plik

��szukalski.qxp 2 11-12- 6 13:42 Page 5 Bogdan Szukalski Narkotyki halucynogenne. Cz[ II: Halucynogeny piperydynowe, salwinoryny i wziewne [rodki odurzajce Pierwsz� cz�S� opracowania dotycz�cego narkoty- u�ytku weterynaryjnego. W tym samym roku substan- k�w halucynogennych poSwi�cono kwestii tzw. kla- cja pojawi�a si� w Kalifornii na nielegalnym rynku nar- sycznych halucynogen�w, czyli halucynogennych nar- kotykowym, sprzedawana jako Srodek halucynogenny, kotyk�w o strukturze indolowej i fenyloalkiloaminowej i szybko sta�a si� doS� popularnym narkotykiem ulicz- [23]. Przedmiotem rozwa�a� w poni�szym tekScie b�- nym . W roku 1970 ograniczono jej produkcj� wy��cz- d� natomiast halucynogenne narkotyki piperydynowe, nie do cel�w badawczych i analitycznych i umieszczo- a wi�c fencyklidyna i ketamina, tzw. salwinoryny, czyli no w grupie III zwi�zk�w obj�tych kontrol�. W 1978 r. substancje izolowane z roSliny Salvia divinorum oraz przeniesiono j� do grupy II. Dzia�ania te nie mia�y jed- wywo�uj�ce halucynacje wziewne Srodki odurzaj�ce. nak wi�kszego wp�ywu na poda� i stosowanie fencykli- dyny oraz jej wzrastaj�ce rozpowszechnienie. Ostatnio Halucynogeny piperydynowe zanotowano np. pr�by przemytu fencyklidyny do Esto- nii, Finlandii i Szwecji. Wed�ug El Paso Intelligence Fencyklidyna Clandestine Laboratory Database w latach 1998 2002 zlikwidowano w Kalifornii 17 224 nielegalne laboratoria Fencyklidyna 1-(1-fenylocykloheksylo)-piperydyna) wytwarzaj�ce PCP. (ryc. 1) okreSlana jest r�wnie� skr�tem PCP utworzo- nym przypuszczalnie z pierwszych liter angielskiej na- zwy chemicznej Phenyl Cyclohexyl Piperidine. Mniej prawdopodobne wydaje si� pochodzenie skr�tu od funkcjonuj�cej wSr�d narkoman�w nazwy PeaCe Pill (pigu�ka pokoju) [15]. Temperatura topnienia fencykli- dyny jest niska i wynosi 46 46,5oC, a jej chlorowodor- ku 233 235oC. Chlorowodorek jest rozpuszczalny w wodzie (1:6) i etanolu (1:7). W postaci oczyszczonej Fencyklidyna (PCP) proszek fencyklidyny jest bia�y, ale preparaty sprzeda- wane przez diler�w zawieraj� zwykle zanieczyszczenia Ryc. 1. Budowa fencyklidyny powsta�e w procesie produkcyjnym, kt�re nadaj� mu Fig. 1. Structural formula of phencyclidine zabarwienie jasno��te do br�zowego. Okres p��trwa- nia fencyklidyny wynosi 7 46 godzin, a stopie� wi�za- nia z bia�kami osocza 65 80%. Produkcja fencyklidyny jest stosunkowo prosta i ta- Syntez� fencyklidyny wykonano po raz pierwszy nia, nie wymaga kosztownej aparatury i drogich od- w roku 1926. Koncern Parke-Davis zsyntetyzowa� j� czynnik�w. Aby wytworzy� fencyklidyn� mo�na wyko- powt�rnie trzydzieSci lat p�xniej w ramach poszukiwa- rzysta� wiadro lub kube� na Smieci. Niekt�re ze stoso- nia potencjalnych lek�w znieczulaj�cych, kt�re w od- wanych substrat�w chemicznych odznaczaj� si� r��nieniu od opiat�w nie upoSledza�yby funkcji uk�adu jednak wysok� toksycznoSci� i �atwopalnoSci�. oddechowego. W roku 1963 opatentowano j� i wpro- Niskie koszty produkcji sprawiaj�, �e dilerzy cz�sto wadzono na rynek ameryka�ski jako preparat Sernyl, sprzedaj� fencyklidyn� jako narkotyki du�o dro�sze: jednak�e groxne objawy uboczne (silne pobudzenie, amfetamin�, heroin� i kokain�. Wysycone roztworem urojenia, stan spl�tania, irracjonalne zachowania), ob- PCP �ele, bibu�a lub kostki cukru wyst�puj� na rynku serwowane u ponad 30% os�b poddanych narkozie narkotykowym jako LSD, a fencyklidyn� zmieszan� chirurgicznej za pomoc� Sernylu, zmusi�y do wycofa- z marihuan� o niskiej zawartoSci tetrahydrokannabino- nia leku z rynku. W roku 1967 fencyklidyn� wprowa- lu (a wi�c o s�abym dzia�aniu) sprzedaje si� jako mari- dzono powt�rnie jako preparat Sernylen, lecz tylko do huan� mocn� . Cz�sto r�wnie� tabletki PCP s� ofero- PROBLEMY KRYMINALISTYKI 259 (stycze� marzec) 2008 5 szukalski.qxp 2 11-12- 6 13:42 Page 6 wane jako ecstasy (MDMA). Tak wi�c stosunkowo ni- czyn� wielu Smiertelnych zatru� wywo�anych przez ska cena produkcji, doS� prosta metoda syntezy oraz fencyklidyn� jest w�aSnie ten p��produkt. b��dne przekonanie o ma�ej szkodliwoSci sprzyjaj� roz- Od pojawienia si� na rynku narkotykowym w po�o- powszechnieniu fencyklidyny i wzrostowi zapotrzebo- wie lat 60. fencyklidyna zyska�a opini� najbardziej nie- wania na narkotyk. bezpiecznego narkotyku syntetycznego m.in. ze PCP wyst�puje na rynku narkotykowym w postaci wzgl�du na to, �e osoby j� stosuj�ce zachowywa�y si� proszku znanego jako Angel Dust (anielski py�), table- gwa�townie. Liczne doniesienia na ten temat spowodo- tek, cieczy (roztwor�w) i jest wdychana przez nos, pa- wa�y nawet okresowy spadek zainteresowania sub- lona (przewa�nie w postaci papieros�w z suchych liSci stancj�, jednak na pocz�tku lat 70. ponownie zacz�to mi�ty, pietruszki, oregano i tytoniu wysyconych fency- j� rozprowadza�. Z�o�y�y si� na to nast�puj�ce przy- klidyn�), stosowana doustnie oraz w postaci iniekcji do- czyny: �ylnych, cz�sto ��cznie z innymi narkotykami, jak mari- huana, meskalina i LSD. Fencyklidyna palona wywo�u- je efekty ju� po 2 5, a przyj�ta doustnie po 30 60 mi- nutach. Najwi�ksze nasilenie efekt�w wyst�puje w pierwszym przypadku po 15 30, a w drugim po 90 150 minutach. Efekty wywo�ywane przez fencykli- dyn� zale�� od dawki i drogi podania, czystoSci narko- tyku oraz indywidualnych cech biorcy: p�ci, wieku, sta- PCC nu psychicznego, tolerancji i szybkoSci proces�w me- tabolicznych. Dawki niskie do umiarkowanych (1 5 Ryc. 2. Budowa PCC Fig. 2. Structural formula of PCC mg) wywo�uj� uczucie oderwania i wyobcowania ze Srodowiska oraz odr�twienie i zaburzenia koordynacji i sprawiaj�, �e mowa osoby przyjmuj�cej narkotyk sta- narkomani nauczyli si� dawkowa� PCP w spos�b je si� niewyraxna. Wy�sze dawki (10 mg i wi�cej) wy- minimalizuj�cy toksyczne efekty, wo�uj� zaS urojenia i halucynacje s�uchowe, a u niekt�- dilerzy bardzo cz�sto sprzedawali PCP jako inne rych biorc�w paranoj� i gwa�towne zachowania. Efekty narkotyki THC, kokain�, amfetamin� i LSD, wy- pojawiaj�ce si� po za�yciu fencyklidyny mog� czasem korzystuj�c podobny wygl�d tych substancji, naSladowa� objawy schizofrenii, takie jak urojenia, pa- synteza PCP jest prosta i tania, mo�e wi�c by� ranoja, katatonia i zaburzenia mySlenia. Przewlek�e xr�d�em du�ych zysk�w. I chocia� nie dochodzi do przyjmowanie fencyklidyny mo�e powodowa� upoSle- epidemicznego stosowania, rozpowszechnienie dzenie pami�ci i mySlenia, uporczywe k�opoty z mow� narkotyku stale si� zwi�ksza. Wed�ug raportu (niewyraxna mowa, k�opoty z artykulacj�, j�kanie, zu- Drug Abuse Warning Network (DAWN) liczba pe�na niezdolnoS� m�wienia). os�b stosuj�cych fencyklidyn�, kt�re zg�osi�y si� W poszukiwaniu nowych Srodk�w psychoaktywnych do oddzia��w detoksykacyjnych, wzros�a od roku otrzymano wiele strukturalnych analog�w fencyklidyny, 1999 do 2001 o 78%. wprowadzaj�c r��ne podstawniki do jednego z trzech Przyjmowanie fencyklidyny z innymi narkotykami, element�w sk�adaj�cych si� na jej struktur�: rodnika zw�aszcza metabolizowanymi przez te same co fency- fenylowego, rodnika cykloheksylowego lub grupy ami- klidyna uk�ady enzymatyczne, op�xnia jej eliminacj� nowej powsta�ej z pierScienia piperydyny. Wi�kszoS� i mo�e utrudni� ocen� stanu pacjenta. nielegalnie otrzymywanych zwi�zk�w powstaje przez Wi�kszoS� efekt�w wywo�ywanych przez fencykli- podstawienie grupy aminowej, np. N-etylo-1-fenylo- dyn� dotyczy OUN. Na inne uk�ady i narz�dy substan- cykloheksyloamina (PCE) i 1-(n-propylo)-1-fenylo- cja ta wywiera wyraxny wp�yw jedynie wtedy, gdy jest cykloheksyloamina (NPPCN). przyjmowana w wysokich dawkach. Najwi�ksz� aktyw- Zwi�zek powstaj�cy w pierwszej fazie syntezy fen- noS� metaboliczn� po podaniu narkotyku zaobserwo- cyklidyny, czyli 1-piperydynocykloheksanokarbonitryl wano w korze czo�owej, skroniowej, hipokampie i za- (PCC) (ryc. 2), wyst�puj�cy w produkcie ko�cowym ja- kr�cie z�batym. Nie znaleziono jednak w m�zgu spe- ko jego zanieczyszczenie, jest bardzo niebezpieczny, cyficznego receptora fencyklidyny i wiele wskazuje na gdy� zawiera grup� nitrylow�, od��czaj�c� si� �atwo to, �e dzia�a ona za poSrednictwem receptor�w N-me- w postaci silnie toksycznego cyjanowodoru (HCN). tylo-D-asparaginianowych (NMDA). Wi��e si� prawdo- Przy paleniu fencyklidyny zanieczyszczonej PCC a� podobnie r�wnie� z receptorami opioidowymi, podob- 58% 1-piperydynocykloheksanokarbonitrylu ulega roz- nie zreszt� jak jej analogi strukturalne. Wi�zanie fency- k�adowi z wydzieleniem cyjanowodoru, kt�ry z dymem klidyny z NMDA wywo�uje zablokowanie napi�ciowo dostaje si� do p�uc pal�cego. Prawdopodobnie przy- zale�nych kana��w potasowych i sodowych, co prowa- PROBLEMY KRYMINALISTYKI 259 (stycze� marzec) 2008 6 szukalski.qxp 2 11-12- 6 13:42 Page 7 dzi do zwi�kszonego wnikania do kom�rek nerwowych podwy�szony pr�g odczuwania b�lu, jon�w wapnia oraz wzmo�onego uwalniania neuro- niekomunikatywnoS�: odpowiedzi na polecenia przekaxnik�w z presynaptycznych zako�cze� nerwo- tylko skinieniem g�owy lub ruchem ga�ek ocznych, wych. Istnieje wysoka korelacja mi�dzy stopniem za- daleko posuni�ta dezorientacja co do czasu i miej- blokowania kana��w jonowych przez fencyklidyn� i be- sca, hawioralnymi efektami dzia�ania narkotyku. cykliczna huStawka nastroj�w, Fencyklidyna zwi�ksza aktywnoS� katecholamin depersonalizacja, (dopamina, adrenalina) w OUN przez nasilenie ich pre- ruch utrudniony, lunatyczny, powtarzanie ruch�w, synaptycznego uwalniania i os�abienie wychwytu sztywnoS� mi�Sni, zwrotnego. Dzia�a wi�c podobnie jak inne leki sympa- halucynacje/urojenia, tykomimetyczne: wywo�uje pocenie, �zawienie, wzmo- nasilona sekrecja i wyciek Sliny z ust. �on� sekrecj� w oskrzelach, wzmo�one wydzielanie Mo�na wyr��ni� 3 fazy intoksykacji: Sliny. Na uk�ad kr��enia dzia�a s�abo, wywo�uje jedynie Faza I, gdy st��enie fencyklidyny w osoczu wyno- nieznaczn� tachykardi�, wzrost pojemnoSci minutowej si ok. 100 ng/ml, charakteryzuje si� obni�on� serca i skurczowego ciSnienia krwi. Bardzo wysokie zdolnoSci� koncentracji uwagi, chaotycznym my- dawki powoduj� obni�enie oporu obwodowego i spa- Sleniem, nielogicznymi wypowiedziami, twarz� dek kurczliwoSci mi�Snia sercowego, co mo�e prowa- bez wyrazu, uczuciem depersonalizacji, niewielki- dzi� do znacznego spadku ciSnienia krwi i zapaSci na- mi zaburzeniami koordynacji, poziomym i piono- czyniowej. wym oczopl�sem, nieznaczn� tachykardi� i hiper- Dystrybucja PCP w organizmie wi��e si� z mo�liwo- toni�. Gdy takie st��enie utrzymuje si� d�u�ej, Sci� wyst�powania zar�wno w postaci niezjonizowa- osoba kt�ra przyj��a fencyklidyn�, mo�e czu� si� nej, jak i zjonizowanej. W postaci niezjonizowanej PCP pobudzona, zdezorientowana, mo�e zachowywa� mo�e przechodzi� przez b�ony kom�rkowe i dociera� si� gwa�townie i dziwacznie, mie� urojenia i halu- do p�ynu m�zgowo-rdzeniowego, m�zgu i tkanki t�usz- cynacje. W wyniku g��bokiej dezorientacji wywo- czowej. Niezjonizowane cz�steczki PCP �atwo i szybko �ywanej przez narkotyk zdarza�y si� przypadki wnikaj� do tkanki t�uszczowej i ulegaj� kumulacji, nato- utoni�� w p�ytkiej wodzie, wypadni�cia z okna. miast uwalniaj� si� z niej bardzo powoli. Nag�e uwal- Opisano r�wnie� przypadek Smierci w po�arze nianie PCP z tkanki t�uszczowej (np. wskutek przyspie- z powodu wywo�anej przez fencyklidyn� niewra�- szonej degradacji t�uszcz�w spowodowanej du�ym wy- liwoSci na oparzenia i zbyt p�xnego podj�cia pr�- si�kiem) t�umaczy wyst�powanie flashback�w, czyli na- by ucieczki z p�on�cego pomieszczenia. wrot�w halucynacji po zaprzestaniu przyjmowania nar- Faza II, gdy st��enie narkotyku w osoczu wzrasta kotyku. do 100 300 ng/ml, charakteryzuje si� zanikiem �atwa penetracja narkotyku przez barier� �o�ysko- odruch�w gard�owych, krtaniowych i rog�wko- w� wywo�uje u przyjmuj�cych fencyklidyn� kobiet wych, spastycznoSci� i skurczami mioklonicznymi. w ci��y ekspozycj� p�odu na narkotyk, a po urodzeniu Faza III, gdy st��enie fencyklidyny w osoczu dziecka zwi�kszone napi�cie oraz dr�enie mi�Sniowe przekracza 300 ng/ml, charakteryzuje si� brakiem i dziwaczne ruchy ga�ek ocznych. Objawy te mog� si� reakcji na bodxce b�lowe, zwi�kszon� iloSci� Sli- utrzymywa� przez wiele dni. ny i wydzieliny w oskrzelach, wyst�powaniem wy- Po przyj�ciu fencyklidyny pacjent nie odczuwa b�lu, miot�w, kt�re nierzadko prowadz� do zagra�aj�- jednak nie Spi, ma otwarte oczy. Jest to tzw. amnezja cej �yciu aspiracji wymiocin. renice s� rozsze- dysocjatywna. Ta w�aSciwoS� oraz objawy, jak deper- rzone, oczy otwarte, oddychanie nieregularne sonalizacja, zaburzenia mySlenia czy upoSledzenie z okresami bezdechu. Akcja serca ulega przy- mySlenia abstrakcyjnego, sprawiaj�, �e efekty wywo�a- spieszeniu, ciSnienie krwi wzrasta do wartoSci za- ne przez fencyklidyn� mog� naSladowa� objawy schi- gra�aj�cych �yciu, wyst�puje arytmia. Pojawiaj� zofrenii i s�u�y� jako model tej choroby. si� uog�lnione drgawki toniczno-kloniczne i naj- Objawy wywo�ane przyjmowaniem fencyklidyny: cz�Sciej dochodzi do zejScia Smiertelnego. intensywne pocenie si�, wzrok nieruchomy, bez wyrazu, utkwiony w jed- U os�b wyprowadzanych ze stanu intoksykacji fen- nym punkcie, opadaj�ce powieki, cyklidyn� mo�e wyst�pi� zesp�� dopaminergicznej oczopl�s obustronny, pionowy i poziomy, nadaktywnoSci albo burzy dopaminergicznej (dopa- pobudzenie psychoruchowe, minergic storm), kt�ry mo�e przyj�� posta� prze�omu upoSledzenie pami�ci, amnezja, nadciSnieniowego z encefalopati� i mo�liwym udarem niekompletna i niewyraxna (zamazana) mowa, oraz z�oSliw� hipertermi�. Czasem jest poprzedzony sporadyczna niezdolnoS� do artykulacji, stanem pobudzenia i pulsuj�cymi b�lami g�owy, naj- PROBLEMY KRYMINALISTYKI 259 (stycze� marzec) 2008 7 szukalski.qxp 2 11-12- 6 13:42 Page 8 cz�Sciej jednak pojawia si� bez objaw�w zwiastuno- mach poszukiwa� analogu fencyklidyny wywo�uj�cego wych. narkoz�, lecz pozbawionego w�aSciwoSci niepo��da- Brak dot�d przekonywaj�cych dowod�w wyst�po- nych (halucynacje, delirium), Stevens wykona� w roku wania zespo�u abstynencyjnego po odstawieniu fency- 1962 w Parke Davis Laboratory syntez� ketaminy, kt�- klidyny. Opisano niewiele przypadk�w pojawienia si� r� opatentowano rok p�xniej. Synteza jest stosunkowo u osoby przyjmuj�cej fencyklidyn� zespo�u objaw�w, prosta dla gruntownie wykszta�conego chemika pracu- kt�re mo�na wi�za� z odstawieniem narkotyku. S� to j�cego w dobrze wyposa�onym laboratorium. W prymi- stany depresyjne, niepok�j, dra�liwoS�, anergia, pra- tywnych warunkach nielegalnego laboratorium otrzy- gnienie snu, zwi�kszone �aknienie, zaburzenia pami�- mywanie ketaminy jest zadaniem trudnym i prawdopo- ci, zaburzenia mySlenia i bardzo silne pragnienie przy- dobnie dlatego brak dotychczas doniesie� o jej niele- j�cia narkotyku [19]. galnej produkcji. Handlowy produkt jest mieszanin� Najpospolitsza i najprostsza metoda leczenia zatru� izomer�w optycznych R i S, przy czym izomer S szyb- fencyklidyn� wykorzystuje jej zdolnoS� do dysocjacji ciej wywo�uje utrat� SwiadomoSci, wyraxniej upoSledza i polega na zakwaszaniu moczu przez do�o��dkowe oddychanie i ma silniejsze dzia�anie psychodeliczne. lub do�ylne podawanie chlorku amonu, kt�ry hamuje Badania prowadzone w latach 1962 1965 potwier- jonizacj� narkotyku i znacznie przyspiesza jego wyda- dzi�y, �e ketamina ma oczekiwan� w�aSciwoS� wywo�y- lanie. W ten spos�b klirens PCP mo�e wzrosn�� po- wania znieczulenia og�lnego. Jej chlorowodorek do- nadstukrotnie, a r�wnoczesne podanie Srodka diure- puszczono jako Srodek przydatny w medycynie ludzkiej tycznego dodatkowo zwi�ksza wydalanie. Zabiegiem i weterynaryjnej pod nazwami Ketanest i Ketalar . przyspieszaj�cym usuwanie PCP z organizmu jest od- Cz�sto reklamowano j� jako unikatowy, jedyny w swo- sysanie treSci �o��dkowej. im rodzaju lek, wykazuj�cy trzy kierunki dzia�ania far- Metabolizm PCP jest doS� intensywny i prowadzi do makologicznego: amnestyczny, nasenny i znieczulaj�- powstania oko�o 25 metabolit�w, kt�re wraz ze zwi�z- cy [11]. W tym samym czasie wykryto i opisano psycho- kiem macierzystym zostaj� wydalone z moczem. Naj- deliczne w�aSciwoSci ketaminy, a w latach 1967 1970 wa�niejsze z nich to produkty hydroksylacji katalizowa- ukaza�o si� ponad 100 prac dotycz�cych anestezji ke- nej przez cytochrom P-450 [1-(1-fenylo-4-hydroksycy- taminowej i jej specyficznych w�aSciwoSci okreSlanych kloheksylo)-piperydyna] oraz [1-(1-fenylocyklo- mianem dysocjatywnych . heksylo)-4-hydroksypiperydyna]. Ketamina, podobnie jak zbli�ona do niej budow� fen- cyklidyna, zniekszta�ca percepcj� wra�e� wzrokowych Ketamina i s�uchowych, wywo�uje uczucie oderwania (dysocjacji) od Srodowiska i w�asnej osoby, i dlatego spowodowany Ketamina (ryc. 3) jest zwi�zkiem syntetycznym nie- przez te narkotyki stan znieczulenia nazwano znieczu- barbituranowym, dzia�aj�cym depresyjnie na OUN. leniem dysocjatywnym, same zaS zwi�zki narkotykami Temperatura topnienia kryszta��w ketaminy wynosi dysocjatywnymi. Podobne efekty obserwuje si� po za- 92oC, a jej chlorowodorku 260oC. S� one rozpuszczal- �yciu wysokich dawek dekstrametorfanu, a tak�e pod- ne w wodzie (1:4), etanolu (1:14) i w metanolu (1:6). tlenku azotu, salwinoryny A (aktywnej substancji roSliny Okres p��trwania ketaminy wynosi 2 4 godziny, wi�za- Salvia divinorum) oraz muscimolu (aktywnego sk�adni- nie z bia�kami osocza 20 50%, a obj�toS� dystrybucji ka grzyba Amanitia muscaria). Dzi�ki tym w�aSciwo- Sciom ketamina znalaz�a zastosowanie w tzw. narkozie dysocjatywnej. Jest to metoda kontroli b�lu redukuj�ca l�k i wywo�uj�ca stan, kt�ry przypomina hipnotyczny trans pacjent nie Spi, ale wykazuje daleko id�c� nie- wra�liwoS� na b�l i czuje si� oddzielony od swego cia- �a. CzynnoS� oddychania oraz odruchy gard�owe i krta- niowe s� zachowane. Metoda ta sprawdza si� w przy- padkach urazu lub zranienia, np. na polu walki (by�a Ketamina wykorzystywana podczas wojny wietnamskiej), ale mo- Ryc. 3. Budowa ketaminy �e by� tak�e stosowana przy kr�tkotrwa�ych bolesnych Fig. 2. Structural formula of ketamine zabiegach, np. drena�u ropni, �y�eczkowaniu macicy, drobnych zabiegach stomatologicznych, opatrywaniu 3 5 L/kg. Budow� chemiczn� ketamina przypomina ran oparzennych, zmianie banda�y itp. Ketamina jest fencyklidyn�, kt�r� otrzymano wczeSniej jako Srodek 10 30 razy s�absza od fencyklidyny. Pojedynczy za- wywo�uj�cy narkoz�, ale ze wzgl�du na niebezpieczne strzyk ketaminy wywo�uje trans hipnotyczny trwaj�cy objawy uboczne wycofano z lecznictwa. I w�aSnie w ra- 10 30 minut i nieodczuwanie b�lu przez 30 45 minut. PROBLEMY KRYMINALISTYKI 259 (stycze� marzec) 2008 8 szukalski.qxp 2 11-12- 6 13:42 Page 9 Efekty takiego znieczulenia mijaj� zwykle w ci�gu kilku ok. 5 mg/kg masy cia�a przy przyj�ciu doustnym lub do- godzin. Dzia�anie narkotyk�w dysocjatywnych polega nosowym (300 400 mg dla osoby o wadze ok. 70 kg), prawdopodobnie na wywo�ywaniu zmian w m�zgowej a po iniekcji domi�Sniowej 1 mg/kg (70 mg dla osoby dystrybucji glutaminianu neuroprzekaxnika uczestni- o wadze 70 kg). Powr�t do stanu normalnego jest po- cz�cego w percepcji b�lu, wywo�ywaniu reakcji na wolny i biorca zaczyna dostrzega� otaczaj�cy go Swiat bodxce Srodowiska i w procesach zapami�tywania. stopniowo. Cz�sto po odzyskaniu SwiadomoSci nie mo- Ketamina wywo�uje �agodn� stymulacj� uk�adu ser- �e sobie przypomnie� prze�ytych dozna�, podobnie cowo-naczyniowego: ciSnienie krwi wzrasta o ok. 25%, jak po przebudzeniu cz�sto nie pami�tamy, co nam si� zaS szybkoS� pracy serca ok. 20%. Premedykacja za Sni�o. Zdarza si�, �e nie pami�ta swego nazwiska, �e pomoc� diazepamu (2 mg) �agodzi ten skok ciSnienia. jest cz�owiekiem i co to oznacza. Te ekstremalne do- Ketamin� stosowano tak�e do leczenia opornych sta- znania i prze�ycia, wed�ug okreSle� narkoman�w: n�w astmatycznych, wykorzystuj�c jej dzia�anie rozkur- z pogranicza Smierci (near-death experiences) lub czaj�ce mi�Snie g�adkie oskrzeli. Nie wolno jej nato- z pogranicza narodzin (near-birth experiences) jed- miast stosowa� u pacjent�w po urazie g�owy, gdy� wy- nych wprawiaj� w trudny do opisania zachwyt, a dla in- wo�uje wzrost ciSnienia Sr�dczaszkowego. nych s� xr�d�em przera�aj�cego l�ku. Jednak�e termin Dzi�ki zdolnoSci ketaminy do wywo�ywania katalep- z pogranicza Smierci nie oznacza stanu bliskiego fi- sji oraz sztywnoSci mi�Sni podj�to pr�b� wykorzystania zycznej Smierci i zatrzymania akcji serca w wyniku jej jako Srodka przeciwdrgawkowego w stanach epilep- dzia�ania ketaminy jest to uczucie opuszczania cia�a tycznych, tym bardziej �e przed�u�ony status epilepti- i podr��owania ciemnym tunelem w kierunku widocz- cus, niewra�liwy na fenobarbital, reaguje na ketamin� nego w oddali Swiat�a. Pojawia si� film ukazuj�cy wy- [3]. B�lu zwi�zanego z zaawansowanymi stanami no- darzenia ca�ego �ycia, euforia, a jednoczeSnie strach, wotworowymi nie zawsze da si� uSmierzy� morfin�, s�yszy si� dxwi�ki dzwonk�w, brz�czenie i gwizdy, po niekiedy natomiast skuteczna okazuje si� w�aSnie ke- kt�rych szybkoS� podr��y przez ciemny tunel znacznie tamina. wzrasta. Doznania zwi�zane ze wspomnieniem naro- Ketamin� pr�bowano r�wnie� stosowa� do leczenia dzin to uczucie zagra�aj�cej katastrofy, przebywania b�l�w migrenowych oraz stan�w depresyjnych [1]. We w klaustrofobicznej pu�apce, pot�gowane rozpoczyna- Francji, Rosji i USA za jej pomoc� pr�bowano leczy� j�cymi si� skurczami macicy. W ko�cu szyjka ulega osoby uzale�nione od alkoholu i heroiny. stopniowemu rozwarciu, umo�liwiaj�c wyjScie z ciem- Niezale�nie od zastosowa� klinicznych ketamina noSci do Swiat�a. Pojawia si� uczucie wyzwolenia, wej- jest coraz cz�Sciej nadu�ywana w celach niemedycz- Scia do raju , zjednoczenia z Bogiem i xr�d�em uni- nych, aby wywo�a� niezwykle r��norodne i rzadko spo- wersalnej energii . tykane efekty psychotropowe. Zesp�� tych subiektyw- Pod koniec lat 70. ketamin� spopularyzowa�y dwie nych dozna� bywa cz�sto okreSlany mianem dziury ke- ksi��ki opisuj�ce wra�enia z jej stosowania: Journeys taminowej (K-hole). Jest to uczucie przenikania Swiat�a Into the Bright World autorstwa Moore i Alltouniana przez cia�o, zmiany konsystencji cia�a na drewnian� oraz The Scientist: A Novel Autobiography Lilly ego. lub gumow�, groteskowego zniekszta�cenia kszta�t�w Wsp��autorka pierwszej z tych ksi��ek, Marcia Moore, i rozmiar�w cz�Sci cia�a, unoszenia si� w powietrzu kt�ra nazywa�a siebie kap�ank� bogini Ketaminy, by�a w stanie niewa�koSci, stapiania si� z ludxmi lub uzale�niona od tego narkotyku i aby uzyska� oczeki- przedmiotami z otoczenia, wychodzenia z cia�a oraz wane efekty, przyjmowa�a coraz wi�ksze jego dawki. brak poczucia czasu, wgl�d w tajemnice istnienia To przywi�zanie do ketaminy mia�o tragiczny epilog: oraz halucynacje. Stan taki trwa 10 60 minut i ko�czy w mroxn� styczniow� noc 1979 roku 50-letnia Moore, si� nagle, gdy w wyniku proces�w metabolicznych po przyj�ciu du�ej dawki narkotyku, wysz�a do pobli- i wydalania ketamina znika z ustroju, jednak mo�e by� skiego lasu i tam prawdopodobnie zamarz�a. Jej szkie- wywo�any powt�rnie za pomoc� iniekcji kolejnej dawki let znaleziono dwa lata p�xniej [9]. narkotyku. W stanie okreSlanym jako dziura ketamino- Ketamina jest dost�pna na rynku narkotykowym wa pacjenci praktycznie nie mog� si� porusza�, zwykle w postaci proszk�w, kapsu�ek i roztwor�w. Najcz�stszy- siedz� lub le��, maj� trudnoSci z komunikowaniem si�, mi sposobami jej przyjmowania s� iniekcje domi�Snio- nie widz� i nie s�ysz� innych. Dziura ketaminowa mo- we oraz wdychanie, narkotyk ten bywa r�wnie� poda- �e wyst�pi� r�wnie� po wdychaniu narkotyku, ale obja- wany doustnie i doodbytniczo. Iniekcje stosuje si� wie- wy s� wtedy znacznie s�absze. lokrotnie (zwykle 8 10 razy) w ci�gu tzw. sesji, podczas Osoby nadu�ywaj�ce ketaminy staraj� si� osi�gn�� kt�rych gromadz� si� du�e grupy uczestnik�w. Narko- stan, w kt�rym behawioralne efekty narkotyku s� najsil- mani uwa�aj�, �e za�ywanie domi�Sniowe chroni ich niej wyra�one, ale nie przechodz� w pe�n� narkoz�. przed AIDS i ��taczk� zakaxn� typu C, jednak w rze- Dawka, przy kt�rej mo�na taki stan uzyska�, wynosi czywistoSci stopie� zagro�enia infekcj� przy tej drodze PROBLEMY KRYMINALISTYKI 259 (stycze� marzec) 2008 9 szukalski.qxp 2 11-12- 6 13:42 Page 1 podania jest r�wnie� wysoki. St��enie ketaminy w oso- Ketamina i jej g��wny metabolit norketamina s� po- czu po domi�Sniowej dawce 2,5 mg/kg (175 mg/70 kg) t��nymi niekompetytywnymi antagonistami receptora osi�ga w ci�gu 12 minut najwy�sz� wartoS� 1000 NMDA (N-metylo-D-asparaginowego) interferuj�cymi ng/ml, a w ci�gu 30 minut spada do po�owy. Efekty po z kwasem glutaminowym i asparaginowym. Nie wi�� iniekcji do�ylnej pojawiaj� si� w ci�gu 30 sekund, po si� jednak bezpoSrednio z receptorem, lecz przy��czaj� iniekcji domi�Sniowej w ci�gu 2 minut, po wdychaniu do receptora zlokalizowanego przy kanale jonowym, w ci�gu 5 10 minut, zaS po podaniu doustnym w ci�gu wp�ywaj�c na przep�yw jon�w wapnia. Du�e iloSci re- 15 20 minut. Czas utrzymywania si� efekt�w po poda- ceptor�w NMDA wyst�puj� w korze m�zgowej i hipo- niu do�ylnym, domi�Sniowym i doustnym wynosi odpo- kampie. Ich blokada powoduje zak��cenie funkcji po- wiednio: 10 minut, 1 godzin� i 4 godziny. znawczych i pami�ci. Wszystkich efekt�w wywo�ywa- Ketamina �atwo przechodzi przez �o�ysko i szybko nych przez ketamin� nie da si� jednak wyt�umaczy� jej dociera do m�zgu i innych silnie ukrwionych tkanek. dzia�aniem na receptory NMDA, chocia� jest ono bar- W roku 1999 ketamin� umieszczono w USA na li- dzo istotne. I tak do wywo�ania stanu znieczulenia mo- Scie III substancji kontrolowanych, w Australii (w stanie �e przyczynia� si� jej dzia�anie na receptory opioidowe, Victoria) na liScie Nr 2, a w Wielkiej Brytanii 1 stycznia a do wywo�ania narkozy i halucynacji hamowanie cen- 2006 r. zaliczono j� do klasy C. tralnej i obwodowej transmisji cholinergicznej [14]. N-demetylacja ketaminy przez uk�ad cytochromu W zwi�zku z pojawieniem si� mody na tzw. raving P-450 prowadzi do norketaminy, kt�ra ma dzia�anie po- parties, czyli ca�onocne imprezy taneczne z szybk�, dobne do zwi�zku macierzystego [21]. Norketamina �ywio�ow� muzyk�, wzros�o zapotrzebowanie na keta- ulega nast�pnie odwodorowaniu do dehydronorketami- min�, gdy� jest ona obok ecstasy stosowana (cz�- ny wykazuj�cej prawdopodobnie r�wnie� aktywnoS� sto w po��czeniu z innymi psychostymulantami) jako biologiczn�. Kolejne etapy metabolizmu to hydroksyla- Srodek pozwalaj�cy zachowa� dobr� form� fizyczn� cja i sprz�ganie z kwasem glukuronowym. Wydalanie i psychiczn� podczas zabawy. Jednoczesne za�ywa- ketaminy odbywa si� w 90% przez nerki. Tylko 3% po- nie kilku narkotyk�w jest jednak bardzo niebezpieczne danej dawki ulega wydaleniu w postaci niezmienione- i mo�e stanowi� zagro�enie �ycia. Tymczasem blisko go zwi�zku macierzystego. 75% os�b przyjmowanych na oddzia�y detoksykacyjne ObecnoS� ketaminy w moczu mo�na wykry� w ci�- z powodu stosowania ketaminy bra�o r�wnoczeSnie in- gu dw�ch dni po przyj�ciu. Do wykrywania stosuje si� ny narkotyk [13]. zwykle metod� chromatografii gazowej (GC) po��czo- Ketamina jest r�wnie� wykorzystywana w celach nej ze spektrometri� mas (MS) z u�yciem detektora przest�pczych z zamiarem dokonania gwa�tu. Sprzyja p�omieniowo-jonizacyjnego (FID) lub azotowo-fosfo- temu wywo�ywany przez ni� stan oszo�omienia ofiary, rowego (NPD) [6] po uprzedniej ekstrakcji materia�u parali� reakcji obronnych, obni�enie wra�liwoSci na to, biologicznego (najcz�Sciej moczu) w Srodowisku alka- co dzieje si� w otoczeniu oraz trwaj�ca kilka godzin po- licznym. Znacznie mniej pewnym sposobem identyfika- ketaminowa amnezja. Opisano r�wnie� liczne przypad- cji jest analiza alkalicznego ekstraktu metod� chroma- ki uzale�nienia od ketaminy. W razie jej przedawkowa- tografii cienkowarstwowej. Na chromatogramach keta- nia skuteczny jest haloperidol. mina daje barwne plamy z zakwaszonym jodoplatynia- Dysocjatywne efekty ketaminy przypominaj� niekt�- nem oraz odczynnikiem Dragendorffa. Brak natomiast re objawy schizofrenii, co pr�bowano wykorzysta� do szybkich skriningowych test�w wykrywaj�cych ketami- badania patogenezy tej choroby, by� mo�e zwi�zanej n�, bo mimo strukturalnego podobie�stwa z fencyklidy- z dysfunkcj� receptor�w NMDA. Tego typu badania bu- n� nie wykazuje ona reaktywnoSci krzy�owej z prze- dz� jednak w�tpliwoSci natury etycznej, gdy� mog� nie ciwcia�ami u�ywanymi w testach CEDATM lub by� oboj�tne dla zdrowia pacjent�w. EMITTM. Uliczne nazwy ketaminy s� liczne i cz�sto egzotycz- W nast�pstwie badania przeprowadzonego na 20 ne: Keller , Barry , Special K , HOSS , Kurdamin , pacjentach, kt�rzy zg�osili si� do szpitala na ostry dy- Wonk , Regreta , Trang K , Ket , Vitamin K (�atwo �ur z powodu intoksykacji ketamin�, najcz�Sciej stwier- o pomy�k� z prawdziw� witamin� K). dzano nast�puj�ce objawy: niepok�j i stany silnego po- budzenia, b�le w klatce piersiowej, ko�atanie serca, ta- Rrodki halucynogenne o innej strukturze chykardi�, jak te� hipertoni�, wzrost ciSnienia Sr�d- czaszkowego, dezorientacj�, kloniczno-toniczne ruchy Salwinoryna A cia�a, arytmi�, stany spl�tania, nerwic� l�kow�, niera- cjonalne zachowania i amnezj�. Oczopl�s, kt�ry z re- Salwinoryn� A (diwinoryn�) (ryc. 4), jeden z najsil- gu�y towarzyszy przyjmowaniu fencyklidyny, po ketami- niejszych naturalnych halucynogen�w, izolowano nie wyst�puje rzadko [10]. z sza�wii meksyka�skiej (Salvia divinorum), roSliny u�y- PROBLEMY KRYMINALISTYKI 259 (stycze� marzec) 2008 10 szukalski.qxp 2 11-12- 6 13:42 Page 11 wanej od wiek�w w niekt�rych regionach Meksyku do [16]. Jej dawka wywo�uj�ca halucynacje jest tylko czte- wywo�ywania stan�w oszo�omienia i halucynacji pod- rokrotnie wi�ksza od skutecznej dawki najsilniejszego czas tradycyjnych obrz�d�w ludowych oraz jako Sro- znanego halucynogenu LSD (50 250 �g), a dwukrot- dek przeciwb�lowy, przeciwreumatyczny i przeciwane- nie ni�sza ni� DOB (500 2000 �g). Halucynogenne miczny [25]. Salvia divinorum jest bylin� z rodziny ja- dzia�anie salwinoryny A jest intensywne i trwa oko�o snotowatych, Lamiataceae (dawniej wargowe, Labia- godziny [7]. tae). W warunkach naturalnych rozmna�a si� g��wnie Salvia divinorum znana tak�e jako magiczna mi�ta wegetatywnie, z upad�ych na gleb� p�d�w i ga��zek, (Magic mint) lub meksyka�ska mi�ta (Mexican mint), rzadko natomiast rodzi nasiona [18]. Tworzy efektowne jest za�ywana przez meksyka�sk� m�odzie� jako sub- kwiaty i jest cz�sto hodowana w przydomowych ogr�d- stytut marihuany. Od kilku lat roSlin� t� uprawia si� kach i na balkonach jako roSlina ozdobna. �atwo mo�- w Kalifornii i stosuje jako legalny halucynogen. na j� kupi� przez Internet w postaci sadzonek lub goto- W Szwajcarii jest uprawiana nawet w szklarniach, co wych do palenia suszonych liSci. Efekty halucynogen- wskazuje na jej coraz cz�stsze wykorzystywanie jako ne uzyskuje si� przez ich �ucie i po�ykanie, mia�d�enie tzw. narkotyk rekreacyjny [8]. Dotychczas jednak ani i ekstrakcj� miazgi za pomoc� sok�w oraz palenie. Ak- w USA, ani w Szwajcarii nie obj�to kontrol� tak roSliny, tywny zwi�zek wyst�puj�cy w Salvia divinorum salwi- jak i zawartych w niej substancji halucynogennych. Na- noryn� A, zidentyfikowali w roku 1982 Alfredo Ortega tomiast od 1 lipca 2002 r. Salvia divinorum i salwinory- i niezale�nie od niego, lecz nieco p�xniej Leander na A przesta�y by� legalne na terenie Australii. Valdes. Syntez� salwinoryny A wykonali Tidgawell W Polsce notowano pr�by wprowadzenia sza�wii i wsp. [24]. meksyka�skiej na nasz obszar celny [2], jednak w usta- Pod wzgl�dem budowy chemicznej salwinoryna wie o przeciwdzia�aniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 A jest nuklerodanowym diterpenem zbudowanym r. nie umieszczono ani roSliny, ani jej psychoaktywnego z trzech pierScieni: naftalenowego, piranowego i fura- sk�adnika salwinoryny A. nowego, przy kt�rych wyst�puj� dwie grupy ketonowe Salwinoryna A ��czy bardzo silne dzia�anie halucy- (w�giel 1 i 17), zacetylowana grupa hydroksylowa (w�- nogenne ze zdolnoSci� wysoce selektywnej aktywacji giel 2) i grupa karboksylowa zestryfikowana alkoholem receptor�w opioidowych � (kappa), mo�na wi�c s�dzi�, metylowym (w�giel 4). Nie ma w niej natomiast azotu, �e selektywni antagoniSci tych receptor�w b�d� wyka- co r��ni j� zar�wno od halucynogen�w naturalnych: zywa� dzia�anie lecznicze w wielu chorobach, w kt�- DMT, psylocybiny i meskaliny, jak i p��syntetycznych rych dominuj�cym objawem s� halucynacje (schizofre- i syntetycznych: LSD, 2,5-dimetoksy-4-bromoamfe- nia, depresja, choroba Alzheimera, Huntingtona i Pic- taminy (DOB), ketaminy i fencyklidyny [26]. Wszystkie ka). To, �e antagoniSci receptor�w opioidowych na- one, w odr��nieniu od salwinoryny A, zawieraj� jeden lokson i naltrekson, wywo�uj� u schizofrenik�w mierne lub kilka atom�w azotu. efekty lecznicze, mo�e wynika� z ich ma�ej selektywno- Sci. Poszukiwanie selektywnych antagonist�w recepto- r�w � jako potencjalnych lek�w wydaje si� wi�c zasad- ne, a w tym salwinoryna A, dzi�ki swej wysokiej selek- tywnoSci mo�e okaza� si� pomocna [20]. Ciekawe, �e salwinoryna A nie wykazuje prawie �adnego powinowactwa do receptor�w 5-HT 2A, kla- sycznych receptor�w substancji halucynogennych. UnikalnoS� salwinoryny polega na tym, �e jest: pierwszym selektywnym agonist� receptor�w � pochodzenia naturalnego, pierwszym bezazotowym ligandem receptor�w �, jedynym znanym naturalnym niealkaloidowym ha- lucynogenem, Salwinoryna A jedynym znanym psychoaktywnym diterpenem. Ryc. 4. Budowa salwinoryny A Fig. 4. Structural formula of salvinorin A W ekstraktach z liSci Salvia divinorum wykryto kilka innych diterpen�w, z kt�rych dok�adniej zbadano dwa: salwinoryn� B (ryc. 5) i salwinoryn� C (ryc. 6) [25]. Sal- Salwinoryna A pod wzgl�dem si�y halucynogennego winoryna B r��ni si� od salwinoryny A brakiem grupy dzia�ania ust�puje tylko syntetycznemu LSD. Dzia�a acetylowej przy w�glu 2. Stanowi ona ok. 4% obecnych halucynogennie ju� w dawce 200 1000 �g (palenie) w ekstrakcie diterpen�w i nie wykazuje aktywnoSci bio- PROBLEMY KRYMINALISTYKI 259 (stycze� marzec) 2008 11 szukalski.qxp 2 11-12- 6 13:42 Page 12 sprzedawane w sklepach ze zdrow� �ywnoSci� jako lek na astm�. W USA i Kanadzie bielu� znany jest pod nazwami Green Dragon (Zielony Smok), Devil s Trumpet (Diabelska Tr�bka), Devil s Weed (Diabelskie Ziele) i in. W Nowym Jorku i w r��nych regionach Stan�w Zjednoczonych coraz wi�cej m�odych ludzi stosuje t� roSlin� jako Srodek halucynogenny, najcz�Sciej nie zdaj�c sobie sprawy z niebezpiecze�stwa, jakie si� z tym wi��e. M�odzie� cz�sto dowiaduje si� o nim do- piero na oddziale szpitalnym, gdzie trafia w sytuacjach Salwinoryna B krytycznych. Rozpowszechnienie bielunia jest wi�ksze, ni� si� na Ryc. 5. Budowa salwinoryny B Fig. 5. Structural formula of salvinorin B og�� przypuszcza, bo jego nasiona i sam� roSlin� mo�- na kupi� w niekt�rych sklepach. Nasilenie jej stosowa- nia notuje si� wczesn� jesieni�, w okresie, gdy bielu� dojrzewa. Szczeg�lnie niebezpieczne jest jego hodo- wanie jako roSliny ozdobnej w domu lub w ogr�dku. W sytuacji �atwej dost�pnoSci najwa�niejszym i najsku- teczniejszym sposobem ochrony m�odzie�y jest wi�c edukacja i ostrzeganie przed toksycznymi efektami. Czynnymi substancjami bielunia s� alkaloidy: atro- pina (ryc. 7) i jej lewoskr�tny izomer hioscyjamina oraz hioscyna (skopolamina) (ryc. 8), kt�re stanowi� ok. 7% Swie�ej masy roSliny. Atropina wyst�puje r�w- nie� w pokrzyku wilczej jagodzie (Atropa belladonna), wieloletniej roSlinie z rodziny psiankowatych, a razem ze skopolamin� i hioscyjamin� w lulku czarnym Salwinoryna C (Hyoscyamus niger), jednorocznej roSlinie r�wnie� z tej samej rodziny. Ryc. 6. Budowa salwinoryny C Fig. 6. Structural formula of salvinorin C logicznej. Salwinoryna C ma grupy acetylowe przy w�- glu 1 i 2, wyst�puje w ekstrakcie w iloSci 1% i prawdo- podobnie nie jest aktywna biologicznie [5]. Bielu� dzi�dzierzawa (Datura stramonium) W�aSciwoSci halucynogenne wykazuje r�wnie� bie- Atropina lu� dzi�dzierzawa (Datura stramonium), jednoroczna roSlina ruderalna (tj. o bardzo ma�ych wymaganiach) Ryc. 7. Budowa atropiny Fig. 7. Structural formula of atropine z rodziny psiankowatych. Pochodzi z zachodniej Azji, a obecnie jest bardzo pospolita r�wnie� w Ameryce P��nocnej, Afryce i Europie (tak�e w Polsce). Atropina wywo�uje zaburzenia akcji serca (rozkoja- Bielu� dzi�dzierzawa osi�ga wysokoS� 90 150 cm, rzenie przedsionkowo-komorowe), ma�e dawki brady- ma szerokie, postrz�pione liScie o d�ugoSci ok. 20 cm kardi�, zaS du�e tachykardi�. Obserwuje si� r�wnie� i bia�e lub purpurowe kwiaty. Jesieni� rodzi zielone depresj� uk�adu oddechowego, rozszerzenie xrenic, owoce. Najbardziej toksyczne cz�Sci tej roSliny to na- niewyraxne widzenie i wzrost ciSnienia Sr�dga�kowego. siona (maj� one barw� br�zow� do czarnej) i liScie, Atropina mo�e r�wnie� wywo�a� tzw. oSrodkowy ze- chocia� kwiaty i ich nektar r�wnie� s� truj�ce. Bielu� sp�� antycholinergiczny, na kt�ry sk�adaj� si� halucy- bywa spo�ywany w stanie surowym, wykorzystywany nacje, delirium, zaburzenia SwiadomoSci, zapaS� kr�- do sporz�dzania herbaty lub palony. Jego preparaty s� �eniowa i Spi�czka. Hioscyna (skopolamina) wywo�uje PROBLEMY KRYMINALISTYKI 259 (stycze� marzec) 2008 12 szukalski.qxp 2 11-12- 6 13:42 Page 13 sennoS�, Spi�czk�, zaburzenia pami�ci i zdolnoSci powszechnienia tych ostatnich przyczynia si� ich �atwa koncentracji, zawroty g�owy, dezorientacj� i halucyna- dost�pnoS�, mo�liwoS� legalnego kupna, proste spo- cje. soby przyjmowania i niska cena [12]. Wszystkie rozpuszczalniki s� lipofilne i �atwo przeni- kaj� przez barier� krew-m�zg i b�ony kom�rkowe. Wy- wo�ywane przez nie efekty s� wi�c bardzo podobne, pojawiaj� si� kilka minut po wdychaniu i utrzymuj� przez 15 45 minut. Mo�na je podzieli� na �agodne, jak euforia i uczucie odpr��enia, ale r�wnie� zawroty g�o- wy, zamazana (niewyraxna) mowa, zaburzenia koordy- nacji, kichanie i kaszel, umiarkowane: halucynacje, md�oSci, wymioty, biegunka, ataksja, b�le mi�Sniowe i parestezje oraz ci��kie: drgawki i Spi�czka. Scopolamina Niewielkie dawki wziewnych Srodk�w odurzaj�cych wywo�uj� cz�sto jedynie eufori� i zmiany zachowania Ryc. 8. Budowa skopolaminy (hioscyny) Ryc. 8. Structural formula of scopolamine (hoscine) podobne do obserwowanych po spo�yciu alkoholu ety- lowego, ale mog� r�wnie� by� xr�d�em uroje� i halucy- nacji. Po spo�yciu wi�kszych dawek pojawiaj� si� ob- Efekty wywo�ywane przez bielu� dzi�dzierzaw� ma- jawy zagra�aj�ce �yciu, przy czym Smier� mo�e nast�- j� charakter intoksykacji antycholinergicznej, wyst�pu- pi� bezpoSrednio w wyniku toksycznego dzia�ania na j� zwykle 1 4 godziny po przyj�ciu bielunia i mog� serce i oSrodkowy uk�ad nerwowy, lub poSrednio utrzymywa� si� przez klika dni. Nale�� do nich: przez wywo�anie wymiot�w i aspiracj� wymiocin do rozszerzone xrenice, dr�g oddechowych. podwy�szona temperatura cia�a, Na wychwyt wziewnych Srodk�w odurzaj�cych suche Sluz�wki, z p�uc do krwi podczas ekspozycji zwi�zanej z nadu�y- zatrzymanie moczu, waniem maj� wp�yw nast�puj�ce czynniki: os�abienie perystaltyki przewodu pokarmowego, st��enie zwi�zku we wdychanym powietrzu, pobudzenie, wsp��czynniki podzia�u powietrze-krew i krew-tka- delirium, nki, halucynacje wzrokowe, wentylacja p�ucna i przep�yw krwi przez naczynia amnezja, p�ucne (cz�stoS� oddech�w, wysi�ek), konwulsje, udzia� tkanki t�uszczowej w masie cia�a, Spi�czka. interakcje z innymi przyjmowanymi zwi�zkami (al- kohol, leki), Wziewne Srodki odurzaj�ce osobnicze r��nice metabolicznych klirens�w zwi�zk�w. Stosowanie wziewnych Srodk�w odurzaj�cych (Vo- M�zg, serce, w�troba i nerki maj� ma�� pojemnoS�, latile Substance Abuse, w skr. VSA), tj. rozmySlne wdy- ale s� doskonale ukrwione, natomiast mi�Snie maj� chanie lotnych substancji w celu wywo�ania euforii, uro- du�� pojemnoS�, ale s� s�abiej zaopatrzone w krew. je� i halucynacji, jest obecnie bardzo rozpowszechnio- Tak wi�c wdychany zwi�zek szybko osi�ga wysokie ne w wielu regionach Swiata, g��wnie wSr�d dorastaj�- st��enie w doskonale ukrwionym m�zgu i sercu, pod- cej m�odzie�y oraz ludzi, kt�rych zaw�d stwarza mo�li- czas gdy jego st��enie w mi�Sniach i tkance t�uszczo- woS� �atwego dost�pu do takich substancji [4]. Zjawi- wej pozostaje niewielkie. JeSli jednak ekspozycja trwa sko to znane jest jednak od dawna, bo od kilku tysi�cy d�ugo, nast�puje stopniowy wzrost st��enia zwi�zku lat podczas uroczystoSci religijnych ludzie wdychali w xle ukrwionych narz�dach i tkankach. W ten spos�b dym i pary z palonych roSlin i traw. W drugiej po�owie st��enie jednych zwi�zk�w w osoczu mo�e spada� XIX wieku bardzo rozpowszechni� si� zwyczaj wdycha- monoeksponencjonalnie, a innych tworzy� dwie (lub nia par eteru etylowego i chloroformu, a nieco p�xniej wi�cej) fazy spadku [17]. benzyny i tr�jchloroetylenu. Obecnie w r��nych cz�- Pod wzgl�dem chemicznym aktywne sk�adniki pro- Sciach Swiata wykorzystywane s� do wdychania za- dukt�w u�ywanych do wdychania mo�na podzieli� na r�wno pospolite rozpuszczalniki toluen, ksylen, hek- trzy g��wne grupy: w�glowodory, chlorowcopochodne san, benzyna, niekt�re lotne w�glowodory i ich chlo- (halogenopochodne) w�glowodor�w oraz zwi�zki za- rowcopochodne, jak i wype�niacze gaSnic przeciwpo- wieraj�ce tlen. W grupie w�glowodor�w wyr��nia si� �arowych oraz wziewne Srodki znieczulaj�ce. Do roz- trzy podgrupy: w�glowodory alifatyczne (zar�wno na- PROBLEMY KRYMINALISTYKI 259 (stycze� marzec) 2008 13 szukalski.qxp 2 11-12- 6 13:42 Page 14 sycone, jak i nienasycone), w�glowodory pierScienio- BIBLIOGRAFIA we (zar�wno aromatyczne, jak i alicykliczne) oraz natu- ralne mieszaniny w�glowodor�w (np. benzyna). Do 1. Berman R.M., Cappiello A., Anand A., Oren D., He- grupy halucynogenopochodnych nale�y przynajmniej ninger G., Charney D.S., Krystal J.: Antidepressant effects kilkanaScie zwi�zk�w b�d�cych po��czeniami nasyco- of ketamine in depressed patients, Biol. Psych. 2000, nr 47, nych i nienasyconych w�glowodor�w �a�cuchowych s. 351. z chlorowcami (chlorem, bromem i fluorem). W cz�- 2. B�aszczyk P., Hernik H., Ehrmann R.: Salvinorina A, steczkach niekt�rych z nich znajduj� si� dwa, a nawet Problemy Kryminalistyki 2002, nr 237, s. 48. trzy r��ne chlorowce, np. halotan (ryc. 9). Do grupy po- 3. Borris D., Bertram E., Kapur J.: Ketamine controls pro- ��cze� zawieraj�cych tlen nale�� ketony, estry i tlenki, longed status epilepticus, Epilepsy Res. 2000, nr 42, s. 117. przy czym w rodnikach eter�w wyst�puj� niekiedy r�w- 4. Brouette T., Anton R.: Clinical review of inhalants, nie� atomy chlorowc�w [22]. Am. J. Addict. 2001, nr 10, s. 79. 5. Charkin C., Sud S., Jin W., Stewart J., Zjawiony J.K., Siebert D., Toth B., Hufeisen S., Roth B.: Salvinorin A, an active component of the hallucinogenic sage salvia divinorum is a highly efficatious kappa-opioid receptor agonist: structu- ral and functional considerations, J. Pharmacol. Exp. Ther. 2004, nr 8, s. 1197. 6. Feng N., Vollenweider F., Minder E., Rentsch K., Grampp T., Vonderschmitt D.: Developement of gas chro- matography-mass spectrometry method for determination of ketamine in plasma and its application to human samples, Halotan Ther. Drug Monit. 1995, nr 17, s. 95. 7. Feng Yan., Roth B.L.: Salvinorin A: A novel and highly Ryc. 9. Budowa halotanu selective �-opioid receptor agonist, Life Sci. 2004, nr 75, Ryc. 9. Structural formula of halothane s. 2615. 8. Giroud C., Felber F., Augsburger H., Horisberger B., Mo�na wymieni� kilka czynnik�w sk�aniaj�cych do Rivier L., Mangin P.: Salviadivinorum: an hallucinogenic mint rozmySlnego wdychania lotnych substancji odurzaj�- which might become a new recreational drug in Switzerland, cych, czyli w�chactwa: Forensic Sci. Intern. 2000, nr 14, s. 143. dla niekt�rych m�odych ludzi jest to przyjemnoS� 9. Jansen K.L.: A review of the nonmedical use of ketami- nie zawsze zak��cona przykrymi odczuciami, ne: use, users and consequences, J. Psychoact. Drugs halucynacje mog� by� nieprzyjemne, a nawet 2000, nr 32, s. 419. przera�aj�ce, ale przez to poci�gaj�ce (jak ogl�- 10. Jansen K.L., Derracot-Cankovic R.: The Nonmedical danie horror�w), Use of Ketamine, Part Two: A Review of Problem Use and wdychanie halucynogennych rozpuszczalnik�w Dependence, J. Psychoact Drugs 2001, nr 33, s. 151. mo�e by� ekscytuj�ce, gdy� zawiera pewien ele- 11. Kaube H., Herzog J., Kaufer T., Dichgans M., Diener ment niebezpiecze�stwa, H.: Aura in some patients with familial hemiplegic migraine niekiedy w�chactwo jest traktowane jako �atwiej can be stopped by intranasal Ketamine, Neurology 2000, dost�pna alternatywa dla alkoholu, nr 55, s. 139. rozpuszczalniki s� tanie, �atwo je kupi� lub ukraS�, 12. Kurtzman T.L., Otsuka K.N., Wahl R.A.: Inhalant abu- niekiedy w�chacze stosuj� rozpuszczalniki, aby se by adolescents J. Adolesc. Health 2001, nr 28, s. 170. uwolni� si� od k�opot�w, z jakimi stykaj� si� w �y- 13. Lakenau S.E., Clatts M.C.: Ketamine injection among ciu. W okresie dorastania m�odzi ludzie cz�sto high-risk youth: Preliminary findings from New York City, staj� wobec trudnych problem�w, np. zmiany J. Drug Issues 2002, nr 32, s. 893. szko�y, rozstania si� z bliskimi przyjaci��mi, wybo- 14. Mathias R.: Study Suggests Ketamine Injection Poses ru zawodu, rozwodu rodzic�w itp. Dla doros�ych New Disease Risk for Street Youths, NIDA Notes 2003, wi�kszoS� tych spraw nie jest powa�na, ale dla nr 18, s. 5. nastolatka, kt�ry zetkn�� si� z nimi po raz pierw- 15. Miceli J.: Phencyclidine, its effects and measurement szy, maj� rang� istotnych problem�w, z kt�rymi in urine, Monitor 1988, nr 8, s. 1. nie potrafi sobie poradzi�. 16. Munro T.A., Rizzacasa M.A.: Salvinorins D-F, New Neoclerodane Diterpenoids from Salvia divinorum and an Im- proved Method for the Isolation of Salvinorin A., J. Nat. Prod. 2003, nr 66, s. 703. PROBLEMY KRYMINALISTYKI 259 (stycze� marzec) 2008 14 szukalski.qxp 2 11-12- 6 13:42 Page 15 17. Rosenberg N.L,. Grigsby J., Dreisbach J., Busen- 22. Szukalski B.: Wziewne Srodki odurzaj�ce, Alkoho- bark D., Grigsby P.: Neuropsychologic impairment and MTI lizm i Narkomania 1995, nr 4 (21), s. 9. abnormalities associated with chronic solvent abuse, J. Toxi- 23. Szukalski B.: Narkotyki halucynogenne. Cz. I. Kla- col. Clin. Toxicol. 2002, nr 40, s. 21. syczne halucynogeny (indoloalkiloaminy i fenyloalkiloaminy), 18. Roth B.L., Baner K., Westkaemper R., Siebert D., Problemy Kryminalistyki 2007, nr 258, s. 5. Rice K.C., Steinberg S., Ernsberger P., Rothman R.B.: Sa- 24. Tidgewell K., Harding W.W., Schmidt M., Holden lvinorin A: A potent naturally occurring nonnitrogenous � opio- H.G., Murry D.J., Prisinzano T.,A: Facile method for the pre- id selective agonist, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 2002, nr 99, paration of deuterium labeled salvinorin A: synthesis of s. 11 934. [2,2,2,2H3]-salvinorin A., Bioorg. Med. Chem. Lett. 2004, 19. Schiffer W.K., Logan J., Dewey S.L., Positron emis- nr 14, s. 5099. sion tomography studies of potential mechanisms underlying 25. Valdes L.J., Chang H.M, Visger D.C., Koreeda M.: phencyclidine-induced alterations in striatal dopamine, Neu- Salvinorin C, a New Neoclerodane Diterpene from a Bioacti- ropharmacology 2003, nr 28, s. 2192. ve Fraction of the Hallucinogenic Mexican Mint Salvia divino- 20. Sheffler D.J., Roth B.L.: Salvinorin A: the magic rum, Organic Lett. 2001, nr 3, s. 3935. mint hallucinogen finds a nuclear target in the kappa opioid 26. Wolowich W.R., Perkins A.M., Cienki J.J.: Analysis receptor, Trends Pharmacol. Sci. 2003, nr 24, s. 107. of the psychoactive terpinoid salvinorin A; content in five Sa- 21. Shimoyama M., Shimoyama N., Gorman A., Elliot K.: lvia divinorum herbal products, Pharmacotherapy 2006, Oral ketamine is antinociceptive in the rat formal in test Ro- nr 26, s. 1268. le of the norketamine, metabolite, Pain 1999, nr 81, s. 85. PROBLEMY KRYMINALISTYKI 259 (stycze� marzec) 2008 15

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Narkotyki halucynogenne, część I Klasyczne halucynogeny (indoloalkiloaminy i fenyloalkiloaminy)
WYMAGANIA BHP DOTYCZACE OBIEKTOW BUDOWLANYCH I TERENU ZAKLADU czesc II drogi
KOMLOGO Multimedialny Pakiet Logopedyczny część I i II(1)
MGO LW WK0 Polityka makroekonomiczna w gospodarce otwartej Model Mundella Fleminga, część II
EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ II
Część II MatLab (Środowisko, Praca Konsolowa, Wektory i Macierze)
Czesc II odp X i Y (2)
DRAKEMOR część II by MattRix

więcej podobnych podstron