plik


ÿþIn|ynieria genetyczna 1. Jak to dziaBa? In|ynieria genetyczna oznacza wszelkie poczynania czBowieka prowadzce do powstania no- wych dziedzicznych wBa[ciwo[ci organizmu (dziki mo|liwo[ci rekombinacji DNA w warunkach laboratoryjnych), przez wprowa- dzenie do komórki [ci[le okre[lo- nego odcinka DNA. Jej celem jest dokonanie staBej zmiany wBa[ci- wo[ci genetycznych danego orga- nizmu. Nowe techniki in|ynierii genetycznej zaczto stosowa po odkryciu tzw. enzymów restryk- cyjnych, posiadajcych zdolno[ przecinania czsteczki DNA w [ci- [le okre[lonym miejscu. Bardzo szybko naukowcy zo- rientowali si w dobrodziejstwach, ale i w zagro|eniach pByncych z mo|liwo[ci manipulowania materiaBem genetycznym. W 1973 roku naBo|o- no moratorium na wykonywanie pewnego typu do[wiadczeD, a w roku 1975 w Asilomar (USA), w czasie pierwszej konferencji po[wiconej in|ynierii genetycznej, w obawie przed niekontrolowanymi modyfikacjami mikroorgani- zmów zawieszono na dwa lata wykonywanie lub wrcz nakazano zaniechanie niektórych eksperymentów. 32 Bioetyka w szkole In|ynieria genetyczna Modyfikacja genetyczna komórki produkujcej insulin mo|e by realizowana w wielu dziedzinach: w rolnictwie  wy- korzystywana jest do produkcji tzw. ro[lin i zwierzt transgenicznych; dziki wprowadze- niu dodatkowego zespoBu genów uzyskiwane s or- ganizmy o nowych wBa[ciwo[ciach, np. zbo|e odpor- ne na herbicydy czy niekorzystne warunki [rodo- wiska, zwierzta ze zmienionym genem hormonu wzrostu, które osigaj szybszy i wikszy przyrost masy ciaBa. w farmakologii  niektóre bakterie wykorzystywane s do produkcji wa|nych substancji biaBkowych oraz substancji leczniczych, np. ludzkiej insuliny; w diagnostyce medycznej  umiejtno[ klonowania czy rekombinacji niektórych fragmentów DNA pozwala na skuteczne postawienie diagnozy (np. w diagnostyce prenatalnej pobrany materiaB czsto analizowany jest przy u|yciu metod in|ynierii genetycznej); w dziaBaniach terapeutycznych  in|ynieria genetyczna umo|liwiBa wy- konywanie terapii genowych, polegajcych na wymianie wadliwego genu i zastpieniu go genem dziaBajcym poprawnie (patrz rozdziaB:  Terapia ge- nowa ), mo|e ona by dokonywana zarówno na komórkach somatycznych, jak i zarodkowych (dziaBania te maj ró|n ocen etyczn); 33 In|ynieria genetyczna w eksperymentach  zmodyfikowane genetycznie zwierzta czsto s wy- korzystywane przez badaczy jako organizmy modelowe, co pozwala szyb- ciej opracowywa nowe metody leczenia nieprawidBowo[ci w organizmie czBowieka lub testowa reakcje organizmów na niektóre farmaceutyki; w in|ynierii genetycznej czBowieka  polega ona nie tyle na terapii wad- liwie dziaBajcego organizmu, ile na poprawianiu lub wzmacnianiu nie- których ludzkich cech, takich jak: regulacja snu, zapotrzebowanie na po|ywienie, oraz ingerencji w bardziej zBo|one aspekty, jak agresja czy skBonno[ci do niektórych patologicznych zachowaD. W tym kontek[cie mówi si te| o tym, |e dziki metodom in|ynierii genetycznej w przy- szBo[ci rodzice bd mogli  zaprojektowa idealne, wymarzone przez siebie dziecko. S AO W N I C Z E K D N A  kwas dezoksyrybonukleinowy; no[nik informacji genetycznej, wystpujcy w chromosomach. E N Z Y M Y R E S T R Y KC YJ N E  enzymy przecinajce DNA w [ci[le okre[lonym miejscu; s czsto stosowane w biologii molekularnej. G E N  odcinek chromosomu zawierajcy peBn informacj dotyczc syntezy jed- nego biaBka (strukturalnego lub enzymu). Gen koduje jak[ cech czBowieka. H E R B I C Y DY  chemiczne [rodki chwastobójcze stosowane w uprawach. K LO N O WA N I E  tworzenie klonów lub identycznych kopii genetycznych. KO M Ó R K I S O M AT YC Z N E  wszystkie komórki organizmu z wyjtkiem komórek rozrodczych i embrionalnych. KO M Ó R K I Z A R O D KO W E  komórki rozrodcze (plemniki i komórki jajowe) i embrionalne. O R G A N I Z M Y T R A N S G E N I C Z N E  bakterie, ro[liny lub zwierzta, których ge- nom zostaB zmodyfikowany poprzez wprowadzenie genu(ów) z innego organizmu odmiennego gatunku. R E KO M B I N AC J A D N A  proces polegajcy na wymianie odcinków DNA (mate- riaBu genetycznego). 34 Bioetyka w szkole 2. Problemy etyczne Z ka|dym z wymienionych obszarów zastosowania in|ynierii genetycznej wi- | si specyficzne problemy etyczne: Naukowcy ostrzegaj, i| wytwarzanie organizmów transgenicznych mo|e doprowadzi do zachwiania równowagi [rodowiskowej; cigle nie posia- damy kompetentnej wiedzy w kwestii procesów genetycznych, nowych zale|no[ci, w jakie wejd ze sob organizmy ze zmodyfikowanymi cechami. Ponadto, w ocenie wielu specjalistów, stosowane przez in|ynieri genetycz- n techniki s cigle niedoskonaBe. Czsto u|ywanym argumentem przemawiajcym za stosowaniem metod in|ynierii genetycznej w rolnictwie jest mo|liwo[ ograniczenia zjawiska gBodu w [wiecie: dziki organizmom, które np. dobrze znosz zBe warunki [rodowiska, zmniejsza si liczb obszarów wykluczonych z upraw. Na- ukowcy zaznaczaj jednak, i| nie jeste[my w stanie do koDca przewidzie dalekosi|nego wpBywu, jaki bd miaBy na ludzki organizm genetycznie zmodyfikowane produkty |ywno[ciowe. NiebezpieczeDstwem manipulacji na mikroorganizmach jest mo|liwo[ wprowadzenia przypadkowych, nieprzewidywalnych w skutkach zmian do ich genetycznej konstytucji (np. wprowadzenie onkogenów do bakterii, które |yj w symbiozie z organizmem czBowieka). Pojawiaj si pytania: jak dalece czBowiek mo|e ingerowa w natur? czy w wielu przypadkach nie jest ju| to tzw.  zabawa w Boga ? W przypadku diagnozowania przy u|yciu metod in|ynierii genetycznej nale|y pyta o cel przeprowadzanego badania: czy jego wyniki maj sBu|y dziaBaniom terapeutycznym, czy te| s podstaw dokonania selekcyjnego przerwania ci|y? W dziaBalno[ci o charakterze terapeutycznym moralny sprzeciw wzbudza terapia genowa komórek zarodkowych; z punktu widzenia etyki chrze[ci- jaDskiej jest ona niedopuszczalna (patrz rozdziaB:  Terapia genowa ). Eksperymenty przy u|yciu zmodyfikowanych zwierzt jako organizmów modelowych nakazuj zastanowi si tak|e w tym kontek[cie nad kwesti niepotrzebnego cierpienia zwierzt. Wiele kontrowersji i sprzeciw etyki chrze[cijaDskiej wzbudza manipu- lowanie ludzkim genomem; w tym miejscu nale|y zapyta o cel takich manipulacji: czy nie jest nim np. stworzenie jakiej[ zmodyfikowanej gene- 35 In|ynieria genetyczna tycznie grupy ludzi (ze zwikszon tolerancj na zmczenie, mo|liwo[ci ograniczenia snu, co pozwalaBoby np. wydBu|y dzieD pracy). Bardzo kon- trowersyjny jest te| pomysB  projektowania wBasnych dzieci: czy czBowiek ma prawo odbiera lub zmienia innej, majcej si narodzi osobie, jej dziedzictwo genetyczne? Co dzieje si w takim wypadku z to|samo[ci czBowieka i z jego wolno[ci? Wa|nym problemem jest mo|liwo[ patentowania zmienionych organi- zmów; kto w tym wypadku ma prawo czerpa korzy[ci z uzyskanych wy- ników? Czy nie jest to tak|e naruszenie solidarno[ci midzy ludzmi i przy- czynienie si do pogBbienia nierówno[ci spoBecznych? G AO S KO Z C I O A A Niektóre usiBowania interwencji w dziedzictwo chromosomowe lub genetyczne nie maj charakteru leczniczego, lecz zmierzaj do wytworzenia istot ludzkich dobranych wedBug pBci lub innych wcze[niej ustalonych wBa[ciwo[ci. Manipulacje te s równie| przeciwne godno[ci osobowej istoty ludzkiej, jej integralno[ci i to|samo[ci. Nie mog wic w |aden sposób by usprawiedliwione przez wzgld na ewentualne dobroczynne skutki dla przyszBych pokoleD. Ka|da osoba ludzka winna by szanowana ze wzgldu na ni sam; na tym polega godno[ i prawo ka|dej istoty ludzkiej od samego poczt- ku (Kongregacja Nauki Wiary, instrukcja Donum vitae, nr I, 6). Literatura Chyrowicz B., Bioetyka i ryzyko, Lublin 2002. Granice ingerencji w natur, red. Chyrowicz B., Lublin 2001. Jan PaweB II, Eksperyment w biologii. Przemówienie do uczestników Tygodnia Stu- diów zorganizowanego przez Papiesk Akademi Nauk, 23.10.1982, w: W trosce o |ycie. Wybrane dokumenty Stolicy Apostolskiej, red. SzczygieB K., Tarnów 1998, s. 196 199. Jan PaweB II, Etyczne problemy genetyki. Przemówienie do uczestników sympozjum Aspekty prawne i etyczne badaD nad gnomem ludzkim zorganizowanego przez Papiesk Akademi Nauk, 20.11.1993, w: W trosce o |ycie. Wybrane dokumenty Stolicy Apostolskiej, red. SzczygieB K., Tarnów 1998, s. 249 253. Kraj T., In|ynieria genetyczna, w: Encyklopedia bioetyki, red. Muszala A., Radom 2005, s. 211 217. 36 Bioetyka w szkole Machinek M., {ycie w dyspozycji czBowieka, Olsztyn 2004. Muszala A., Wybrane zagadnienia etyczne z genetyki medycznej, Kraków 1998. Nowak J., Zastosowanie in|ynierii genetycznej w medycynie, w: Ósmy dzieD stwo- rzenia?, red. Machinek M., Olsztyn 2001, s. 137 151.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ożyhar, inżynieria genetyczna, wykład 4
Inzynieria genetyczna
Ożyhar, inżynieria genetyczna, klonowanie genów, wektory do klonowania
Inżynieria Genetyczna Egzamin 2015
INŻYNIERIA GENETYCZNA
inżynieria genetyczna
ożyhar, inżynieria genetyczna, wykład 12
ożyhar, inżynieria genetyczna, wykład 9 1

więcej podobnych podstron