacji wywołane bryłami
Astma wywołana przez związki chemiczne o małej masie cząsteczkowej część I
Ochrona przed porażeniami wywołanymi przez prąd piorunowy
6Pole magnetyczne wywołane przez przepływ pradu
Zagrożenie piorunowe wywołane przez różnice potencjałów w obiektach budowlanych
Meteorologia i Klimatologia Obliczanie promieniowania słonecznego
ZMIANY SKÓRNE W CHOROBACH REUMATYCZNYCH
promieniowanie sloneczne
oddzialywanie promieniowania slonecznego z atmosfera(full permission)
Patogeneza zakażeń wywołanych przez Candida albicans
Wykład 14 Ogrzewanie przez promieniowanie
Wplyw promieni slonecznych na zdrowie czlowieka

więcej podobnych podstron