Odbiornik detektorowy i superreakcyjny       Zbudowanie odbiornika superheterodynowego, nawet dzisiaj, gdy pe�no specjalizowanych scalak�w i ceramicznych filtr�w p.cz wymaga du�o cierpliwo�ci, wielu cewek do zestrojenia i oczywi�cie do�wiadczenia... Zawsze mo�na spr�bowa� przestroi� gotowe radio z AM czy FM do odbioru innych, ni� fabrycznie przewidziane cz�stotliwo�ci, ale istnieje ryzyko, �e taki zabieg mo�e si� nie uda� (ni�sza czu�o�� od zamierzonej, "dryfowanie" cz�stotliwo�ci, zrywanie drga� heterodyny itd.), nie chce nikogo zniech�ca�, ale zaprosi� do eksperymentowania z prostszymi uk�adami. Poka�� tu, �e mo�na zbudowa� radioodbiornik, a dobieraj�c odpowiednio obwody LC umo�liwi� sobie odbi�r cz�stotliwo�ci od kilkuset kHz do blisko 200MHz. Odbiornik detektorowy: Nie chce mi si� rozpisywa� na temat zasady jego dzia�ania, bo chyba ka�dy radioamator si� z nim zetkn��, wi�c zamieszcz� tylko schemat (zr�d�o "Elektor Elektronik") i par� s��w komentarza. . Jest to klasyczny odbiornik detektorowy. Kiedy� do jego wyj�cia pod��czano s�uchawki wysokoomowe. Aby pod��czy� s�uchawki niskoomowe trzeba zastosowa� transformator jak na schemacie - takie prze�o�enia maj� transformatorki sieciowe od zasilaczy wtyczkowych. Zamiast s�uchawek mo�na oczywi�cie pod��czy� dowolny wzmacniacz m.cz albo g�o�niki aktywne. Dioda to dowolna dioda germanowa AAP152,153, albo stary "DOG52..53.". Na takim odbiorniku jest mo�liwy odbi�r praktycznie wszystkiego (dobrze ponad 100MHz), ale jego czu�o�� i selektywno�� ogranicza zastosowanie do fal d�ugich i �rednich (150-1500kHz). Wg. ksi��ki Wojciechowskiego "Zdalne kierowanie modeli" (1967) z nadajnikiem o mocy 1W (27MHz)  zapewnia ��czno�� w odleg�o�ci do 25m, podczas gdy pr�by przeprowadzone z odbiornikiem superreakcyjnym - ponad 1km!. Czu�o�� mo�na zwi�kszy� stosuj�c przedwzmacniacz w.cz. Obecnie jednak odbiorniki detektorowe wysz�y zupe�nie z u�ycia. Oto ewentualne zastosowania: nas�uch stacji AM: fale d�ugie, �rednie, pasmo CB (bardzo ma�e odleg�o�ci) ciekawostka: �r�d�o zasilania - mo�e nim by� taki odbiornik umieszczony w pobli�u stacji nadawczej i wyposa�ony w solidn� anten� (przynajmniej kilkana�cie metr�w linki stalowej) i uziemienie (rura wodoci�gowa) Odbiornik superreakcyjny: W zasadzie s� to generatory w.cz, kt�re pracuj� przy tak dobranym sprz�eniu zwrotnym, �e drgania w.cz r�wne cz�stotliwo�ci sygna�u w ich obwodzie rezonansowym s� okresowo wzbudzane i t�umione z cz�stotliwo�ci� ponadakustyczn� zwan� cz�stotliwo�ci� wygaszania. Z�o�one przebiegi elektryczne w obwodach odbiornik�w powoduj� powstawanie jeszcze jednej cz�stotliwo�ci - tzw. szumu superreakcji. Szum ten, charakterystyczny dla pracy odbiornik�w superreakcyjnych, mo�emy us�ysze� w��czaj�c s�uchawki (wysokoomowe) na wyj�ciu odbiornika. Jest on podobny do szumu gotuj�cej si� wody i znika przy odbiorze fali no�nej z nadajnika. Zalety: wysoka czu�o�� (zbli�ona do czu�o�ci odbiornik�w superheterodynowych), prostota uk�adu, posiadanie automatycznej regulacji wzmocnienia. Wady: z�a selektywno�� (w poj�ciu �atwego zestrojenia z nadajnikiem bez stabilizacji kwarcowej mo�e to by� zaleta), wra�liwo�� na d�ugo�� anteny, pojemno�� itd. (sposobem na to s� przedwzmacniacze w.cz, lub s�abe sprz�enie anteny z obwodem LC odbiornika), promieniowanie zak��caj�ce s�abej mocy (dwa pracuj�ce obok siebie odbiorniki b�d� si� zak��ca�). Zazwyczaj takie odbiorniki mo�na znale�� w prostych radiotelefonach "Walke-Talke", aparaturze odbiorczej zdalnego sterowania (kiedy� 27MHz, teraz 35-38 albo nawet 433,2MHz). Tak wygl�da typowy "podr�cznikowy" odbiornik superreakcyjny: Prezentowany tutaj jest na pasmo CB-27MHz.. Jako tranzystora mo�na u�y� dowolnego BF... np. BF199. Po zamianie obwodu LC: L1=ok.7zw. na �rednicy 3mm DNE0.3mm, C2=3-30p i C3=8.2p uda�o mi si� na nim odbiera� stacje UKF-FM(88-108MHz) oraz (w skrajnym po�o�eniu rotora C2) pasmo lotnicze (nadaje w AMie i dlatego bardzo dobrze je s�ycha� na takim odbiorniku). Przy do��czaniu do odbiornika anteny dachowej kabelkiem koncentrycznym 75Ohm lub symetrycznym 300Ohm, lepiej jest zamiast sprz�enia przez kondensator C1, zastosowa� sprz�enie indukcyjne - na cewce L1 (lub wzd�u� jej osi tu� obok) nawijamy cewk� "antenow�", ok. 2zw. Jeden jej koniec ��czymy z mas�, drugi z �y�k� kabla antenowego. W przypadku kabla symetrycznego cewka antenowa bedzie mie� ok. 4zw i oba jej ko�ce ��czymy z �y�ami przewodu. Strojenie: Z moich do�wiadcze� wynika, �e ogranicza si� ono do rozkr�cenia PRka R2 na max - wtedy powinien by� s�yszalny tzw. "szum superreacji". Przy pomocy jakiego� generatorka TDO (zmieniaj�c jego cz�stotliwo�� lub obwodu LC odbiornika) szukamy cz�stotliwo�ci, przy kt�rej szumy zamilkn�. Zmian� cz�stotliwo�ci odbieranej przez odbiornik dokonujemy kr�c�c trymerem C2 (najlepiej wieloobrotowym) i rozci�gaj�c lub �ciskaj�c cewk� L1. Potrzeb� �ci�ni�cia cewki mo�emy wykry� zbli�aj�c rdze� ferrytowy (obni�enie cz�stotliwo�ci LC), rozci�gni�cia-mosi�ny (wzrost cz�stotliwo�ci LC). W przypadku nas�uchu pasma lotniczego strojenie najlepiej rozpocz�� od znalezienia jakiej� stacji UKF-FM - b�dzie to znak, �e odbiornik dzia�a. Znaj�c cz�stotliwo�� stacji pracuj�cej na g�rnej granicy UKF-FM staramy si� tak j� wpasowa�, aby zosta�o troch� zapasu od strony g�rnych cz�stotliwo�ci, wtedy je�li co� us�yszymy za ni� to b�dzie to pasmo lotnicze (118-135MHz). Taki odbiornik z racji ma�ej selektywno�ci ma jedn� istotn� zalet�-odbiera ca�e pasmo (zawsze kto�tam "gada"), nie tylko jedn� cz�stotliwo��. Ale nie ma r�y bez kolc�w - w odbieranym pa�mie s�ycha� tylko ten nadajnik, kt�ry pracuje z najwi�ksz� moc� - w praktyce s�yszysz wi�cej - nie musisz lata� po kana�ach, ale jak jest za du�o stacji to si� robi m�tlik. Jako wzmacniacza mo�na u�y� popularnego LM386-poziom d�wi�ku na wyj�ciu wystarcza do wysterowania s�uchawek. Rezystor R4 mo�na zmniejszy� do kilkuset Ohm�w, albo zast�pi� d�awikiem w.cz. D�awik 100uH mo�na wykona� nawijaj�c ok. 100zw. DNE0.1 na �rednicy 3mm (u�yty drut b�dzie mia� d�ugo�� 35-45cm), wydoby� ze starego radioodbiornika (cewki dla fal d�ugich/�rednich/p.cz) lub po prostu kupi�. Warto�ci element�w nie s� krytyczne. Zalecam u�ywanie ma�ych pojemno�ci i du�ych indukcyjno�ci - wi�ksza czu�o�� i mniejsze prawdopodobie�stwo wzbudzenia lub "zatkania" uniemo�liwiaj�cego odbi�r. Uwaga: odbiornik rozsiewa wok� siebie (anteny) nieprzyjemne zak��cenia ("szumy") w odleg�o�ci do kilkunastu metr�w, kt�re mog� zdradzi� po�o�enie nas�uchuj�cego! Mo�na je zminimalizowa�, a przy okazji poprawi� czu�o�� przez zastosowanie jakiego� przedwzmacniacza np. na BF966S i najlepiej o regulowanym wzmocnieniu. Co je�li NIE dzia�a?: Niestety odbiorniki superreakcyjne dzia�aj� s�abo - problemy z uruchomieniem to standard. Zanim sam zbudowalem taki odbiornik, dok�adnie przyjrza�em si� odbiornikowi fabrycznemu (Walke-Talke), takie konstrukcje  mo�na tez cz�sto znale�� w odbiornikach zdalnie sterowanych zabawek. Gwizd, szum, r�ne sprz�enia s� nieuniknione, ale powinny zamilkn�� przy odbiorze silnej stacji, chyba ze w okolicy jest ich wi�cej - wtedy mo�e by� r�nie. Du�o zale�y od anteny - najlepiej zaczyna� od kr�tkiego kawa�ka drutu. Trzeba wypr�bowa� r�ne rodzaje sprz�enia antena - LC - opracowania podaj� sprz�enie pojemno�ciowe (ma�y kondensator do 10pF), wg mnie lepiej dzia�a sprz�enie indukcyjne-1.5zwoja na cewce obwodu LC - jeden koniec do masy, drugi do anteny.Koniecznie te� trzeba poeksperymentowa� z samym obwodem LC - zwi�ksza� liczb� zwoj�w i jednocze�nie zmniejsza� pojemno�� i odwrotnie oraz wk�ada� rdze� mosi�ny lub ferrytowy - w ten spos�b zmieniamy dobro� obwodu nie zmieniaj�c jego cz�stotliwo�ci rezonansowej - z tego co pami�tam, warto da� wi�cej zwoj�w, a zmiejszy� pojemno�� (wi�ksza czu�o��). Je�li chodzi o d�awik to mo�e to by�  jakakolwiek cewka powietrzna (im wi�cej zwoj�w tym lepiej) - czasami pomaga pod��czenie r�wnolegle do d�awika rezystora ok. 470 om�w. Strona g��wna | Nas�uch radiowy | Komputer | Linki | Download | Kontakt (C) Grzegorz Podg�rski  2000-2008; Aktualizacja serwisu 2008-06-01