Bogdan Szukalski
Narkotyki halucynogenne
CzęSć I: Klasyczne halucynogeny
(indoloalkiloaminy i fenyloalkiloaminy)
Halucynogeny są to substancje wodów, np. schowania się słońca za i marihuany. Może je wywołać jakiS
chemiczne, które w dawkach nietok- chmury. Wpływają na to takie czynni- dxwięk, zapach lub inne impulsy ko-
sycznych wywołują zmiany funkcji ki, jak dawki przyjmowanego narkoty- jarzące się z przyjmowaniem halu-
poznawczych człowieka, tj. percepcji ku, częstoSć jego zażywania, wcze- cynogenów w przeszłoSci. Flash-
i mySlenia, a także nastroju, jednak Sniejszy z nim kontakt, równoczesne backi występują u ok. 25% osób
bez cech splątania, utraty pamięci przyjmowanie innych narkotyków, fi- przyjmujących halucynogeny, trwają
czy dezorientacji co do własnej oso- zyczne i psychologiczne cechy bior- od kilku sekund do kilku godzin
by, miejsca i czasu. Te subiektywne cy, jego stan psychiczny (szczęScie, i częstokroć dokładnie odzwiercie-
odczucia tłumaczą stosowanie halu- załamanie), czy Srodowisko (otocze- dlają wczeSniejsze objawy działania
cynogenów podczas rytualnych ob- nie), w jakim narkotyk jest przyjmo- narkotyków; występują najczęSciej
rzędów oraz uroczystoSci religijnych. wany [2]. Do najważniejszych efek- po wielokrotnym ich zażyciu, ale mo-
LudzkoSć znała i wykorzystywała ha- tów wywoływanych przez Srodki ha- gą pojawić się również po pierw-
lucynogenne roSliny i grzyby od tysię- lucynogenne należą, oczywiScie, ha- szym z nimi kontakcie.
cy lat, jednak dopiero w ostatnich de- lucynacje (omamy), jednak nierzadko Intoksykacja Srodkami halucyno-
kadach udało się ustalić strukturę pojawiają się także tzw. retrospek- gennymi może wywołać również
substancji odpowiedzialnych za ich tywne przebłyski (flashbacks) i złe wspomniane tzw. złe podróże, któ-
działanie, a także niestety otrzy- podróże (bad trips). rych główne efekty oddziaływania
mać nielegalnie metodami syntezy Halucynacje (łac. hallucinatio, na psychikę to: lęk, napady paniki,
chemicznej wiele nowych substancji złudne spostrzeżenie czegoS nieist- poczucie utraty kontroli nad sytu-
halucynogennych, które wprowadzo- niejącego) są to patologiczne zjawi- acją, zaburzenie percepcji własnego
no na rynek narkotykowy i które są ska psychiczne przejawiające się ciała, dziwaczne i przerażające
nadużywane przez współczesne w doznaniach o charakterze spo- omamy, strach przed obłędem
społeczeństwa [7]. strzeżeń niewywołanych przez żaden i Smiercią, mySli samobójcze, zacho-
Najczęstsze objawy obserwowane przedmiot znajdujący się w percepcji wania autodestrukcyjne, takie jak
po przyjęciu halucynogenów to: człowieka. Mogą to być halucynacje wyskakiwanie przez okno, ostre psy-
utrata zahamowań emocjonal- wzrokowe, słuchowe, smakowe, wę- chozy i ciężkie objawy depresyjne.
nych; chowe, czuciowe i inne [14]. Do objawów somatycznych należą
spontaniczny Smiech; O retrospektywnych przebły- intensywne poty, kołatanie serca
łzy i Smiech bez przyczyny; skach mówimy, gdy zespół objawów i nudnoSci. U osób, które przyjęły
naprzemienne stany napięcia intoksykacyjnych, występujących wysokie dawki halucynogenu, wy-
i odprężenia; podczas przyjmowania Srodka halu- stępują objawy bardzo silnego pobu-
euforia; cynogennego, pojawia się niespo- dzenia układu sympatycznego: hi-
zaburzenie percepcji czasu; dziewanie w okresie abstynencji, pertermia, koagulopatia, zapaSć krą-
halucynacje; długi czas (miesiące, a nawet lata) żeniowa i zatrzymanie oddychania.
irracjonalne zachowania; po przerwaniu przyjmowania narko- Wkrótce po przyjęciu halucynoge-
synestezje (osoba będąca pod tyku. Są to: zniekształcone widze- nów mogą pojawić się zaburzenia
wpływem Srodków halucyno- nie, zatarcie granic ego, intensywne afektywne lub zaburzenia nastroju
gennych widzi dxwięki, sma- przeżycia emocjonalne, a także wie- (stany depresyjne lub maniakalne,
kuje kolory i słyszy ruch). le objawów somatycznych. Niekiedy stany lękowe) utrzymujące się zwy-
flashbacki przyjmują postać przera- kle dłużej niż dobę. DoSwiadczająca
Zmiany emocjonalne, np. nastroju żających halucynacji, które w ekstre- ich osoba jest przekonana, że nigdy
z euforii w rozpacz, po przyjęciu nar- malnych przypadkach prowadzą do nie powróci do stanu normalnego.
kotyków halucynogennych są nie- zabójstw lub samobójstw. Występo- Halucynogeny różnią się od in-
przewidywalne mogą pojawić się waniu flashbacków sprzyjają stres, nych narkotyków szybkim wytwarza-
bardzo szybko i z bardzo błahych po- choroby oraz używanie alkoholu niem tolerancji i nie uzależniają.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07 5
Terminologia chuje podobny mechanizm wywoły- 5-metoksy-N,N-dimetylotrypta-
wania halucynacji. SÄ… to m.in. od mina (Meo-DMT);
DoSć powszechnie dziS stosowa- dawna znane halucynogeny natural- 5-metoksy-N,N-diizopropylotryp-
ny i akceptowany termin halucyno- ne, tj. występujące w przyrodzie jako tamina (5-Me0-DIPT; Foxy );
geny , który po raz pierwszy wprowa- składniki roSlin i grzybów, a także in- N-metylotryptamina;
dził A. Hoffer [15], nie bez trudu prze- ne, które spełniają dwa warunki: 5-metoksy-ą-metylotryptamina
bijał się na strony publikacji i mono- wykazują wysokie powinowac- (5-Me0-AMT);
grafii naukowych, rywalizując z takimi two do receptorów serotonino- ą-metylotryptamina (AMT);
okreSleniami jak psychodeliki , psy- wych 5-HT2; bufotenina (5-hydroksy-N,N-
chotomimetyki , psychotogeniki czy sÄ… rozpoznawane przez zwie- -dimetylotryptamina; 5-0H-DMT;
psychoheurestyki . Propagatorem rzęta laboratoryjne uczulone N,N-dimetyloserotonina);
najbardziej kontrowersyjnego termi- dzięki specjalnemu treningowi psylocybina (4-fosforyloksy-N,N-
nu psychoheurestyki, był Stephen na DOM (4-metylo-2,5-dimeto- -dimetylotryptamina, indocybi-
Szara, kierownik Biomedical Rese- ksyamfetamina). na);
arch Branch w Narodowym Instytucie Definicja ta wyłącza z grupy halu- psylocyna (4-hydroksy-N,N-
Uzależnień (NIDA). cynogenów klasycznych takie związ- -dimetylotryptamina; 4-hydro-
Słowo heurestic pochodzi z grec- ki, jak antagonista receptorów seroto- ksy-DMT);
kiego heurestiken wymySlać, od- ninowych ketanseryna, która baeocystyna (norpsylocybina; 4-
krywać. Na podstawie tego terminu wprawdzie wiąże się z dużym powi- -fosforyloksy-N-metylotrypta-
autor przyjął definicję Srodków psy- nowactwem z receptorami 5-HT2, ale mina).
choheurestycznych. Jego zdaniem nie jest rozpoznawana przez zwie-
są to związki pomagające badać i od- rzęta uczulone na DOM, a także lek Pochodne karboliny:
krywać mechanizmy powstawania uwalniający serotoninę fenflurami- harmina (1-metylo-7-metoksy-
efektów psychotropowych, otwierają- na, która jest rozpoznawana przez karbolina);
ce pole badań złożonych funkcji mó- zwierzęta, ale nie wiąże się z recep- harmalina (3,4-dihydroharmina);
zgu. torami 5-HT2. Do grupy tej nie należy harman (1-metylokarbolina);
Lata 50. można uznać za począ- również wiele innych halucynoge- ibogaina.
tek ery badań psychiatrycznych, któ- nów, jak fencyklidyna, ketamina, sal-
re opierały się na przekonaniu, że winoryna A i THC, które wywołują Druga grupa halucynogenów kla-
substancje okreSlane jako halucyno- efekty za poSrednictwem oddzielnych sycznych fenyloalkiloaminy dzieli
geny wywołują u zdrowych ludzi ob- układów receptorowych i nie działają się na pochodne fenyloetyloaminy
jawy schizofrenii i innych psychoz. na receptory 5-HT2. i pochodne fenyloizopropyloaminy.
Terminu Srodki psychedeliczne lub
psychodeliczne ( otwierające Podział klasycznych Pochodne fenyloetyloaminy (fene-
umysł ) po raz pierwszy użył Humph- halucynogenów tylaminy):
rey Osmond w roku 1957. meskalina (3,4,5-trimetoksyfe-
Nie było łatwe osiągnięcie kon- W oparciu o budowę chemiczną nyloetyloamina; 3,4,5-trimeto-
sensusu w sprawie definicji pojęcia klasyczne halucynogeny dzieli się ksyfenetylamina);
halucynogeny . Według L.E. Holli- zwykle na dwie duże grupy: halucy- 2,5-dimetoksy-4-bromofenetyla-
stera [13] są to Srodki, które wykazu- nogeny indolowe (indoloalkiloaminy) mina (2C-B, NEXUS);
ją następujące cechy: oraz halucynogeny fenyloalkiloami- 2,5-dimetoksy-4-jodofenetylami-
efektami ich działania są przede nowe (fenyloalkiloaminy). Do indolo- na (2C-I).
wszystkim zmiany w mySleniu, alkiloamin należą pochodne ergoliny,
percepcji i nastroju. Zaburzenia tryptaminy i karboliny [8]. Ważniejsze Pochodne fenyloizopropyloaminy
sprawnoSci intelektualnej i pa- z nich zestawiono poniżej. (amfetaminy):
mięci są minimalne; 2,5-dimetoksy-4-metyloamfeta-
głód narkotykowy (craving Pochodne ergoliny: mina (DOM/STP);
chcica ) jest po halucynoge- lizergid (N,N-dietyloamid kwa- 3,4-metylenodioksyamfetamina
nach minimalny lub nie wystÄ™- su 9,10-didehydro-6-metylo-er- (MDA);
puje wcale. golino-8²-karboksylowego; LSD; 3,4-metylenodioksymetamfeta-
stupor i narkoza zwykle nie wy- LSD-25); mina (MDMA);
stępują; amid kwasu lizergowego; 2,5-dimetoksy-4-etyloamfetami-
Pochodne tryptaminy: na (DOET);
SpoSród licznych substancji o wła- dimetylotryptamina (3-(2-dimety- 2,5-dimetoksy-4-bromoamfeta-
SciwoSciach halucynogennych wy- loamino)-indol; DMT); mina (DOB);
różnia się zwykle dużą grupę tzw. ha- N,N-dietylotryptamina (DET); 2,5-dimetoksy-4-jodoamfetami-
lucynogenów klasycznych, które ce- N,N-dipropylotryptamina (DPT); na (DOI);
6 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07
4-metoksyamfetamina (PMA); Lizergid (LSD) otrzymuje się po 8 godzinach. Okres półtrwania
2,5-dimetoksyamfetamina z substancji występujących w spory- wynosi ok. 8 godzin.
(DMA); szu. W skrócie jego synteza wygląda Przy typowym dawkowaniu LSD,
3,4,5-trimetoksyamfetamina nastÄ™pujÄ…co: czyli 25 150 µg, jego stężenie w mo-
(TMA), alkaloidy sporyszu+ NH2-NH2 czu pacjenta jest bardzo małe i wyno-
3-metoksy-metylenodioksyam- hydrazyd kwasu lizergowego si od 100 do 200 pg/ml (pikogramów
fetamina (MMDA). hydrazyd kwasu lizergowego + na ml). Narkotyk bardzo trudno wy-
NaNO2 azyd kwasu lizergowego kryć metodami analizy chemicznej,
Narkotyki halucynogenne można azyd kwasu lizergowego + dietylo- tym bardziej że jego szybki metabo-
również podzielić, stosując kryterium amina dietylamid kwasu lizergo- lizm sprawia, że tylko ok. 1% podanej
czasu, jaki upływa od podania narko- wego (LSD). dawki LSD wydala się w moczu w po-
tyku do pojawienia się efektów jego staci niezmienionej. Stosunkowo ma-
działania, osiągnięcia ich maksymal- Lizergid jest to biały krystaliczny ła jest również wydajnoSć ekstrakcji
nego nasilenia oraz zaniku. Halucy- proszek bez zapachu i smaku, roz- moczu przed wykonaniem badania
nogeny ultraszybkie (np. podana puszczalny w wodzie, działający 200 stosowaną zwykle w tym celu metodą
dożylnie dimetylotryptamina) to takie, razy silniej od psylocybiny i 5000 ra- chromatografii gazowej sprzężonej
których efekty pojawiają się już minu- zy silniej od meskaliny. Jego dawki ze spektrometrią mas (GC/MS).
tę po zażyciu, osiągają apogeum po mierzy się w mikrogramach (10 6 g), Po alkoholu i marihuanie LSD zaj-
5 minutach, utrzymują się przez 30 czyli milionowych częSciach grama. muje trzecie miejsce wSród narkoty-
minut i zanikają przed upływem go- Dla porównania, dawki kokainy i he- ków najczęSciej zażywanych przez
dziny. Efekty działania halucynoge- roiny są mierzone w miligramach młodych ludzi. Jest on nazywany nie-
nów szybkich (np. podana domię- (10 3 g). Dawka skuteczna lizergidu kiedy LSD-25, ponieważ był 25
Sniowo N,N-dietylotryptamina) wystÄ™- wynosi od 50 do 300 µg (od 0,00005 zwiÄ…zkiem z serii poÅ‚Ä…czeÅ„ otrzyma-
pujÄ… po 5 15 minutach, osiÄ…gajÄ… g do 0,0003 g). nych przez pracujÄ…cego w Bazylei dr.
maksymalne nasilenie po 15 60 mi- Krystaliczną postać LSD zwykle Alberta Hofmanna, który badał sub-
nutach i zanikają po 1 2 godzinach. rozpuszcza się w wodzie i tak otrzy- stancje wytwarzane przez pasożytu-
Przykładem Srednio szybkich halu- manym roztworem nasyca różne jący na kłosach żyta grzybek buła-
cynogenów jest psylocybina, dla któ- substancje: kostki cukru, tabletki sa- winkę czerwoną (Claviceps purpu-
rej czasy charakteryzujące szybkoSć charyny, bibułki, papiery itp. Z jedne- rea) i gromadzone w przetrwalniko-
działania wynoszą odpowiednio: go grama LSD można więc otrzymać wej formie grzyba sporyszu (Seca-
15 30 minut, 1 3 godziny i 6 godzin. od 3300 do 20 000 skutecznych da- le cornutum; Ergot), oraz ich wpływ
Dla długo działających halucynoge- wek narkotyku, który jest rozprowa- na układ krążenia.
nów (np. podane domięSniowo LSD dzany w tej rozcieńczonej postaci. Sporysz zawiera wiele silnie dzia-
i meskalina) czasy te wynoszą odpo- LSD nie nadaje się do palenia, gdyż łających substancji, m.in. ergotaminę
wiednio: 30 90 minut, 3 5 godzin w wyższej temperaturze ulega roz- wywołującą obkurczenie macicy po
i 8 12 godzin. Halucynogenem dzia- kładowi. Moc zachowuje, gdy jest porodzie, skurcz naczyń włosowa-
łającym ultradługo jest ibogaina, przechowywany w niskiej temperatu- tych, a także substancje łagodzące
której efekty utrzymują się przez rze i w ciemnym pomieszczeniu. Wy- migrenowe bóle głowy. Hofmann są-
18 24 godziny. wołane jego działaniem efekty utrzy- dził, że LSD będzie poprawiał krąże-
mują się od 4 do 6 godzin i zanikają nie, nie wywołując przy tym toksycz-
Halucynogeny indolowe
(indoloalkiloaminy)
Pochodne ergoliny
Halucynogeny o strukturze indo-
loalkiloamin występują w wielu ga-
tunkach roSlin, grzybów i mikroorga-
nizmów, jednak najsilniej działają-
cym i najlepiej znanym zwiÄ…zkiem tej
grupy jest otrzymywany półsynte-
tycznie lizergid. Jest on pochodnÄ…
ergoliny zbudowanej z pierScienia
indolowego skondensowanego
ergolina lizergid (LSD)
z pierScieniami cykloheksanu i pipe-
rydyny (ryc. 1).
Ryc.1. Ergolina i jej halucynogenna pochodna lizergid (LSD)
Fig. 1. Ergoline and its hallucinogenic derivative lysergide (LSD)
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07 7
nych efektów typowych dla sporyszu. pohalucynacyjne zaburzenia niu zespołu abstynencyjnego. Mię-
Badania wpływu LSD na układ krąże- percepcji (post-hallucinogen dzy LSD, meskaliną i psylocybiną wy-
nia, które przeprowadził w 1938 r., perceptual disorders, w skr. stępuje tolerancja krzyżowa, co może
były jednak zniechęcające. Pięć lat PHPD). wskazywać na podobny mechanizm
póxniej Hofmann powrócił do bada- działania tych narkotyków.
nia tego związku i podczas jednego Inne objawy wywoływane przez Stosowanie LSD przez kobiety
z doSwiadczeń przypadkowo połknął LSD to: w ciąży może doprowadzić do
niewielką dawkę LSD. W ten sposób depersonalizacja; uszkodzenia płodu, a nawet poronie-
odkrył jego halucynogenne działanie. zaburzenie percepcji czasu; nie- nia. Nie jest to zaskakujące, jeSli się
możnoSć rozróżnienia teraxniej- pamięta, że LSD wykazuje podo-
Po doustnym przyjęciu LSD poja- szoSci, przyszłoSci i przeszłoSci; bieństwo strukturalne do ergotaminy,
wiają się stopniowo następujące ob- trudnoSci z koncentracją: zdol- która występuje w przetrwalniku bu-
jawy: noSć koncentracji może ulegać ławinki czerwonej i jest stosowana
zdrętwienie (utrata czucia); szybkim zmianom; do wywoływania porodu. Głównym
mrowienie kończyn; obfitoSć mglistych idei i natrętne miejscem działania LSD, podobnie
uczucie zimna (dreszcze); zainteresowanie problemami fi- jak i innych klasycznych halucynoge-
anoreksja (jadłowstręt); lozoficznymi. nów, jest serotoninergiczny receptor
mdłoSci; 5-HT2.
wymioty (rzadko). Nierealistyczne widzenie Swiata Układ serotoninergiczny wpływa
połączone z błędnymi sądami i nielo- na sen, nastrój, hamulce psychiczne
Występują również zaburzenia bę- gicznymi procesami mySlowymi mo- i uczestniczy w powstawaniu stanów
dące wynikiem pobudzenia układu że wywołać u zażywających LSD depresyjnych. Jądro szwu w pniu mó-
sympatycznego: rozszerzone xreni- przekonanie, że są odkrywcami no- zgu skierowuje bodxce zmysłowe do
ce, tachykardia, hipertonia, hiperter- wych, nieznanych dotąd, prawd odpowiednich jego regionów, LSD
mia i zaczerwienienie twarzy, a także [17]. Inny rodzaj zagrożeń związa- wyłącza jednak ten regulator, co
drgawki i wzmożenie odruchów. LSD nych ze spożywaniem LSD stanowią sprawia, że bodxce docierają do in-
ma również działanie pirogenne. Wy- wypadki drogowe, które mogą spo- nych obszarów mózgu. To uszkodze-
wołuje zaburzenia regulacji tempera- wodować osoby będące pod wpły- nie filtra sortującego informacje w lo-
tury ciała i jej wzrost do 41 42oC. wem narkotyku. gicznym porządku powoduje niezdol-
Może to doprowadzić do uszkodze- Podstawowymi skutkami przyjmo- noSć oddzielenia wspomnień od rze-
nia mózgu, jeSli nie nastąpi szybkie wania związków halucynogennych są czywistoSci.
obniżenie temperatury. zniekształcenia bodxców wzroko- Prekursor LSD kwas lizergowy
Zarówno psychiczne, jak i soma- wych i akustycznych przenoszące zaliczono do grupy III, a LSD do gru-
tyczne efekty LSD zależą od przyjętej biorcę w królestwo niezwykłej rze- py I substancji kontrolowanych. Amid
dawki. JeSli jest ona duża, efekty czywistoSci . Nie ma jednak dowo- kwasu lizergowego (lizergamid, LSA)
spożycia narkotyku zaburzenie po- dów, że rozszerzają one Swiado- różni się od LSD brakiem dwóch grup
czucia czasu, zmieniona percepcja moSć lub otwierają nowe możliwo- metylowych przy azocie aminowym.
wrażeń wzrokowych i bardzo jaskra- Sci raczej zmieniają lub zakłócają Występuje w nasionach rosnących
we widzenie kolorów, a także niepo- odbiór wrażeń. w Meksyku lian Rivea corymbosa
kój i lęk mogą utrzymywać się Niektórzy artySci i intelektualiSci z rodziny Convolvulaceae. Indianie
przez 24 godziny (niekiedy nawet zażywający LSD uważali, że narkotyk żują te nasiona lub rozcierają je
przez 48 godzin). ten uczynił ich bardziej twórczymi, i przygotowują z nich napój, który za-
Kontakt z LSD bywa szokujący, jednak obiektywni obserwatorzy nie czyna działać już po 20 minutach
gdy zniekształcone przedmioty stwierdzali żadnych korzystnych wprowadza w stan marzeń sennych
i dxwięki oraz złudne mySli wywołują zmian w dziełach tych osób. Trudno przy całkowicie zachowanej Swiado-
poczucie zagrożenia i przerażenie. więc uznać, że LSD wywołuje wzrost moSci. Efekty typowe dla LSD obser-
Niejednokrotnie ludzie dręczeni kosz- możliwoSci twórczych. Żadne uznane wuje się rzadko.
marami podpalali się lub skakali z du- dzieło sztuki nie powstało pod wpły-
żych wysokoSci. wem tego narkotyku czy w konse- Pochodne tryptaminy
Toksyczne efekty wywołane przez kwencji doSwiadczeń psychodelicz-
przewlekłe przyjmowanie LSD to: nych. Tryptamina nie wywiera działania
długotrwałe psychozy, zwłasz- U biorców LSD mogą występować oSrodkowego nawet w dawkach
cza u osób cierpiących wcze- pewne postacie zależnoSci psychicz- przekraczających 1 g. Najprostszymi
Sniej na zaburzenia psychiczne; nej, brak jednak przekonywających jej pochodnymi wykazującymi działa-
długotrwałe lub przerywane danych o wywoływaniu przez lizer- nie na OUN u ludzi, są: ą-metylotryp-
okresy ciężkiej depresji; gid, a także inne halucynogeny, za- tamina (AMT) i N,N-dimetylotrypta-
dysrupcja osobowoSci; leżnoSci fizycznej, a po ich odstawie- mina (DMT) (ryc. 2)
8 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07
Dimetylotryptamina występuje ływania stanów odurzenia i halucyna- działania halucynogennego lub wy-
w roSlinach Psychotria viridis i Pipta- cji podczas uroczystoSci religijnych kazuje je w stopniu znikomym, praw-
denia peregrina (Mimodaceae) [30]. i rytualnych obrzędów [4, 26]. Ayahu- dopodobnie wskutek słabego przeni-
Jest ona aktywna, gdy stosuje się ją asca zawiera zarówno silnie halucy- kania przez barierę krew-mózg [10,
w postaci iniekcji, pali lub wdycha. nogennÄ… dimetylotryptaminÄ™, jak i al- 27].
Podana doustnie traci aktywnoSć, kaloidy harmalowe: harminę, harma- 5-metoksy-N,N-diizopropylotrypta-
gdyż ulega rozkładowi pod działa- linę i tetrahydroharminę (THH) będą- mina ( Foxy ; Foxy-Methoxy ) nale-
niem obecnej w przewodzie pokar- ce słabymi halucynogenami, ale sil- ży do narkotyków zmodyfikowanych
mowym monoaminooksydazy (MAO) nymi inhibitorami MAO chroniącymi o właSciwoSciach halucynogennych
[1]. DMT przed działaniem tego enzymu. i lekko euforyzujących [34]. Foxy
ZawartoSć DMT w wysuszonej roSli- jest diizopropylowym analogiem 5-
nie Psychotria viridis wynosi od -metoksy-N,N-dimetylotryptaminy.
0,1 0,66%, a w suchych liSciach od W latach 2001 2002 pojawił się on
3 95 mg na gram suchej masy. Za- na narkotykowym rynku kilku amery-
wartoSć alkaloidów ²-harmalowych kaÅ„skich stanów: Kalifornii, Arizony,
w Banisteriopsis caapi waha siÄ™ zaS Wirginii i Teksasu, gdzie sprzedawa-
od 0,05 do 1,95% suchej masy. Alka- no go w postaci kapsułek oraz table-
loidy harmalowe wykryto również tek z wytłoczonym wizerunkiem pają-
w pustynnym krzewie Peganum har- ka zawierajÄ…cych ok. 4 mg narkotyku
mala (Zygophyllaceae) rosnÄ…cym [16]. Foxy wprowadza w stan niepo-
w Azji Centralnej [6]. hamowanej gadatliwoSci, powoduje
Dożylne podanie DMT znacznie zaburzenia wzroku i słuchu. Jego
przySpiesza akcję serca oraz wzrost działanie wykazuje pewne analogie
skurczowego i rozkurczowego ciSnie- do działania MDMA i prawdopodob-
Ryc. 2. N,N-dimetylotryptamina (DMT) nia krwi. Dawka 0,5 mg/kg podana nie z tego powodu narkotyk ten jest
Fig. 2. N,N-dimethyltryptamine (DMT)
w iniekcji wywołuje w ciągu 2 minut często sprzedawany przez dilerów ja-
przySpieszenie akcji serca o 26 ude- ko (droższe) ecstasy [28]. Najwięk-
Parenteralne podawanie DMT rzeń na minutę, wzrost skurczowego sze nasilenie efektów jego działania
w dawkach 25 135 mg wywołuje ha- ciSnienia krwi o 35, a rozkurczowego obserwuje się 1 1,5 godziny po przy-
lucynacje o nagÅ‚ym poczÄ…tku i krót- o 35 mmHg. DMT oraz ²-karboliny jÄ™ciu, po nastÄ™pnych 2 godzinach ob-
kim okresie trwania (15 30 minut). przyjęte w postaci napoju ayahuasca jawy zaczynają ustępować, a 6 go-
Jej metoksylowa pochodna, 5-meto- w dawce 0,48 1 mg/kg w ciągu dzin póxniej znikają całkowicie.
ksy-N,N-dimetylotryptamina (Me0- 90 120 minut doprowadzają do przy- W odróżnieniu od DMT i jej ważniej-
-DMT), jest również aktywna, wyka- Spieszenia akcji serca i wzrostu ci- szych pochodnych Foxy nie ulega
zuje podobną do DMT dynamikę Snienia krwi o 1/3 wartoSci wywoły- rozkładowi pod działaniem MAO,
działania i podobnie jak DMT traci ak- wanych przez DMT. Dla porównania działa więc także po przyjęciu doust-
tywnoSć przy podaniu doustnym, kokaina wdychana w postaci prosz- nym. Jego główny szlak metabolicz-
gdyż ulega rozkładowi pod wpływem ku w dawce 1,37 mg/kg wywołuje ny to dezaminacja oksydatywna
MAO. ZwiÄ…zki te zachowujÄ… nato- przySpieszenie akcji serca o 17 ude- z utworzeniem kwasu 5-metoksy-
miast aktywnoSć halucynogenną przy rzeń na minutę i wzrost skurczowego indolooctowego (-Me0-IAA) [22, 23].
podaniu doustnym, jeSli przyjmowa- ciSnienia krwi o 14 mmHg [4]. Dawka Psylocybina (4-fosforyloksy-N,N-
ne sÄ… z inhibitorami MAO, np. alkalo- ecstasy (MDMA) wynoszÄ…ca 1,5 -dimetylotryptamina) (ryc. 3) wystÄ™-
idami ²-harmalowymi. Stosowane mg/kg przySpiesza czynnoSć serca puje w wielu gatunkach grzybów, któ-
doSć powszechnie w Ameryce Połu- o 28 uderzeń na minutę i powoduje re ze względu na wywoływane efekty
dniowej halucynogenne napoje, obok wzrost skurczowego ciSnienia krwi są często nazywane czarodziejskimi
substancji wywołujących halucyna- o 25, a rozkurczowego o 7 mmHg. grzybkami (magic mashrooms). Naj-
cje, zawierają właSnie te inhibitory. Hemodynamiczne efekty typowych ważniejsze z nich to Psilocybe mexi-
Najbardziej znanym napojem tego ty- dawek napoju ayahuasca są słabsze cana, Psilocybe cubensis, Paneolus
pu jest ayahuasca (caapi, yag, ho- i mniej niebezpieczne niż skutki dzia- subalteatus i Stropharia cornilla [30].
asco) przygotowywana od czasów łania wielu obecnych na rynku narko- Dynamikę zmian stężeń psylocybiny
starożytnych z liSci krzewu Psycho- tykowym substancji psychoaktyw- i psylocyny w przebiegu wzrostu ha-
tria viridis oraz kory roSliny Baniste- nych [17]. lucynogennych grzybków opisał S.T.
riopsis caapi (Malpighiaceae). Oba W wyniku hydroksylacji DMT Gross [12].
składniki gotuje się kilka godzin, w pozycji 4 powstaje halucynogenna Psylocybinę izolował w r. 1957
a następnie dekantuje, otrzymując psylocyna. Jej izomerem zawierają- z grzyba Psilocybe mexicana rosną-
brÄ…zowÄ…, oleistÄ… ciecz stosowanÄ… cym grupÄ™ hydroksylowÄ… w pozycji cego w Ameryce Centralnej znany
w celach leczniczych oraz do wywo- 5 jest bufotenina, która nie wykazuje chemik szwajcarski Albert Hofmann.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07 9
psylocynę; na i harman, będące jej metylowymi
glukuronian psylocyny; i metoksylowymi pochodnymi.
aldehyd 4-hydroksyindolo-3- Harmina (1-metylo-7-metoksykar-
-octowy; bolina) (ryc. 5) jest alkaloidem z gru-
kwas 4-hydroksyindolo-3- py ²-karbolin izolowanym z nasion
-octowy; roSliny Peganum harmala (Zygophyl-
4-hydroksytryptofol [31]. laceae). Jest ona identyczna z bani-
Psylocyna (4-hydroksy-N,N- dime- steryną i telepatyną występującymi
tylotryptamina) jest aktywnym meta- w Banisteria caapi (Malpighiaceae)
Ryc. 3. Psylocybina bolitem psylocybiny o podobnej sile oraz z jegeinÄ… z Haemadictyon ama-
Fig. 3. Psilocibin
działania: ekwimolarne dawki obu zonicum (Apocynaceae). Harmina
związków wywołują u ludzi bardzo i jej uwodorowana pochodna har-
Rok póxniej wykonano jej syntezę podobne efekty. malina, są inhibitorami MAO, hamują
chemiczną. TożsamoSć syntetycznej Do elementów struktury cząste- więc przemiany serotoniny i innych
psylocybiny i aktywnego związku czek pochodnych tryptaminy, które monoamin, zwiększając ich stężenie
występującego w grzybkach Psilocy- decydują o ich halucynogennej ak- w neuronach. Nadmierne gromadze-
be mexicana potwierdzano wówczas tywnoSci, należą: pierScień indolowy, nie się serotoniny w zakończeniach
w sposób dla nas raczej groteskowy. dwuwęglowy łańcuch boczny oraz nerwowych może wywołać wiele nie-
Próbkę syntetycznej psylocybiny obecny w nim atom azotu. N-alkilo- pożądanych i groxnych objawów
przesłano bowiem do miejscowoSci homologi DMT, w których N,N-dime- okreSlanych mianem zespołu seroto-
Huautla de Jimenez w stanie Oaxa- tylopodstawniki zastÄ…piono podstaw- ninergicznego: drgawki, biegunkÄ™, hi-
ca w Meksyku, gdzie legendarna nikami dłuższymi i silniej hydrofobo- pertermię, nadmierne pocenie, skur-
szamanka Maria Sabina potwierdzi- wymi, jak N,N-dietylotryptamina cze mięSniowe, a nawet doprowadzić
ła, że identyczna substancja ( ten (DET), N,N-dipropylotryptamina do Smierci [3]. Harmalinę wykorzystu-
sam bóg ) jest składnikiem znanych (DPT) czy N,N-diallilotryptamina je się do otrzymywania zwierzęcego
jej halucynogennych grzybków [29]. (DAT) i N,N-dibutylotryptamina, są modelu drżenia samoistnego.
W latach 60. czystą psylocybinę, ja- więc również halucynogenne [27]. W przypadku szczurów uzyskuje się
ko preparat Indocybin, wypuScił kon- ObecnoSć grupy hydroksylowej go w ciągu 3 7 minut.
cern Sandoza [25]. w pozycji 4, tak jak w psylocybinie, ZawartoSć harminy w Banisteriop-
Halucynogenne działanie psylo- zwiększa na ogół intensywnoSć dzia- sis caapi waha się od 0,31 8,43%,
cybiny jest dziesięciokrotnie silniej- łania pochodnych N,N-dialkilowych harmaliny 0,03 0,83%, a tetrahydro-
sze od meskaliny i stukrotnie słab- o rząd wielkoSci w porównaniu ze harminy 0,95 2,94% [5].
sze od LSD. Po podaniu doustnym zwiÄ…zkami niepodstawionymi. Metok-
na pusty żołądek 4 5 mg psylocybi- sylacja pierScienia w pozycji 5 także
ny jej mierzalne stężenie pojawia się zwiększa siłę działania halucynogen-
we krwi po ok. 20 minutach. Kiedy nego, jednoczeSnie nasila jednak
w osoczu wynosi ono 4 6 µg/ml dziaÅ‚anie stymulujÄ…ce oSrodkowy
efekty działania psylocybiny osiągają układ nerwowy (działanie amfetami-
maksymalną intensywnoSć po 1,5 2 nopodobne ).
godzinach i utrzymujÄ… siÄ™ przez 5 6
godzin [19]. Pochodne karboliny Ryc. 5. Harmina pochodna karboliny
Fig. 5. Harmine derivative of carboline
Przy Sredniej doustnej dawce wy-
noszącej 12 20 mg psylocybina po- Karbolina składa się z pierScienia
woduje zwężenie xrenic, wzrost skur- indolowego i skondensowanego Inny alkaloid tej grupy harman,
czowego (Srednio o 25 mmHg) i roz- z nim pierScienia pirydynowego powstający w wyniku odłączenia gru-
kurczowego (Srednio o 10 mmHg) ci- (ryc. 4). WywodzÄ… siÄ™ z niej tzw. alka- py metoksylowej od harminy, wykryto
Snienia krwi, tachykardię (Srednio loidy harmanowe: harmina, harmali- w zielu męczennicy Passiflora in-
o 10 uderzeń/min), przySpieszenie carnata (Passifloraceae).
oddychania, nasilenie odruchów Ibogaina jest alkaloidem indolo-
Scięgnistych, wywołuje mdłoSci. wym o silnym działaniu halucynogen-
Efekty te utrzymują się od 3 do 6 go- nym, które utrzymuje się przez ponad
dzin. Substancja nie wpływa nato- 12 godzin. Występuje w afrykańskiej
miast na poziom kortykosteroidów, roSlinie Tabernathe iboga (Apocyna-
prolaktyny i somatotropiny [9]. ceae), której sproszkowana kora jest
Zidentyfikowano 5 metabolitów stosowana w Afryce Zachodniej jako
psylocybiny powstających w organi- Srodek pobudzający i wywołujący
Ryc. 4. Karbolina
zmie ludzkim: Fig. 4. Carboline charakterystyczne barwne halucyna-
10 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07
cje. Syntetyczną ibogainę otrzymano iny oraz noribogainy jest podobny grzybów, z których wiele zawiera
po raz pierwszy w roku 1966 [20]. i wynosi ok. 30 minut. substancje psychoaktywne, jednak
Przyjmowanie dużych dawek narko- Zwolennicy i propagatorzy lecze- dotychczas udało się zbadać skład-
tyku może doprowadzić do wystąpie- nia uzależnień za pomocą ibogainy niki chemiczne zaledwie u 5% z nich
nia tzw. złych podróży, jakie często tworzą formalne i nieformalne grupy [26, 29].
towarzyszÄ… stosowaniu LSD. Eks- kliniczne i samopomocowe w Kana-
trakt zawierajÄ…cy wszystkie alkaloidy dzie, Meksyku, Republice Czeskiej, Halucynogeny
kory Tabernathe iboga bywa często Słowenii, Francji, Holandii, Brazylii, fenyloalkiloaminowe
nazywany Indra ekstrakt i stosowa- Afryce Południowej, Anglii i Nowej
ny w terapii uzależnień od heroiny. Zelandii, gdzie ibogainę podaje się Pochodne fenetylaminy
Ibogaina wzbudziła zainteresowa- jako lek doSwiadczalny. Niektóre oso-
nie ze względu na właSciwoSci elimi- by leczone ibogainą wymagają kilku Jedynym halucynogenem z grupy
nowania lub łagodzenia zespołów sesji terapeutycznych, częSć pacjen- fenetyloamin występującym w pro-
odstawiennych związanych z uzależ- tów wraca jednak do nałogu po kilku duktach naturalnych jest meskalina
nieniem od opioidów, kokainy, me- dniach lub tygodniach. (3,4,5-trimetoksyfenetylamina) (ryc. 6),
tamfetaminy, alkoholu i nikotyny. Obecnie w USA, Kanadzie i więk- którą znaleziono w ok. 20 gatunkach
Chociaż wszystkie właSciwoSci ibo- szoSci krajów europejskich ibogaina kaktusa (Cactaceae) rosnących na
gainy nie są jeszcze znane, wiado- ma status substancji dopuszczonej terenach pustynnych w północnym
mo, że jej podanie przerywa w ciągu do eksperymentalnych testów klinicz- Meksyku i południowych stanach
kilku godzin objawy abstynencyjne nych, wolno ją więc stosować tylko USA. RoSliny te są używane od nie-
i trudne do opanowania pragnienie w ramach programów zatwierdzo- pamiętnych czasów przez ludnoSć
przyjęcia opiatów. Zanik objawów nych przez odpowiednie komisje wymienionych regionów do łagodze-
głodu narkotykowego może się etyczne, nie jest jednak nigdzie zale- nia uczucia głodu, usuwania zmęcze-
utrzymywać przez kilka dni lub dłu- galizowana jako ogólnie dostępny nia, leczenia różnych chorób oraz
żej, co ułatwia przeprowadzenie de- lek. Cena ibogainy jest wysoka, wy- wywoływania stanów oszołomienia
toksykacji pacjenta. Ibogainę stosuje nosi ok. 500 dolarów amerykańskich podczas uroczystoSci religijnych [21].
się w dawce od 5 mg/kg wagi ciała za gram, co sprawia, że leczenie nią Głównym xródłem meskaliny jest
w przypadku słabych objawów od- uzależnień jest kosztowne i dla wielu kaktus Lophophora williamsii. Na-
stawiennych, do 30 mg/kg w przy- pacjentów niedostępne. W USA ibo- lewka z niego figuruje w katalogu fir-
padkach ciężkiego, wielonarkotyko- gainę wolno stosować w ramach za- my Parke-Davis z roku 1889. Napój
wego uzależnienia. Nie wiadomo, ja- akceptowanego przez FDA leczenia jest zalecany jako Srodek pobudza-
kie objawy niepożądane wywołują klinicznego. Posiadanie jej przez jący układ krążenia i układ oddecho-
dawki przekraczające 30 mg/kg i czy osoby prywatne jest przestępstwem. wy, w leczeniu dusznicy bolesnej
dopuszczalne jest ich stosowanie. Jürg Schneider, farmakolog pra- (choroby wieÅ„cowej) i odmy opÅ‚uc-
Dane wskazujące na skutecznoSć cujący w koncernie Ciba, stwierdził, nowej.
ibogainy w łagodzeniu objawów od- że ibogaina nasila przeciwbólowe Meskalinę izolowano z kaktusa
stawiennych u narkomanów opiato- działanie morfiny. Kroupa i Wells za- w roku 1896, ale jej syntezę chemicz-
wych przedstawili Mach i wsp. [18], uważyli natomiast, że zmniejsza ona ną wykonano dopiero w roku 1918.
jednak jak dotąd nie przeprowadzo- tolerancję wobec leków opiatowych W roku 1940 i następnych latach me-
no pogłębionych badań na dużym [24]. Przyjmowaniu ibogainy towa- skalina była jednym z kilku halucyno-
materiale. rzyszą często mdłoSci i wymioty, co genów stosowanych w badaniach
Ibogaina ulega w organizmie czło- znacznie zmniejsza jej atrakcyjnoSć nad modelem psychozy [32]. Obec-
wieka metabolizmowi pod wpływem jako tzw. narkotyku rekreacyjnego. nie jest jednym z nielegalnie produ-
enzymu P450 2D6, a jej głównym Nie stwierdzono natomiast uzależ- kowanych i rozprowadzanych narko-
metabolitem jest noribogaina (12-hy- niających właSciwoSci ibogainy. tyków halucynogennych. Dilerzy
droksyibogaina), która różni się od Obok działania na receptor 5-HT2 sprzedają często jako meskalinę pro-
ibogainy tym, że w pozycji 12, za- ibogaina wykazuje spore powino- dukty zafałszowane, zawierające
miast grupy metoksylowej, ma feno- wactwo do receptora opioidowego º amfetaminy, DOM, alkaloidy bella-
lowy hydroksyl. Metabolit ten jest sil- (kappa) (Ki= 2 µM), czym przypomi- donny, LSD lub fencyklidynÄ™. Spo-
nym inhibitorem zwrotnego wychwytu na salwinorynę A. Sród objawów intoksykacji meskaliną
serotoniny i działa jako umiarkowanie W ostatnich latach czarodziej- trzeba wymienić skurcze żołądka i je-
silny agonista receptora º (kappa) skie grzybki odgrywajÄ… coraz wiÄ™k- lit, mdÅ‚oSci, wymioty i inne objawy
i sÅ‚aby agonista receptora µ (mi), wy- sza rolÄ™ i sÄ… jednym z głównych xró- przypominajÄ…ce ostre zapalenie żo-
kazuje więc cechy podobne do meta- deł substancji halucynogennych łądka i jelit, zapalenie wyrostka ro-
donu stosowanego powszechnie [19]. Według meksykańskiego eko- baczkowego lub zapalenie trzustki.
w terapii substytucyjnej narkomanów loga Gastona Guzmana w Meksyku Halucynogenna dawka meskaliny
opiatowych. Półokres trwania iboga- roSnie ok. 200 tysięcy gatunków wynosi 500 1500 mg.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07 11
aldehydu nie udało się wykryć. działania. Stosowany w dawkach 2 3
U człowieka przemiany meskaliny nie mg łagodnie pobudza układ sympa-
są intensywne, gdyż 55 60% poda- tyczny, wywołuje euforię i powoduje
nej dawki wydala się w moczu w po- zaburzenia percepcji. Dawki wyższe
staci niezmienionego związku macie- działają halucynogennie ok. 50 razy
rzystego. Kwas 3,4,5-trimetoksyocto- słabiej niż LSD.
wy stanowi jedynie
Ryc. 6. Meskalina (3,4,5-trimetoksyfenetylamina) 27 30% dawki. Około dzie-
Fig. 6. Mescaline (3,4,5-trimethoxyphenethyla-
sięciu innych metabolitów
mine)
występuje w moczu w ilo-
Sciach znikomych.
Meskalina jest stosowana doust- Zażywanie meskaliny
nie lub dożylnie. Mechanizm jej dzia- nie prowadzi do fizycznego
łania nie został dotąd dokładnie po- uzależnienia, chociaż kolej-
znany, jednak prawdopodobnie pole- ne dawki narkotyku wywo-
ga na zmianie aktywnoSci receptorów łują tolerancję. Stwierdzo- Ryc.7. DOM/STP halucynogenna pochodna amfetaminy
Fig. 7. DOM/STP hallucinogenic derivative of amphetamine
serotoninowych, noradrenalinowych no również tolerancję krzy-
i dopaminowych. Efekty działania żową między meskaliną,
substancji pojawiają się około 30 mi- LSD i psylocybiną. Niektóre leki, jak 4-bromo-2,5-dimetoksyamfe-
nut po jej przyjęciu, osiągają apo- insulina i barbiturany, nasilają tok- tamina (DOB): zastąpienie grupy me-
geum po 3 5 godzinach i utrzymujÄ… syczne efekty meskaliny [33]. tylowej w czÄ…steczce DOM atomem
się przez 8 12 godzin. Efekty soma- bromu wywołuje bardzo znaczny
tyczne, które pojawiają się w wyniku Pochodne fenyloizopropyloaminy wzrost własnoSci halucynogennych.
pobudzenia układu adrenergicznego, (amfetaminy) DOB (bromo-DOM) jest jedną z naj-
to rozszerzenie xrenic, zlewne poty, silniej halucynogennych pochodnych
podwyższone ciSnienie skurczowe Halucynogenne fenyloizopropylo- amfetamin, sto razy silniejszą od me-
krwi i podwyższona temperatura. Du- aminy to związki należące do tzw. skaliny. Efekty jej działania pojawiają
że dawki meskaliny mogą wywołać narkotyków zmodyfikowanych, po- się godzinę po przyjęciu, osiągają
hypotoniÄ™, bradykardiÄ™ oraz depresjÄ™ wstajÄ…cych w wyniku zmian struktu- apogeum po 3 4 godzinach i utrzy-
układu oddechowego. U niektórych ralnych dokonanych w cząsteczce mują się do 10 godzin. Skutkami jej
osób mogą wystąpić mdłoSci, wymio- amfetaminy lub metamfetaminy. spożycia są wzmożenie nastroju, za-
ty, zawroty głowy, które ustępują po Oprócz zdolnoSci wywoływania halu- burzenia widzenia, halucynacje i bar-
około godzinie. Efekty psychiczne cynacji, które pojawiają się w wyniku dzo silne pobudzenie układu sympa-
pojawiają się kilka godzin po przyję- dokonanych modyfikacji struktural- tycznego. Skutki działania DOB
ciu narkotyku. Zwykle jest to uczucie nych (wprowadzenia do pierScienia przyjmowanego w wysokich dawkach
euforii, poczucie siły fizycznej, ale też amfetaminy grup metylowych, metok- są podobne do efektów działania
zaburzenia odbieranych wrażeń, ha- sylowych lub innych podstawników), sporyszu. Substancja wywołuje także
lucynacje (głównie wzrokowe i doty- zachowują one zwykle działanie po- silny uogólniony skurcz naczyń ob-
czące jaskrawych kolorów), dez- budzające OUN, właSciwe amfetami- wodowych powodujący niedokrwie-
orientacja, depersonalizacja, niepo- nie i metamfetaminie. Z tego powodu nie tkanek.
kój, lęki, chwiejnoSć i/lub wybucho- ww. związki nazywa się niekiedy ha- Para-metoksyamfetamina
woSć emocjonalna. AntagoniSci sero- lucynogennymi stymulantami lub sty- (PMA): silny Srodek halucynogenny
toniny hamują efekty działania me- mulującymi halucynogenami [11]. Na- i stymulujący OUN. Oprócz halucyna-
skaliny, co wskazuje, że jej aktyw- leżą do nich: cji powoduje znaczny wzrost ciSnie-
noSć farmakologiczna ujawnia się za 2,4,5-trimetoksyamfetamina nia krwi (do 240/130 mmHg) i przy-
poSrednictwem receptorów serotoni- (TMA-2): syntetyczny analog meska- Spiesza akcję serca. Działa halucy-
nowych. liny i amfetaminy. Działa podobnie nogennie pięciokrotnie silniej od me-
Metabolizm meskaliny badano na jak meskalina, ale silniej; skaliny i trzykrotnie od MDA. Charak-
kilku gatunkach zwierząt. Głównym 4-metylo-2,5-dimetoksyamfeta- terystyczną cechą PMA jest wywoły-
metabolitem jest kwas 3,4,5-trimetok- mina (DOM/STP) (ryc. 7): narkotyk wanie gwałtownego wzrostu tempe-
syoctowy powstający w wyniku oksy- zmodyfikowany, wywodzący się ratury ciała do 42 43oC. Aktywna
datywnej dezaminacji poprzez etap z amfetaminy, ale wykazujÄ…cy podo- dawka PMA wynosi 0,75 mg/kg, czyli
aldehydu, który może również ulegać bieństwo strukturalne do meskaliny, 52 mg dla osoby ważącej 70 kg.
redukcji do 3,4,5-trimetoksyetanolu. co tłumaczy jego działanie halucyno- Przedawkowanie powoduje bardzo
Ten ostatni zaobserwowano w moczu genne. Początkowo oznaczano go silną stymulację układu sympatycz-
i tkance mózgowej szczura otrzymu- akronimem STP (Serenity, Tranquili- nego z drgawkami, hipotermią, ko-
jącego meskalinę, chociaż samego ty, Peace), nawiązującym do efektów agulopatią i rabdomiolizą (jak w przy-
12 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07
padku intoksykacji amfetaminą) i czę- i podwyższona zdolnoSć komuniko- okresie przyjmowania ecstasy utrzy-
sto prowadzi do zejScia Smiertelnego. wania. Pojawiają się również kompli- mują się więc niepokój, agresja, sta-
W roku 1973 w Kanadzie opisano kacje neuropsychiatryczne, jak nie- ny depresyjne, obniżenie sprawnoSci
9 przypadków Smiertelnego przedaw- pokój, bezsennoSć, depresja, para- intelektualnej oraz napady manii
kowania PMA. WiększoSć ofiar przyj- noja, stan splątania, napady paniki przeSladowczej. Skutki wywołanego
mowała PMA w przekonaniu, że za- i psychozy. Przewlekłe przyjmowanie przez ecstasy zmniejszenia liczby
żywa znacznie mniej toksyczny MDA. MDMA wywołuje stany depresyjne, neuronów serotoninowych, czyli
3,4-metylenodioksyamfetamina sennoSć, lęk, wybuchy agresji, psy- wczesna utrata sprawnoSci ogólnej
(MDA) (ryc. 8): MDA jest również am- chozy i jest xródłem zaburzeń pamię- i intelektualnej, dają o sobie znać
fetaminopodobnym narkotykiem ci [28]. szczególnie silnie w póxniejszym
zmodyfikowanym. W małych daw- Efekty działania narkotyku są wi- wieku. Warto podkreSlić, że zażywa-
kach wywołuje łagodną intoksykację doczne nawet przy małych dawkach nie ecstasy prowadzi do uzależnie-
i uczucie euforii. Duże dawki mogą i należą do nich: wzrost ciSnienia nia.
natomiast wywoływać halucynacje, krwi, przySpieszenie akcji serca, ob- Ecstasy, Foxy i inne Srodki psy-
pobudzenie i delirium. MDA powodu- niżenie łaknienia, suchoSć w ustach, choaktywne stosowane w celu popra-
je również silną stymulację układu a także mdłoSci, wymioty, szczęko- wienia samopoczucia i wywoływania
sympatycznego z nadciSnieniem, ta- Scisk, zgrzytanie zębami, wzmożenie stanów oszołomienia przez uczestni-
chykardią, drgawkami i hipertermią odruchów, bóle mięSni, oczopląs, za- ków różnych imprez klubowych, spo-
[11]. mazane widzenie i tiki oraz uczucie tkań towarzyskich, całonocnych za-
drętwienia i mrowienia. Obserwowa- baw tanecznych, dyskotek itp. są
no również arytmię i zapaSć sercowo- często, w zależnoSci od charakteru
-naczyniową. Inne efekty, które mogą imprezy, nazywane eufemistycznie
prowadzić do zejScia Smiertelnego, to narkotykami rekreacyjnymi (recre-
drgawki, hipertermia i rabdomioliza ational drugs), klubowymi (club
(rozpad tkanki mięSni szkieletowych) drugs) lub imprezowymi (party
z ostrÄ… niewydolnoSciÄ… nerek, udar drugs). Nazwy te wprowadzajÄ…
(zarówno niedokrwienny, jak i krwo- w błąd potencjalnych nabywców
Ryc. 8. MDA (metylenodioksyamfetamina)
toczny), krwotoki podpajęczynówko- i konsumentów, sugerując, że chodzi
Fig. 8. MDA ( methylenedioxyamphetamine)
we, zakrzepica naczyń mózgowych. o związki nieszkodliwe lub mało
Opisano kilka przypadków toksycz- szkodliwe, sprzyjające wypoczynko-
3,4-metylenodioksymetamfeta- nego uszkodzenia wątroby oraz nie- wi i regeneracji sił, podczas gdy
mina (MDMA) (ryc. 9): jeden z naj- prawidłowej sekrecji wazopresyny w rzeczywistoSci są one substancja-
częSciej stosowanych narkotyków (hormonu antydiuretycznego ADH) mi o wysokiej toksycznoSci ogólnej,
zmodyfikowanych, wykorzystywany z obniżeniem stężenia sodu w suro- destrukcyjnie działającymi na ludzką
przez młodzież na dyskotekach, zna- wicy i drgawkami. psychikę. Nie istnieją więc rekreacyj-
ny jest pod nazwami Ecstasy , Szczególnie niebezpieczne jest ne narkotyki, tak jak nie mogą istnieć
Adam , M&M [33]. W latach 70. stosowanie MDMA w zatłoczonych rekreacyjne trucizny [9].
próbowano go wykorzystywać jako dusznych pomieszczeniach, np. pod- Tabela przedstawia wykaz dawek
Srodek pomocniczy w psychoterapii, czas tzw. raving parties, czyli cało- oraz zestawienie czasu i siłę działa-
jednak z powodu jego wysokiej tok- nocnych imprez tanecznych z gło- nia ważniejszych halucynogenów in-
sycznoSci szybko z tego zrezygno- Sną, żywiołową muzyką. Występuje doloalkiloaminowych i fenyloalkilo-
wano [16]. wtedy zespół objawów, które często aminowych i receptory uczestniczące
prowadzą do Smierci: hipertermia, w wywoływaniu ich efektów.
odwodnienie, rabdomioliza, drgawki, Z porównania budowy ważniej-
koagulacja w naczyniach krwiono- szych fenyloalkiloamin: DOM, MDA,
Snych mózgu i ostra niewydolnoSć MDMA, MBDB, PMMA i siły ich halu-
nerek [16]. cynogennego działania można
Chociaż dokładny mechanizm wysnuć następujące wnioski doty-
działania MDMA nie jest dotąd zna- czące wpływu poszczególnych ele-
ny, zgromadzone wyniki badań na mentów struktury na działanie biolo-
zwierzętach i obserwacje osób sto- giczne:
Ryc. 9. Ecstasy (MDMA) halucynogenna
sujących ten narkotyk wskazują, że
pochodna metamfetaminy
uszkadza on neurony serotoniner- ą-metylopochodne działają kil-
Fig. 9. Ecstasy (MDMA) hallucinogenic
giczne, które pełnią niezwykle waż- kakrotnie silniej niż ich niepod-
derivative of methamphetamine
ną funkcję, gdyż regulują pobieranie stawione analogi; ą-podstawniki
Doustnemu przyjęciu 75 150 mg pokarmu, sen, aktywnoSć seksualną o masie cząsteczkowej większej
MDMA towarzyszy uczucie euforii i odczuwanie bólu. Po dłuższym
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07 13
Tabela RównoczeSnie z poznaniem nar-
Dawka, czas i siła działania indoloalkiloamin i fenyloalkiloamin oraz receptory kotyków halucynogennych odkryto
uczestniczące w ich aktywnoSci (wg 12, zmodyf.) klasę leków znanych jako Srodki an-
Dose, time and activity of indoloalkiloamines and phenylalkiloamines and receptors taking typsychotyczne, takie jak chloropro-
part in their activity (after 12, modified) mazyna, haloperidol i inne, które sku-
tecznie łagodziły lub eliminowały
Receptory psychozy u chorych z zaburzeniami
Nazwa lub Dawka Siła
uczestniczÄ…ce
psychicznymi. Obserwacja i analiza
akronim (w µg Czas dziaÅ‚ania halucynogennego
µ
w wywoływaniu
związku /kg) działania efektów wywoływanych przez halu-
efektu
cynogeny i leki antypsychotyczne
LSD 1,5 8 12 godzin 5-HT1A, 5-HT2 1600
przyczyniła się do korygowania przez
Psylocyna 5-HT1A, 5-HT2
300 3 6 godzin
leki niektórych patologicznie zmienio-
DMT 400 10 15 minut 5-HT1A, 5-HT2
5-Me0-DMT 200 10 20 minut 5-HT1A, 5-HT2 nych funkcji mózgu.
5-0H-DMT
50 10 20 minut 5-HT1A, 5-HT2
(bufotenina)
Serotoninergiczne halucynogeny
Meskalina 5000 8 12 godzin 5-HT 1
MDMA (ecstasy) 1800 8 12 godzin 5-HT1A, 5-HT
W latach 50., wkrótce po odkryciu
5-HT2A,
2C-B 300 4 8 godzin 16
LSD przez Hofmanna, zauważono,
5-HT2C
5-HT2A,
że kliniczne zespoły wywoływane
2C-I 300 4 8 godzin 16
5-HT2C
przez halucynogeny fenetylaminowe
5-HT2A,
DOB 30 18 30 godzin 200 meskalinÄ™ i DOM oraz indoloamino-
5-HT2C
we LSD i DMT sÄ… bardzo podobne,
DOI 30 18 30 godzin 5-Ht2A, 5-HT2C 150
co wskazywało, że fenetylaminy i in-
doloaminy wywierają działanie za po-
niż grupa metylowa obniżają siłę Stephen Szara, Aleksander i Anna Srednictwem tego samego mechani-
działania; Shulginowie) wykonywali ekspery- zmu. O tym, że jest to mechanizm se-
istotny, pozytywny wpływ ma menty na sobie i opisywali własne rotoninergiczny, Swiadczy bardzo wy-
grupa metoksylowa w pozycji doznania po przyjęciu okreSlonej soka korelacja (r = 924) między powi-
2 pierScienia; dawki badanego preparatu halucyno- nowactwem indoloaminowych i fene-
związki niepodstawione w pozy- gennego. tyloaminowych halucynogenów do
cji 3 działają silniej niż zawiera- Szczególną rolę w tych badaniach receptora 5HT oraz ich halucynogen-
jące podstawnik; odegrał pracujący w Kalifornii bioche- ną aktywnoScią u ludzi. Ponadto mię-
małe polarne podstawniki (-OH, mik, prof. Aleksander Shulgin, który dzy LSD i meskaliną, zarówno w ba-
-COOH) znacznie zmniejszają jako ekspert i doradca amerykańskiej daniach na ludziach, jak i na zwierzę-
powinowactwo związku do re- Drug Enforcement Agency miał licen- tach, występuje tolerancja krzyżowa,
ceptorów 5HT2A, natomiast cję na syntezę i badanie związków a obie grupy halucynogenów wywo-
podstawniki niepolarne (-CH3, psychoaktywnych. Przez dziesięcio- łują podobne efekty pobudzenia
-C2H5) nasilają halucynogenne lecia zsyntetyzował on setki nowych układu serotoninergicznego i wywie-
działanie związku. Podstawniki preparatów psychotropowych, któ- rają podobny wpływ na poziom meta-
alkilowe o większej masie czą- rych właSciwoSci badał na sobie bolicznego obrotu serotoniny. Znala-
steczkowej mogą nadać związ- i grupce współpracujących z nim i za- zło to wyraz w stosowanym niekiedy
kowi cechy antagonisty recepto- przyjaxnionych osób nazywanych dla okreSlenia indoloamin i fenetyla-
rów 5HT2A; psychonautami. Dokładne opisy syn- min terminie serotoninergiczne halu-
grupa metoksylowa w pozycji tezy preparatów zamieScił w dwóch cynogeny .
5 nasila działanie związku; tomach swej słynnej monografii A Można przyjąć, że mechanizmem
prawoskrętne izomery optyczne Chemical Love Story, zatytułowa- (prawdopodobnie niejedynym) wa-
(R ) działają dwukrotnie silniej nych TINKAL Tryptamines I have runkującym działanie halucynoge-
niż racematy, a te 2 5 razy sil- Known and Loved oraz PIHKAL nów indoloaminowych i fenetyloami-
niej niż lewoskrętne izomery Phenethylamines I Have Known And nowych jest stymulacja receptorów
optyczne (S+); Loved. ( Tryptaminy/fenetylaminy, 5-HT2A, które występują głównie na
Oprócz opisów zaburzeń proce- które poznałem i pokochałem ). Kie- komórkach piramidowych kory nowej
sów mySlenia i percepcji wywoływa- dy jednak okazało się, że wyniki jego (neocortex). Poza mózgiem recepto-
nych przez halucynogeny tej grupy, prac wskazują drogi syntezy nielegal- ry 5-HT2 znaleziono w płytkach krwi
które uzyskiwano od ochotników, nie- nym producentom i ułatwiają wytwa- i w komórkach mięSni gładkich, dzię-
którzy wybitni i powszechnie znani rzanie nowych groxnych narkotyków, ki czemu mogą wywierać wpływ na
w tym okresie badacze substancji odebrano mu licencję na prowadze- ciSnienie krwi. Aktywacja receptorów
psychoaktywnych (Albert Hofmann, nie badań. 5-HT2A wywołuje również wzrost po-
14 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07
ziomu kwasu glutaminowego w korze of phenylisopropylamine and indolealky- 22. Meatherall R., Sharma P.: Foxy,
mózgowej. Istnieje spora zbieżnoSć lamine hallucinogens in rhesus monkey, a designer tryptamine hallucinogen,
efektów wywoływanych przez halu- Behav. Pharmacol. 2004, nr 15, s. 149; J. Anal. Toxicol. 2003, nr 27, s. 313;
cynogeny i niektórych objawów ostrej 9. Gable R.S.: Acute toxic effects of 23. Muller A.A.: New Drug of Abuse
psychozy, co może stanowić klucz do club drugs, J. Psychoact. Drugs 2004, Update: Foxy Methoxy, J. Emergency
zrozumienia zarówno mechanizmów nr 36, s. 303; Nursing 2004, nr 30, s. 507;
działania tych substancji, jak i lokali- 10. Gable R.S.: Risk assessment of ri- 24. Pace C.J., Glick S.D., Maison-
zacji neuroanatomicznych regionów tual use of oral dimethyltryptamine (DMT) neuve I.M., Li-Wen Heb., Jokiel P.A.,
uczestniczÄ…cych w zaburzeniach sta- and harmala alkaloids, Addiction 2007, Fleck M.W.: Novel iboga alcaloid conge-
nów SwiadomoSci. Metody obrazo- nr 102, s. 24; ners block nicotinic receptors and reduce
wania mózgu in vivo u ludzi z uży- 11. Gouzoulis-Mayfranc E., Schrec- self-administration, European J. Phar-
ciem fluorodezoksyglukozy wykazały, kenberger M.: Neurometabolic effects of macol. 2004, nr 492, s. 159;
że halucynogeny nasilają metabolizm psilocibin, 3,4-methylendioxyethylamphe- 25. Passie T., Seifert J., Schneider
w korze przedczołowej. Pozwoliły tamine (MDE) and d-methamphetamine U., Emrich H.: The pharmacology of psi-
także ustalić korelację między aktyw- in healthy volunteers, Neuropsychophar- locibin, Addiction Biology 2002, nr 7,
noScią specyficznych regionów mó- macol. 1997, nr 16, s. 357; s. 357;
zgu i psychologicznymi elementami 12. Gross S.T.: Psychotropic drugs in 26. Riba J., Barbanoj M.J.: Bringing
zmienionych stanów SwiadomoSci developmental mashrooms: A case study ayahuasca to the clinical research labora-
wywoływanych przez halucynogeny. review, J. Forensic Sci. 2002, nr 47, tory, J. Psychoact. Drugs 2005, nr 37,
Receptory 5HT2A odgrywajÄ… tu s. 1298; s. 219 229;
istotną rolę, a ich ligandy mogą stać 13. Hollister L.E.: Chemical Psycho- 27. Richards C.: Chinese Love Sto-
się cennym narzędziem w podejmo- ses: LSD and related drugs, Springfield, nes-Bufotenine, Microgram Bulletin ,
wanych badaniach neurobiologicz- Illinois, Charles C. Thomas 1968; 2002, nr 35, s. 238;
nych. 14. Hollister L.E.: Effects of hallucino- 28. Rodgers J.: Cognitive performan-
gens in humans. In. B.L. Jacobs (Ed.), ce amongst recreational users of ecsta-
BIBLIOGRAFIA Hallucinogens: Neurochemical, behavio- sy , Psychopharmacology 2000, nr 151,
ral and clinical perspectives, New York: s. 19;
1. Blackledge R.D., Taylor C.M.: Raven Press 1984, s. 19 33; 29. Ryna J.: Grzyby ułatwiające kon-
Psychotria Viridis A Botanical Source of 15. Hoffer A., Osmond H., Smythies takt z bogami, Globtroter 2007, nr 11,
Dimethyltryptamine (DMT), Microgram J.: Schizophrenia: a new approach. II. s. 30;
Journal 2003, nr 1, s. 18; Results of a year research. J. Mental. 30. Shirota D., Hakameta W., Goda
2. Boyer E.W., Shannon H., Hibberd Sci. 1954, nr 100, s. 29; Y.: Concise large-scale synthesis of psilo-
P.L.: The internet and psychoactive sub- 16. Kalant H.: The pharmacology and cin and psilocibin, principal hallucinoge-
stance use among innovative drug users, toxicology of ecstasy (MDMA) and rela- nic constituents of Magic Mashroom ,
Pediatrics 2005, nr 115, s. 302; ted drugs, Can. Med. Assoc. J. 2001, J. Nat. Products 2003, nr 66, s. 885;
3. Boyer E.W., Shannon M.: The se- nr 165, s. 917; 31. Sticht G., Kaferstein H.: Detec-
rotonin syndrome: N. England J. Med 17. Karch S.B.: Drug Abuse Hand- tion of psilocin in body fluids, Forensic
2005, nr 352, s. 1112; book, CRC Press, Boca Raton, Boston, Sci. Intern. 2000, nr 113, s. 403;
4. Brush D.E., Bird S.B., Boyer E.D.: London, New York, Washington 1997, 32. Szukalski B.: Narkotyki halucyno-
Monoamine oxidase inhibitor poisoning s. 485 490; genne, Alkoholizm i Narkomania 1998,
resulting from Internet misinformation on 18. Kroupa P., Wells H.: Ibogaine in nr 31, s. 161;
illicit substances, J. Clin. Toxicol 2004, the 21st Century. Multidisciplinary Asso- 33. Trachsel D.: Synthesis of novel
nr 42, s. 191; ciation for Psychodelic Studies, 2005, vol. (Phenylalkyl) amines for the investigation
5. Calloway J. C.: Various alcaloid XV, nr 1, s. 21; of structure-activity relationship. Part 1.
profiles in decoctious of Banisteriopsis 19. Lee J.C., Kole M., Linacre A.: Mescaline derivatives, Helv. Chim. Acta
caapi, J. Psychoact. Drugs 2005, nr 27, Identification of Members of the Genera 2002, nr 85, s. 2019;
s. 151; Panaeolus and Psilocibe by a DNA Test, 34. Wilson J. M., McGeorge F., Smo-
6. Calloway J.C., Brito G.S., Neves A Preliminary Test for Hallucinogenic linske S., Meatherall R.: A foxy intoxica-
E.S.: Phytochemical analysis of Baniste- Fungi, Forensic Sci. Intern. 2000, nr tion, Forensic. Sci. Intern. 2005, nr 148,
riopsis caapi and Psychotria viridis, 112, s. 143; s. 31.
J. Psychoact. Drugs 2005, nr 37, s. 145; 20. Mach R.H., Smith C.R., Childers
7. Delgado P.L., Moreno F.: Halluci- S.R.: Ibogaine possesses a selective affi-
nogens, serotonin and obsessive- nity for sigma 2 receptors, Life Sciences
-compulsive disorder, J. Psychoact. 1995, nr 57, s. 57;
Drugs 1998, nr 30, s. 359; 21. Maloney D.C.: Extraction of me- e-mail: clkpk@policja.gov.pl
8. Fontegrossi W.E., Woods J.H., scaline from peyote, Microgram 2001,
Winger G.: Transient reinforcing effects nr 34, s. 205;
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 258/07 15
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Narkotyki halucynogenne Część II Halucynogeny piperydynowe,salwinoryny i wziewne środki odurzająceHalucynogeny NaturalneHALUCYNOZARyzyko przyjmowania grzybów halucynogennychwszytko o halucynkachROŚLINY HALUCYNOGENNEGrzyby HalucynogenneIdentyfikacja grzybow halucynogennychczesc rozdzialTrendy w światowej produkcji i obrocie narkotykamiczesc 1więcej podobnych podstron