plik


ÿþEUROPEJSKI TRYBUNAA PRAW CZAOWIEKA PIERWSZA SEKCJA SPRAWA SIAAKOWSKA przeciwko POLSCE (SKARGA nr 8932/05) WYROK  22 marca 2007 r. Europejski TrybunaB Praw CzBowieka (Pierwsza Sekcja), zasiadajc jako Izba skBadajca si z nastpujcych sdziów: Pan C.L. ROZAKIS, Przewodniczcy, Pan L. LOUCAIDES, Pani F. TULKENS, Pani N. VAJI, Pan A. KOVLER, Pani E. STEINER, Pan L. GARLICKI, sdziowie, oraz Pan S. NIELSEN, Kanclerz Sekcji, obradujc na posiedzeniu zamknitym 15 lutego 2007 r., wydaje nastpujcy wyrok, który zostaB przyjty w tym dniu: POSTPOWANIE 1. Sprawa wywodzi si ze skargi (nr 8932/05) wniesionej w dniu 28 lu- tego 2005 r. przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej do TrybunaBu na podstawie art. 34 Konwencji o Ochronie Praw CzBowieka i Podstawowych Wolno[ci ( Konwencja ) przez obywatelk polsk, Pani Krystyn SiaBkowsk ( skar- |ca ). 2. Skar|ca, która otrzymaBa bezpBatn pomoc prawn, byBa reprezen- towana przez pani Bogdan SBupsk-Uczkiewicz, adwokat praktykujc we WrocBawiu. Rzd Polski ( Rzd ) byB reprezentowany przez swojego peB- nomocnika, pana Jakuba WoBsiewicza. 3. Skar|ca skar|yBa si na podstawie art. 6 § 1 Konwencji, |e postpo- wanie byBo nierzetelne z tego wzgldu, i| odmówiono jej skutecznego dostpu do sdu. OdnosiBa si do faktu, |e adwokat wyznaczony na podstawie obowi- zujcego systemu bezpBatnej pomocy prawnej zaniechaB podjcia koniecznych 48 dziaBaD w celu skutecznego reprezentowania jej interesu poprzez to, i| odmó- wiB wniesienia kasacji do Sdu Najwy|szego od wyroku sdu apelacyjnego. 4. Skarga zostaBa przydzielona Pierwszej Sekcji TrybunaBu (art. 52 § 1 Re- gulaminu TrybunaBu). Wewntrz tej Sekcji ustanowiono Izb w celu zbadania sprawy (art. 27 § 1 Konwencji), jak przewiduje art. 26 § 1 Regulaminu. 5. Izba zdecydowaBa, |e w interesie prawidBowego wymiaru sprawiedli- wo[ci, postpowanie w obecnej sprawie powinno by prowadzone jednocze- [nie z postpowaniem w sprawie Staroszczyk p. Polsce (skarga nr 59519/00). 6. Skar|cy oraz Rzd zBo|yli dalsze obserwacje pisemne (art. 59 § 1 Regu- laminu). Dodatkowo Rada Adwokatur i StowarzyszeD Prawniczych Europy1 oraz HelsiDska Fundacja Praw CzBowieka, którym Przewodniczcy udzieliB prawa in- terwencji w procedurze pisemnej (art. 36 § 2 Konwencji i art. 44 § 2 Regulaminu), przedBo|yBy uwagi w charakterze strony trzeciej. 7. W dniu 15 czerwca 2006 r. miaBa miejsce publiczna rozprawa w PaBa- cu Praw CzBowieka w Strasburgu (art. 54 § 3 Regulaminu). Przed TrybunaBem stawili si: (a) za Rzd Pan Jakub WoBsiewicz, Ambasador, PeBnomocnik, Pani MaBgorzata Kosicka, Ekspert prawa, Doradca, Pani Eliza Sucho|ebrska, Trzeci Sekretarz, Doradca; (b) za skar|cych Pan Wojciech HermeliDski, Pani Bogdana SBupska-Uczkiewicz, Doradcy. TrybunaB wysBuchaB wystpieD pana Jakuba WoBsiewicza, pana Wojcie- cha HermeliDskiego, pani Bogdany SBupskiej-Uczkiewicz oraz pani Elizy Su- cho|ebrskiej. 8. Decyzj z dnia 15 czerwca 2006 r., po rozprawie w sprawie dopusz- czalno[ci i meritum, TrybunaB uznaB skarg za cz[ciowo dopuszczaln. Po- BczyB rozpatrywanie zarzutów Rzdu odno[nie niezgodno[ci skargi ratione personae oraz wykorzystania krajowych [rodków odwoBawczych z meritum sprawy. 9. Skar|cy i Rzd przedBo|yli dalsze obserwacje na pi[mie (art. 59 § 1 Regulaminu). 1 The Council of Bars and Law Societies of Europe (CCBE) [przyp. tBum.]. 49 FAKTY I. OKOLICZNOZCI SPRAWY 10. Skar|ca urodziBa si w 1950 r. i mieszka we WrocBawiu. 11. Po [mierci m|a skar|cej we wrze[niu 2002 r. wszczBa ona postpo- wanie, w którym dochodziBa renty rodzinnej po zmarBym m|u. 12. Na mocy decyzji z dnia 3 pazdziernika 2002 r. ZakBad UbezpieczeD SpoBecznych oddaliB jej wniosek. 13. W dniu 4 marca 2003 r. Sd Okrgowy we WrocBawiu oddaliB jej od- woBanie od tej decyzji. W dniu 2 wrze[nia 2004 r. Sd Apelacyjny we WrocBa- wiu oddaliB jej apelacj. 14. Sd apelacyjny zauwa|yB, |e ustalenia faktyczne poczynione przez ZakBad UbezpieczeD SpoBecznych byBy prawidBowe. Skar|ca i jej m| fak- tycznie |yli w separacji od 1994 r. On mieszkaB od tamtego czasu z inn kobiet. Skar|ca nie otrzymywaBa od niego |adnych [rodków utrzymania. Kiedy zachorowaB, nie opiekowaBa si nim i zostaBa powiadomiona o jego sBabym zdrowiu dopiero w marcu 2002 r. Sd uznaB, |e sd ni|szej instancji nie pomyliB si, uznajc jako niewiarygodne zeznania jednego ze [wiadków, który twierdziB, |e para |yBa razem. Sd apelacyjny konkludowaB, |e wymogi prawne do udzielenia renty nie zostaBy speBnione. 15. Skar|ca wnioskowaBa o przyznanie bezpBatnej pomocy prawnej w celu zBo|enia kasacji do Sdu Najwy|szego i jej wniosek zostaB uwzgldnio- ny. Sd zwróciB si do Rady Adwokackiej o wyznaczenie adwokata do sprawy i adwokat Z.W. zostaB wyznaczony w dniu 17 wrze[nia 2004 r. 16. Kopia wyroku sdu apelacyjnego zostaBa dorczona Z.W. w dniu 9 li- stopada 2004 r. 17. W opinii pisemnej, o dBugo[ci trzech i póB strony, datowanej na 3 grud- nia 2004 r., Z.W. doradziB skar|cej, |e jego zdaniem, kasacja od wyroku sdu apelacyjnego nie ma rozsdnych szans powodzenia. OdniósB si do pisemne- go uzasadnienia wyroku sdu apelacyjnego, w którym sd wyja[niB, |e skar- |ca nie speBniBa wymogów wynikajcych z obowizujcego prawa, i uznaB, |e w [wietle dowodów zbadanych przez sdy, nie ma podstaw, by twierdzi, |e wyrok drugiej instancji narusza prawo. W efekcie nie sporzdziB kasacji. 18. Opinia zawieraBa nastpujcy akapit:  Pragn nadmieni, i| wyrok Sdu Apelacyjnego we WrocBawiu z dnia 2 wrze[nia otrzymaBem w dniu 9 pazdziernika (sic) 2004 r. i termin 30 dniowy do wniesienia kasacji upBywa w dniu 9 grudnia 2004 r. . 19. W dniu 6 grudnia 2004 r. skar|ca spotkaBa si z adwokatem w jego kancelarii. WrczyB on jej swoj opini i poinformowaB, |e nie widzi podstaw do sporzdzenia kasacji w jej sprawie. Przy tej okazji skar|ca otrzymaBa ko- pi wyroku sdu apelacyjnego z pisemnym uzasadnieniem. 50 II. WAAZCIWE PRAWO I PRAKTYKA KRAJOWA A. WBa[ciwe postanowienia Konstytucji 20. Art. 45 Konstytucji we wBa[ciwym zakresie stanowi:  Ka|dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nie- uzasadnionej zwBoki przez wBa[ciwy, niezale|ny, bezstronny i niezawisBy sd.... . 21. Art. 17 Konstytucji we wBa[ciwym zakresie stanowi:  W drodze ustawy mo|na tworzy samorzdy zawodowe, reprezentujce osoby wykonujce zawody zaufania publicznego i sprawujce piecz nad nale|ytym wyko- nywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony . B. BezpBatna pomoc prawna 22. Zgodnie z art. 5 kodeksu postpowania cywilnego sd powinien udzie- la wszystkich niezbdnych pouczeD co do czynno[ci procesowych stronie wystpujcej w sprawie bez adwokata, a w szczególno[ci powinien poucza j o skutkach prawnych jej czynno[ci i zaniechaD. 23. Art. 113 § 1 kodeksu postpowania cywilnego przewiduje, |e strona postpowania mo|e zwróci si do sdu wBa[ciwego do rozpatrzenia sprawy o przyznanie jej zwolnienia od kosztów sdowych pod warunkiem, |e przed- stawi o[wiadczenie, |e wymagane koszty spowoduj powa|ne obni|enie stan- dardu |ycia jej i jej rodziny. 24. Zgodnie z artykuBem 117 Kodeksu, osoby zwolnione od kosztów s- dowych mog wnioskowa o przyznanie im bezpBatnej pomocy prawnej. Sd zwróci si w takim przypadku do wBa[ciwej Okrgowej Rady Adwokackiej lub do okrgowej izby radców prawnych o wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego do sprawy wnioskodawcy. C. Kasacja 25. W okresie objtym skarg strona postpowania cywilnego mogBa zBo- |y kasacj do Sdu Najwy|szego od postanowienia sdu drugiej instancji koDczcego postpowanie. 26. Na podstawie art. 393 4 § 1 kodeksu postpowania cywilnego, kasacja musiaBa by zBo|ona do sdu, który wydaB przedmiotowe orzeczenie w cigu 1 miesica od dnia, w którym orzeczenie z uzasadnieniem na pi[mie zostaBo dorczone zainteresowanej stronie. Kasacje, które nie zostaBy zBo|one przez adwokata lub radc prawnego, podlegaBy odrzuceniu. 27. Art. 393 1 kodeksu, w brzmieniu, w jakim obowizywaB w tamtym okresie, wymieniaB podstawy, na których mogBa by oparta kasacja. StanowiB, co nastpuje:  Kasacj mo|na oprze na nastpujcych podstawach: 1) naruszeniu prawa materialnego przez bBdn jego wykBadni lub niewBa- [ciwe zastosowanie, 51 2) naruszeniu przepisów postpowania, je|eli uchybienie to mogBo mie istotny wpByw na wynik sprawy . 28. Art. 3933 precyzowaB wymogi kasacji. W odpowiednim fragmencie przewidywaB on:  1. Kasacja powinna zawiera: 1) oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest ono zaskar|one w caBo[ci czy w cz[ci, 2) przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, 3) przedstawienie okoliczno[ci uzasadniajcych jej rozpoznanie, 4) wniosek o uchylenie lub zmian orzeczenia z oznaczeniem zakresu |da- nego uchylenia lub zmiany . 29. Art. 393 4 brzmiaB nastpujco:  Sd drugiej instancji odrzuci na posiedzeniu niejawnym kasacj wniesion po upBywie terminu lub z innych przyczyn niedopuszczaln (...) . 30. Powody uzasadniajce zbadanie kasacji przez Sd Najwy|szy mog by wywnioskowane a contrario z art. 393 kodeksu postpowania cywilnego, który w brzmieniu obowizujcym we wBa[ciwym okresie stanowiB w odpo- wiednim fragmencie:  1. Sd Najwy|szy mo|e odmówi przyjcia kasacji do rozpoznania, je|eli: 1) w sprawie nie wystpuje istotne zagadnienie prawne, 2) nie istnieje potrzeba wykBadni przepisów prawnych budzcych powa|ne wtpliwo[ci lub wywoBujcych rozbie|no[ci w orzecznictwie sdów, 3) kasacja jest oczywi[cie bezzasadna. 2. Przepisu § 1 nie stosuje si, je|eli zaskar|one orzeczenie oczywi[cie naru- sza prawo albo gdy zachodzi niewa|no[ postpowania . D. Wyrok TrybunaBu Konstytucyjnego z dnia 31 marca 2005 r. 31. W wyroku z dnia 31 marca 2005 r. TrybunaB Konstytucyjny zbadaB wiele skarg konstytucyjnych, w których skar|cy zasadniczo kwestionowali pewne postanowienia art. 393 kodeksu postpowania cywilnego, tak|e w tym zakresie, w jakim regulowaBy one warunki, które musiaBy speBnia kasacje. 32. TrybunaB zauwa|yB, m.in., |e pewne sformuBowania opisujce wa- runki, jakie musiaBy speBni kasacje na mocy art. 393 i nastpnych kodeksu ( istotne zagadnienie prawne ,  przepisy prawne budzce powa|ne wtpliwo- [ci lub wywoBujce rozbie|no[ci w orzecznictwie sdów ,  okoliczno[ci uza- sadniajce rozpoznanie kasacji ), zostaBy ujte w bardzo szeroki sposób. Za- uwa|yB, |e praktyka sdowa dotyczca ich stosowania spowodowaBa powa|ne trudno[ci interpretacyjne i rozbie|no[ci w orzecznictwie sdów polskich. 52 E. WBa[ciwe postanowienia Prawa o adwokaturze 33. Art. 1 ustawy z 1982 r.  Prawo o adwokaturze ze zmianami, przewi- duje we wBa[ciwym zakresie:  1. Adwokatura powoBana jest do udzielania pomocy prawnej, wspóBdziaBa- nia w ochronie praw i wolno[ci obywatelskich oraz w ksztaBtowaniu i stosowaniu prawa. 2. Adwokatura zorganizowana jest na zasadach samorzdu zawodowego. 3. Adwokat w wykonywaniu swoich obowizków zawodowych podlega tyl- ko ustawom . 34. Art. 3 ustawy stanowi, co nastpuje:  Zadaniem samorzdu zawodowego adwokatury jest: 1) tworzenie warunków do wykonywania ustawowych zadaD adwokatury, 2) reprezentowanie adwokatury i ochrona jej praw, 3) sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o wykonywaniu za- wodu adwokata, 4) doskonalenie zawodowe adwokatów i ksztaBcenie aplikantów adwokackich, 5) ustalanie i krzewienie zasad etyki zawodowej oraz dbaBo[ o ich przestrzeganie, 6) sprawowanie zarzdu majtkiem samorzdu adwokackiego (...) . 35. Art. 28 ustawy brzmi:  1. Adwokat mo|e odmówi udzielenia pomocy prawnej tylko z wa|nych powodów, o których informuje zainteresowanego. Wtpliwo[ci co do udzielenia lub odmowy udzielenia pomocy prawnej rozstrzyga okrgowa rada adwokacka, a w wypadkach niecierpicych zwBoki  dziekan. 2. W sprawach, w których pomoc prawna ma z mocy przepisów prawa na- stpi z urzdu, zwolni adwokata od udzielenia tej pomocy mo|e tylko organ, który go wyznaczyB . 36. Na podstawie art. 21 § 3 ustawy adwokat [wiadczy pomoc prawn z urzdu w okrgu sdu, w którym wyznaczyB swoj siedzib zawodow. 37. Adwokaci s zobowizani dziaBa zgodnie z zasadami profesjonalne- go i etycznego dziaBania, ustanowionymi przez samorzd adwokacki. Mog odpowiada za niewBa[ciwe postpowanie zawodowe lub za uchybienie zasa- dom etyki w postpowaniu przed sdem dyscyplinarnym adwokatury. 38. Na podstawie art. 57 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godno[ci Zawodu przyjtego przez Naczeln Rad Adwokack w dniu 10 pazdzier- nika 1998 r., je[li adwokat prowadzcy spraw z wyboru lub z urzdu uzna, |e wniesienie [rodka odwoBawczego nie ma rozsdnych szans powodzenia, a klient z tym stanowiskiem si nie zgadza, adwokat powinien wypowiedzie peBnomocnictwo lub powiadomi o odmowie organ, który go ustanowiB. 53 F. UchwaBa Sdu Najwy|szego z 2000 r. (III CZP 14/00) 39. W 2000 r. Sd Najwy|szy wydaB uchwaB dotyczc zagadnienia prawnego, czy adwokat wyznaczony z urzdu mo|e odmówi wniesienia ka- sacji. OdpowiedziaB na to pytanie pozytywnie. 40. Sd zauwa|yB, |e kwestie zwizane z bezpBatn pomoc prawn doty- cz nie tylko prawidBowego wymiaru sprawiedliwo[ci, ale dotykaj równie| praw czBowieka, w szczególno[ci prawa dostpu do sdu. Tym niemniej brak byBo caBo[ciowej i spójnej regulacji bezpBatnej pomocy prawnej pod rzdami polskiego prawa. 41. Sam fakt, |e kasacja wymagaBa wniesienia przez profesjonalnego peB- nomocnika, nie podlegaB krytyce. Jednak|e sd odnotowaB pewn niepewno[ terminologiczn w postanowieniach regulujcych bezpBatn pomoc prawn jako caBo[, gBównie dlatego, |e ustawodawca nie zharmonizowaB odpowied- nich postanowieD procedury cywilnej i karnej. W szczególno[ci postanowie- nia postpowania cywilnego nie uregulowaBy w sposób bezpo[redni zakresu obowizków adwokatów z urzdu w sytuacji, w której zastpstwo procesowe byBo obowizkowe. ByBo to cz[ciowo spowodowane faktem, |e zasadnicza cz[ uregulowaD dotyczcych postpowania cywilnego zostaBa uchwalona w 1964 r., podczas gdy postanowienia o obowizkowym zastpstwie proceso- wym do celów kasacji zostaBy wprowadzone w 1996 r., kiedy utworzono ten nowy [rodek odwoBawczy. 42. W rezultacie zakres obowizków adwokata z urzdu do udzielenia  pomocy prawnej stronie w postpowaniu cywilnym byB niejasny. W szcze- gólno[ci postanowieniom dotyczcym obowizków adwokatów z urzdu w zwizku z postpowaniem kasacyjnym przed Sdem Najwy|szym bra- kowaBo jasno[ci. Sd zauwa|yB, |e praktyka sdowa dotyczca stosowania przedmiotowych postanowieD spowodowaBa powa|ne trudno[ci interpretacyj- ne i rozbie|no[ci w orzecznictwie sdów polskich. 43. Sd zauwa|yB, |e kwestia mo|liwego konfliktu midzy opini stro- ny, której przyznano bezpBatn pomoc prawn, i adwokata, wyznaczonego z urzdu do reprezentowania jej w postpowaniu kasacyjnym, nie zostaBa bez- po[rednio uregulowana w obowizujcym prawie. OdnotowaB ponadto, |e po- jcie pomocy prawnej nie mo|e by uto|samiane z obowizkiem adwokata dziaBania zgodnie z |yczeniem klienta. Rola adwokata wyznaczonego z urz- du musi by raczej rozumiana jako zobowizanie go do udzielenia stronie porady prawnej, w tym równie| co do szans powodzenia kasacji przeciwko danemu wyrokowi. 44. Konstytucyjna rola Sdu Najwy|szego, najwy|szej instancji sdowej, równie| stanowiBa argument za tez, |e adwokat z urzdu nie jest zwizany wol strony wniesienia kasacji, je[li taki [rodek jest skazany na niepowodze- nie. W razie braku porozumienia midzy stron i adwokatem strona mogBa 54 poskar|y si do miejscowej Rady Adwokackiej na podstawie art. 28 Prawa o adwokaturze. Rada mogBa w takim przypadku wyznaczy nowego adwo- kata, który mógBby wnie[ kasacj, wnioskujc jednocze[nie o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji na podstawie art. 169 kodeksu postpowania cywilnego. Prawd jest, |e praktyka Sdu Najwy|szego nie byBa spójna, gdy| w niektórych przypadkach odrzucaB on takie wnioski, a w innych je uwzgld- niaB. Jednak|e nic nie stoi na przeszkodzie, by strony skorzystaBy z mo|liwo- [ci zBo|enia takiego wniosku. G. Wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji 45. Zgodnie z art. 169 kodeksu postpowania cywilnego, strona postpo- wania mo|e wnie[ wniosek o przywrócenie terminu do wykonania czynno[ci procesowej. Czynno[ ta musi by dokonana jednocze[nie ze zBo|eniem tego wniosku. H. Dorczanie korespondencji sdowej 46. Art. 133 § 3 kodeksu postpowania cywilnego przewiduje we wBa[ci- wym zakresie:  3. Je|eli ustanowiono peBnomocnika procesowego lub osob upowa|nion do odbioru pism sdowych, dorczenia nale|y dokona tym osobom . 47. Zgodnie z orzecznictwem Sdu Najwy|szego, je[li strona postpo- wania cywilnego jest reprezentowana przez adwokata, terminy procesowe przewidziane przez kodeks postpowania cywilnego zaczynaj biec od daty dorczenia mu postanowieD sdu (III CRN 324/72; I UZ 65/04). II. WAAZCIWE UREGULOWANIA POZA KONWENCJ A. Kodeks Etyki Rady Adwokatur i StowarzyszeD Prawniczych Europy 48. Rada Adwokatur i StowarzyszeD Prawniczych Europy przyjBa Ko- deks Etyki w Unii Europejskiej. 49. Jego art. 1 przewiduje, |e adwokat musi sBu|y interesowi sprawie- dliwo[ci, jak równie| interesom tych, których praw i wolno[ci powierzono mu dochodzi i broni. Ponadto jest jego obowizkiem nie tylko wystpowa w sprawie swojego klienta, ale tak|e by jego doradc. 50. Funkcja adwokata nakBada wic na niego szereg obowizków praw- nych i moralnych, niekiedy wydajcych si by we wzajemnym konflikcie, wobec: klienta, sdów i innych organów, przed którymi adwokat dochodzi sprawy swojego klienta lub dziaBa w jego imieniu; [wobec] profesji prawni- czej ogólnie i ka|dego jej czBonka w szczególno[ci; [wobec] spoBeczeDstwa, 55 dla którego istnienie wolnych i niezale|nych zawodów prawniczych, zobo- wizanych do poszanowania zasad wypracowanych przez nie same, jest klu- czowym [rodkiem zagwarantowania praw czBowieka w obliczu wBadzy paD- stwa i innych interesów spoBeczeDstwa. 51. Zgodnie z art. 3.1.2 kodeksu, adwokat doradza i reprezentuje swego klienta szybko, sumienne i starannie. 52. Na podstawie art. 3.1.4 adwokat nie bdzie uprawniony do wykony- wania swego prawa do wycofania si ze sprawy w taki sposób lub w takich okoliczno[ciach, w których jego klient nie bdzie w stanie znalez na czas innej pomocy prawnej na swoj szkod. B. Zalecenia Rady Europy 1. Zalecenie nr R (81) 7 Komitetu Ministrów do paDstw czBonkowskich w sprawie [rodków uBatwiajcych dostp do wymiaru sprawiedliwo[ci 53. To zalecenie, w zakresie najbardziej tu wBa[ciwym, przewiduje:  4. {adnemu uczestnikowi postpowania nie bdzie si uniemo|liwia sko- rzystania z adwokata. Nale|y unika zobowizywania strony do korzystania z usBug nadmiernej liczby adwokatów na potrzeby okre[lonej sprawy. W sytuacji, gdy z uwagi na natur sprawy, byBoby po|dane  w celu uBatwienia dostpu do wymiaru sprawiedliwo[ci  by jednostka mogBa wnie[ sw spraw do sdu, zastpstwo przez adwokata nie powinno by obowizkowe . 2. Zalecenie nr R (93) 1 Komitetu Ministrów do paDstw czBonkowskich w sprawie skutecznego dostpu do prawa i wymiaru sprawiedliwo[ci dla osób bardzo ubogich 54. Zalecenie, w najbardziej wBa[ciwych fragmentach, przewiduje:  Przypominajc, |e oprócz prawa dostpu do prawa i wymiaru sprawiedli- wo[ci przewidzianego przez artykuB 6 Konwencji o ochronie praw czBowieka i podstawowych wolno[ci, inne postanowienia Konwencji, w szczególno[ci arty- kuBy 2, 3 i 8, maj jednakowo zastosowanie do osób bardzo biednych, podobnie jak i inne instrumenty Rady Europy, takie jak Europejska Karta SpoBeczna; Uznajc, |e niniejsze zalecenie ma na celu ulepszenie, szczególnie w odniesie- niu do osób bardzo biednych, istniejcych systemów doradztwa prawnego i bez- pBatnej pomocy prawnej, a wic uzupeBnienie mechanizmów istniejcych w odnie- sieniu do innych kategorii osób, dla których takie systemy zostaBy stworzone. Zaleca, by rzdy paDstw czBonkowskich: 1. uBatwiBy dostp do prawa dla osób bardzo biednych ( prawo do ochrony prawnej ) przez: [...] b. promowanie usBug doradztwa prawnego dla osób bardzo biednych; 56 [...] 3. uBatwiBy skuteczny dostp do sdów dla osób bardzo biednych, w szcze- gólno[ci poprzez nastpujce [rodki: [...] c. uznawanie prawa do bycia wspomaganym przez odpowiedniego doradc, w miar mo|liwo[ci wedBug wBasnego wyboru, który otrzyma odpowiednie wy- nagrodzenie; [...] e. upraszczanie procedury udzielania bezpBatnej pomocy prawnej dla osób bardzo biednych [...] . 3. Zalecenie nr R (2000) 21 Komitetu Ministrów do paDstw czBonkowskich w sprawie swobody wykonywania zawodu adwokata 55. Zalecenie przewiduje m.in.:  Komitet Ministrów, na podstawie postanowieD artykuBu 15.b Statutu Rady Europy, [& ] Podkre[lajc fundamentaln rol, jak adwokaci i samorzdy zawodowe ad- wokatów równie| ogrywaj w zapewnianiu ochrony praw czBowieka i podstawo- wych wolno[ci; [...] Uznajc, |e dostp do wymiaru sprawiedliwo[ci mo|e wymaga, by osoby w trudnej sytuacji ekonomicznej otrzymaBy usBugi adwokata, Zaleca rzdom PaDstw czBonkowskich podjcie lub wzmocnienie, w zale|- no[ci od sytuacji, wszelkich [rodków, jakie uznaj za konieczne w celu realizacji zasad zawartych w niniejszej Rekomendacji. [...] 1. Nale|y podj wszystkie niezbdne [rodki dla poszanowania, ochrony i promowania wolno[ci wykonywania zawodów prawniczych bez dyskryminacji i bez niewBa[ciwej ingerencji wBadz lub spoBeczeDstwa, w szczególno[ci w [wie- tle wBa[ciwych postanowieD Konwencji o ochronie praw czBowieka i podstawo- wych wolno[ci. [...] 1. Nale|y podj wszystkie niezbdne [rodki dla zapewnienia, by wszystkie osoby miaBy skuteczny dostp do usBug prawnych [wiadczonych przez niezale|- nych adwokatów. 2. Adwokaci powinni by zachcani do [wiadczenia usBug prawnych osobom w trudnej sytuacji ekonomicznej. 3. Rzdy paDstw czBonkowskich powinny, tam gdzie to stosowne dla za- pewnienia skutecznego dostpu do wymiaru sprawiedliwo[ci, zagwarantowa, 57 by byBy dostpne skuteczne usBugi prawne dla osób w trudnej sytuacji ekono- micznej, w szczególno[ci dla osób pozbawionych wolno[ci. 4. Na obowizki adwokatów wobec ich klientów nie powinien wpBywa fakt, |e honoraria s pBacone w caBo[ci lub w cz[ci z funduszy publicznych . PRAWO I. ZARZUTY WSTPNE RZDU 1. Niezgodno[ ratione personae z postanowieniami Konwencji 56. Rzd, po pierwsze, twierdziB, |e skarga jest niezgodna ratione personae z postanowieniami Konwencji. W obecnej sprawie sdy uznaBy, i| skar|ca potrzebuje zastpstwa przez adwokata z urzdu i taki adwokat zostaB wyzna- czony do sprawy. Jednak|e wszelkie nieporozumienia, które mogBy wynikn potem midzy skar|c i adwokatem w zwizku z kwesti wniesienia kasa- cji nie pocigaBy za sob odpowiedzialno[ci paDstwa. Adwokat jest czBon- kiem niezale|nego i samorzdnego stowarzyszenia zawodowego, które przy- jBo wBasne reguBy dziaBania i regulacje dyscyplinarne. WBadze publiczne nie wykonuj |adnej bezpo[redniej kontroli nad metodami pracy adwokatów i nie mog naBo|y na adwokata z urzdu obowizku sporzdzenia kasacji. 57. Z niezale|no[ci zawodów prawniczych od paDstwa wynika, |e prowa- dzenie obrony jest co do istoty spraw midzy pozwanym i jego doradc, nieza- le|nie od tego, czy zostaB on wyznaczony w ramach bezpBatnej pomocy prawnej, czy te| jest on finasowany prywatnie; i jako takie nie mo|e, poza szczególnymi okoliczno[ciami, pociga za sob odpowiedzialno[ci paDstwa na mocy Kon- wencji. Rzd odwoBywaB si do orzecznictwa TrybunaBu w podobnych spra- wach (Artico p. WBochom, wyrok z dnia 13 maja 1980 r., Series A nr 37, § 18; Daud p. Portugalii, wyrok z dnia 21 kwietnia 1998 r., Reports of Judgments and Decisions 1998-II, § 33). Podkre[laB, |e specjalne gwarancje wymagane w od- niesieniu do prawa do obrony w postpowaniu karnym nie maj zastosowania w ten sam sposób w postpowaniu cywilnym (Skrobol p. Polsce, nr 44165/98, decyzja z 8 lipca 2003 r.). 58. Skar|ca nie zgodziBa si z Rzdem i twierdziBa, |e nie mo|na uzna, |e paDstwo nie ponosi |adnej odpowiedzialno[ci za prowadzenie spraw, w których udzielono bezpBatnej pomocy prawnej, takich jak ta, której dotyczy obecna skarga. 59. TrybunaB zauwa|a, |e istnieje [cisBy zwizek midzy zarzutem wstp- nym Rzdu i powy|szym zarzutem skar|cej na podstawie art. 6 Konwencji. Z tego powodu w swej decyzji w sprawie dopuszczalno[ci skargi poBczyB badanie tego zarzutu z meritum sprawy (zob. paragraf 8 powy|ej). TrybunaB potwierdza to podej[cie. 58 2. Niewykorzystanie [rodków krajowych 60. Rzd ponadto twierdziB, |e skar|ca nie wykorzystaBa wszystkich [rodków odwoBawczych dostpnych w prawie polskim, jak tego wymaga art. 35 § 1 Konwencji. 61. Po pierwsze, Rzd twierdziB, |e je[li skar|ca nie byBa zadowolona z pomocy prawnej otrzymanej od wyznaczonego dla niej adwokata z urz- du, mogBa zBo|y skarg do Okrgowej Rady Adwokackiej na podstawie art. 28 Prawa o adwokaturze i prosi o wyznaczenie kolejnego adwokata. Je[li- by Okrgowa Rada Adwokacka podzieliBa jej wtpliwo[ci co do zasadno[ci odmowy adwokata sporzdzenia kasacji, mogBaby wyznaczy kolejnego ad- wokata do jej reprezentowania. Nawet zakBadajc, |e przewidziany prawem termin do zBo|enia kasacji przez nowego adwokata ju| upBynB, mógBby on zBo|y j po upBywie tego terminu, jednocze[nie wnioskujc o przywrócenie terminu do zBo|enia kasacji. 62. Po drugie, skar|ca mogBa wyznaczy adwokata z wyboru do celu re- prezentowania przed Sdem Najwy|szym. 63. Po trzecie, skar|ca mogBa równie| poprosi Ministra Sprawiedliwo[ci - Prokuratora Generalnego lub Rzecznika Praw Obywatelskich o wniesienie kasacji w jej imieniu w cigu sze[ciu miesicy od daty dorczenia wyroku. 64. Majc na wzgldzie zasad subsydiarno[ci kontroli wykonywanej przez Europejski TrybunaB Praw CzBowieka, Rzd konkludowaB, |e skarga powinna by odrzucona z uwagi na niewykorzystanie wBa[ciwych [rodków krajowych. 65. Skar|ca twierdziBa, |e po dorczeniu jej kopii wyroku sdu drugiej instancji przez adwokata z urzdu w dniu 6 grudnia 2004 r., sdziBa, |e ter- min trzydziestu dni na wniesienie kasacji zaczB biec, zgodnie z informacj udzielon przez Z.W., w dniu 9 pazdziernika 2004 r. W zwizku z tym, byBa przekonana, |e termin upBynB 9 listopada 2004 r. Nawet zakBadajc, |e wiedziaBaby, |e w dniu 6 grudnia wci| miaBa jeszcze 3 dni na wniesienie kasacji, nie miaBa |adnej realnej mo|liwo[ci na ustanowienie dla niej adwo- kata z urzdu do sprawy w tak krótkim czasie i zBo|enie przez niego kasacji w jej imieniu. 66. TrybunaB zauwa|a, |e istnieje bliski zwizek midzy zarzutem wstp- nym Rzdu i powy|szym zarzutem skar|cej na podstawie art. 6 Konwencji. Z tego powodu w swej decyzji w sprawie dopuszczalno[ci skargi poBczyB badanie tego zarzutu z meritum sprawy (zob. paragraf 8 powy|ej). TrybunaB potwierdza to podej[cie. 59 II. DOMNIEMANIE NARUSZENIE ARTYKUAU 6 KONWENCJI 67. Skar|ca skar|yBa si na podstawie art. 6 § 1 Konwencji, |e postpo- wanie w jej sprawie nie byBo rzetelne z tego wzgldu, |e odmówiono jej sku- tecznego dostpu do sdu. Art. 6 § 1 Konwencji, we wBa[ciwym zakresie, przewiduje:  Ka|dy ma prawo do sprawiedliwego... rozpatrzenia jego sprawy... przez... sd przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowizkach o charakterze cywil- nym... . 1. Twierdzenia stron 68. Rzd wykazywaB, |e wniosek skar|cej o przyznanie bezpBatnej po- mocy prawnej w zwizku z postpowaniem kasacyjnym zostaB uwzgldniony przez sd apelacyjny. PaDstwo wykonaBo wic swe obowizki na podstawie art. 6 Konwencji zapewnienia skutecznego dostpu do sdu poprzez uwzgld- nienie wniosku skar|cej o bezpBatn pomoc prawn. 69. Po starannym zbadaniu sprawy skar|cej adwokat odmówiB wniesie- nia kasacji w jej imieniu i sporzdziB rozsdne wyja[nienie powodów tej decy- zji. W zwizku z tym Rzd podkre[laB, |e pojcie bezpBatnej pomocy prawnej w rozumieniu obowizujcych przepisów prawa krajowego i uchwaBy Sdu Najwy|szego z 21 wrze[nia 2000 r., nie jest ograniczone do wykonywania po- leceD klienta. Jej istota polega na udzieleniu stronom porady prawnej wedBug najlepszej wiedzy adwokata. Decyzja, by nie kontynuowa sprawy skar|cej, wchodziBa wic równie| w zakres pojcia bezpBatnej pomocy prawnej. 70. Opinia prawna z dnia 6 grudnia 2004 r. sporzdzona przez Z.W. miaBa na celu zapewnienie wBa[ciwego wymiaru sprawiedliwo[ci w postpowaniu kasacyjnym przed Sdem Najwy|szym. Rzd podkre[laB, |e opinia ta miaBa obszerne uzasadnienie. Adwokat z urzdu podkre[liB, |e w okoliczno[ciach sprawy brak byBo faktycznych i prawnych podstaw do wniesienia kasacji. 71. Rzd ponadto przypomniaB, |e paDstwo nie mo|e by odpowiedzialne za ka|dy bBd po stronie adwokata wyznaczonego w ramach bezpBatnej po- mocy prawnej (Artico pr. WBochom, wyrok z 13 maja 1980 r., Series A nr 37, § 36). Z niezale|no[ci profesji prawniczej od paDstwa wynika, |e prowa- dzenie obrony stanowi w istocie spraw midzy pozwanym i jego doradc, czy to wyznaczonym w ramach bezpBatnej pomocy prawnej, czy finansowa- nym prywatnie (Kamasinski p. Austrii, wyrok z 19 grudnia 1989 r., Series A nr 168, § 65). 72. Wreszcie Rzd twierdziB, |e kasacja stanowi nadzwyczajny [rodek, za pomoc którego mo|na kwestionowa ostateczne orzeczenia sdowe. Sko- rzystanie z tego [rodka powinno by ograniczone do wyjtkowych przypad- ków, tym bardziej |e sprawa skar|cej zostaBa ju| zbadana przez dwie instan- cje sdowe z peBn jurysdykcj, tak co do faktów, jak i co do prawa. 60 73. Rzd konkludowaB, |e system, w ramach którego adwokat mo|e odmó- wi wniesienia kasacji, jest zgodny z wymogami art. 6 § 1 Konwencji. 74. Skar|ca twierdziBa, |e prawidBowo[ systemu bezpBatnej pomocy prawnej w sprawach cywilnych w Polsce, a w szczególno[ci kwestia od- mów wniesienia kasacji przez adwokatów z urzdu, powinna by oceniana z uwzgldnieniem caBo[ci regulacji dotyczcych kasacji wprowadzonych do kodeksu postpowania cywilnego w 1996 r., które miaBy zastosowanie w przedmiotowym okresie. ZwracaBa uwag TrybunaBu na postanowienia art. 393, 393 1 i 393 3 kodeksu, które obowizywaBy w tym czasie, a które czytane Bcznie, okre[laBy warunki, jakim musiaBy odpowiada kasacje, by mogBy pod- lega zbadaniu przez Sd Najwy|szy. 75. Skar|ca argumentowaBa, |e z uwagi na fakt, |e te postanowienia zo- staBy sformuBowane w bardzo szeroki sposób, rozstrzygnicie, czy kasacja speBnia okre[lone w nich warunki, miaBo w du|ym stopniu charakter uzna- niowy. Decyzja, czy przyj kasacj do zbadania, byBa zwykle podejmowana przez Sd Najwy|szy w ramach tzw. przedsdu kasacji. Na podstawie ma- jcych zastosowanie przepisów w ich ówczesnym brzmieniu takie postano- wienie mógB wyda pojedynczy sdzia Sdu Najwy|szego. Co wicej, prawo nie nakBadaBo obowizku uzasadnienia tego postanowienia. 76. Po uchwaleniu tych przepisów w 2001 r. rozwinBa si praktyka sdo- wa, w której wiele kasacji byBo odrzucanych postanowieniami Sdu Najwy|- szego bez uzasadnienia, wydawanymi przez pojedynczego sdziego. 77. Skar|ca podkre[laBa, |e ta praktyka sdowa powa|nie ograniczyBa dostp do Sdu Najwy|szego i skutkowaBa odrzuceniem wielu spraw przez ten sd. W dodatku na podstawie postanowieD o bezpBatnej pomocy prawnej byBo mo|liwe, by adwokat z urzdu dokonywaB oceny szans powodzenia kasacji nawet przed jej sporzdzeniem. Czsto miaBa miejsce sytuacja, |e adwokaci z urzdu, majc na uwadze powa|ne trudno[ci zwizane z uznaniem dopusz- czalno[ci i przyjciem do zbadania kasacji przez Sd Najwy|szy, odmawiali reprezentowania klientów, których sprawy prowadzili z urzdu, przypisujc sobie w ten sposób funkcj sdow, która powinna by sprawowana przez sam Sd Najwy|szy. W rezultacie Bcznego wystpowania tych czynników dostp do Sdu Najwy|szego zostaB niewBa[ciwie ograniczony. 78. Skar|ca ponadto wywodziBa, |e nawet je[li z uwagi na niezale|no[ zawodów prawniczych paDstwo nie mo|e nie odpowiada za dziaBania i decy- zje adwokatów z urzdu, to jednak na paDstwie spoczywa obowizek zapew- nienia skutecznego dostpu do wymiaru sprawiedliwo[ci. Skuteczne wykony- wanie prawa dostpu do sdu wymaga, by system bezpBatnej pomocy prawnej byB zorganizowany w taki sposób, by dostp do bezpBatnej pomocy prawnej byB przejrzysty i skuteczny. 61 2. Twierdzenia stron trzecich a) Rada Adwokatur i StowarzyszeD Prawniczych Europy 79. Rada Adwokatur i StowarzyszeD Prawniczych Europy przypomniaBa, |e art. 6 § 1 Konwencji zawiera w sobie  prawo do sdu , w ramach którego jednym z aspektów jest prawo dostpu, czyli prawo wszczcia postpowania przed sdem w sprawach cywilnych (Tinnelly & Sons Ltd i inni oraz McElduff i inni p. Wielkiej Brytanii, wyrok z 10 lipca 1998 r., Reports of judgments and decisions 1998-IV, § 72). W niektórych okoliczno[ciach profesjonalna pomoc prawna jest niezbdna do zapewnienia korzystania przez jednostk z prawa do sdu. Ten wymóg mo|e by wypeBniony przez udzielenie bezpBatnej po- mocy prawnej. Art. 6 § 1 mo|e niekiedy zobowizywa paDstwo do przy- znania pomocy adwokata, gdy taka pomoc okazuje si niezbdna dla zapew- nienia skutecznego dostpu do sdu, czy to z uwagi na fakt, |e zastpstwo prawne jest obowizkowe, jak to ma miejsce w prawie krajowym niektórych paDstw czBonkowskich w odniesieniu do ró|nych typów spraw, czy to z uwa- gi na skomplikowany charakter postpowania bdz okre[lonej sprawy (Airey p. Irlandii, wyrok z 9 pazdziernika 1979 r., Series A nr 32, § 26). 80. Je[li organ do spraw bezpBatnej pomocy prawnej uznaje, |e pomoc prawna jest kluczowa dla prawidBowego prowadzenia sprawy, prawo do sku- tecznego dostpu do sdu wymaga, by zapewni takie zastpstwo procesowe. Ma to równie| miejsce w sytuacji, gdy kolejni adwokaci odmawiaj dzia- Bania w imieniu strony (Bertuzzi p. Francji, nr 36378/97, §§ 27-32, CEDH 2003-III). 81. Rada Adwokatur i StowarzyszeD Prawniczych Europy uwa|aBa, |e bio- rc pod uwag orzecznictwo TrybunaBu oraz Kodeks Etyki, który uchwaliBa, a tak|e majc na wzgldzie ogólne zasady, które powinny regulowa wymiar sprawiedliwo[ci, paDstwa czBonkowskie Rady Europy maj ogólny obowi- zek zapewni, by system, na podstawie którego obywatel jest uprawniony do otrzymania bezpBatnej pomocy prawnej, gwarantowaB skuteczne zastp- stwo w postpowaniu sdowym. 82. Rada podkre[laBa, |e dostp do wymiaru sprawiedliwo[ci powinien by równy dla wszystkich obywateli. Zasada ta mo|e by zrealizowana tyl- ko wtedy, je[li jest zagwarantowana równo[ broni w wykonywaniu prawa do obrony. W istocie zasada równo[ci broni stanowi jeden z aspektów prawa do rzetelnego procesu w rozumieniu art. 6 § 1 Konwencji. Ten obowizek jest szczególnie doniosBy w tych sprawach cywilnych, w których, jak to miaBo miejsce w obecnej sprawie, uczestnik postpowania miaB naprzeciwko siebie paDstwo jako przeciwnika procesowego. 83. BezpBatna pomoc prawna stanowi jeden ze [rodków, za pomoc któ- rych cel sprawiedliwego dostpu do wymiaru sprawiedliwo[ci jest realizowa- ny. TrybunaB uznaB w swym orzecznictwie, |e bezpBatna pomoc prawna sBu|y 62 zapewnieniu skutecznego dostpu do wymiaru sprawiedliwo[ci. Umo|liwia- jc obywatelom z bardzo ograniczonymi [rodkami finansowymi ubieganie si o bezpBatn pomoc prawn, instytucje bezpBatnej pomocy prawnej umo|li- wiaj im uzyskanie porady prawnej i zidentyfikowanie [rodków prawnych odpowiednich w ich sytuacji. W tym celu bezpBatna pomoc prawna musi by odpowiednia i skuteczna. 84. S ró|ne systemy bezpBatnej pomocy prawnej w paDstwach czBon- kowskich. Chocia| instytucje bezpBatnej pomocy prawnej s odpowiedzialne za zapewnienie satysfakcjonujcego produktu koDcowego, czyli odpowiednie i terminowe wyznaczenie adwokata, koDcow odpowiedzialno[ za zapew- nienie, by system bezpBatnej pomocy prawnej jako caBo[ byB skuteczny, po- nosi paDstwo. Ten wymóg skuteczno[ci ma kluczowe znaczenie, jako |e ad- wokat z urzdu musi przestrzega wymogów proceduralnych, tak by interesy klienta byBy dobrze reprezentowane. Chocia| jest prawd, |e gwarancje art. 6 § 1 Konwencji nie s tak szerokie jak te wynikajce z art. 6 § 3 Konwencji, to jednak wymogi rzetelnego procesu przemawiaj za udostpnieniem bez- pBatnej pomocy prawnej równie| w sprawach cywilnych. 85. Rada ponadto twierdziBa, |e procedury podobne do procedury kasa- cyjnej przed polskim Sdem Najwy|szym istniej w kilku paDstwach czBon- kowskich, jakkolwiek z pewnymi ró|nicami przewidzianymi przez ustawy regulujce postpowanie cywilne. W tych paDstwach, w których wszyscy ad- wokaci s uprawnieni do wystpowania przed sdem kasacyjnym, jak to ma miejsce w Polsce, zasady regulujce bezpBatn pomoc prawn musz bra pod uwag specyfik takich postpowaD. Jako |e kasacje z reguBy stanowi insty- tucj prawn przewidzian szczególnie dla celu sdowej kontroli legalno[ci postanowieD wydawanych przez sdy ni|szych instancji, stosuj si do nich szczególne, rygorystyczne warunki dopuszczalno[ci. Adwokaci z definicji s lepiej predysponowani do oceny, czy konkretna sprawa daje szanse po- wodzenia przed sdem kasacyjnym. To uznanie stanowi kluczowy element niezale|no[ci zawodów prawniczych i wymaga, by adwokat mógB swobodnie podj decyzj, by nie wnosi odwoBania do sdu kasacyjnego, je[li jest on zdania, |e wBa[ciwe do tego podstawy prawne nie zachodz w danej sprawie. 86. Jednak|e z zasady skuteczno[ci bezpBatnej pomocy prawnej logicznie wynika, |e beneficjent bezpBatnej pomocy prawnej powinien mie rozsdn mo|liwo[ ubiegania si o zastpienie jednego adwokata z urzdu drugim, w rozsdnych ramach czasowych i biorc pod uwag szczególne cechy proce- dury kasacyjnej. Krótkie terminy stosujce si w postpowaniach kasacyjnych mog w niektórych przypadkach powodowa trudno[ci z tak zmian adwo- katów, ale system bezpBatnej pomocy prawnej powinien umo|liwia zmian adwokata przed upBywem terminu. 87. W konkluzji Rada twierdziBa, |e paDstwa-strony s zobowizane do- pilnowa, by skuteczny mechanizm bezpBatnej pomocy prawnej zapewniaB odpowiedni dostp do wymiaru sprawiedliwo[ci. PaDstwa-strony s odpo- 63 wiedzialne za zapewnienie, by system ten dziaBaB skutecznie. Rol Trybuna- Bu jest badanie w poszczególnych sprawach, czy ma to rzeczywi[cie miejsce w ró|nych sytuacjach indywidualnych. Jednak|e |adne paDstwo czBonkow- skie nie mo|e ponosi odpowiedzialno[ci za dziaBania adwokatów, dziaBaj- cych jako czBonkowie niezale|nych samorzdów adwokackich. Tylko tam, gdzie system bezpBatnej pomocy prawnej nie speBnia wystarczajco wymo- gów skuteczno[ci, rola paDstwa powinna by oceniana przez TrybunaB w celu zbadania, czy podjBo ono wszystkie [rodki dla zapewniania sprawiedliwego dostpu do wymiaru sprawiedliwo[ci. 88. Aby skuteczny dostp do wymiaru sprawiedliwo[ci byB zgodny z wy- mogami art. 6 § 1 Konwencji, musi by osignita równowaga midzy mo|li- wo[ci odmowy przez adwokata reprezentowania klienta i mo|liwo[ci strony postpowania zwrócenia si do Rady Adwokackiej lub do sdu, w zale|no[ci od sytuacji, z pro[b o zastpienie jednego adwokata drugim, z peBnym posza- nowaniem niezale|no[ci profesji prawniczej. b) HelsiDska Fundacja Praw CzBowieka w Polsce 89. HelsiDska Fundacja Praw CzBowieka w Polsce twierdziBa, |e w spra- wach cywilnych brak bezpBatnej pomocy prawnej mo|e uniemo|liwi roz- strzyganie sporów, majc wpByw na prawa i obowizki jednostek o charakte- rze cywilnym. Biorc pod uwag szeroki zakres spraw uznawanych za  cy- wilne i ich znaczenie dla jednostek, potrzeba profesjonalnej pomocy prawnej w postpowaniach cywilnych jest kluczowa dla zagwarantowania dostpu do sdu. Mo|liwo[ odmowy sporzdzenia kasacji przez adwokata ma zna- czcy wpByw na dostp do bezpBatnej pomocy prawnej i w konsekwencji na prawo do sdu. 90. Kodeks postpowania cywilnego co do zasady nie przewiduje obo- wizkowego zastpstwa prawnego. Jednak|e wniesienie kasacji wymaga obo- wizkowego zastpstwa przez adwokata lub radc prawnego. 91. Tym niemniej adwokat lub radca prawny wyznaczony z urzdu nie jest zobowizany z mocy prawa do sporzdzenia i wniesienia kasacji w ka|dej przydzielonej mu sprawie. Mog odmówi tego w dwóch sytu- acjach. Po pierwsze, zgodnie z art. 28 Prawa o adwokaturze adwokat mo|e wypowiedzie peBnomocnictwo, je[li uwa|a, |e  wa|ne wzgldy uniemo|li- wiaj mu dalsze reprezentowanie klienta. Musi on zawiadomi o tej odmowie Okrgow Rad Adwokack. 92. Po drugie, na podstawie art. 57 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godno[ci Zawodu adwokat mo|e odmówi sporzdzenia kasacji, je[li jest on zdania, |e nie ma rozsdnych szans na jej powodzenie. 93. Zasada, |e adwokat z urzdu mo|e odmówi sporzdzenia kasacji, zostaBa potwierdzona przez uchwaB Sdu Najwy|szego z dnia 28 wrze[nia 2000 r. Sd Najwy|szy stwierdziB w niej, |e taka odmowa mo|e by uzasad- niona jedynie  wa|nymi wzgldami w rozumieniu art. 28 Prawa o adwokatu- 64 rze. W sprawach cywilnych jedynie Okrgowa Rada Adwokacka jest wBa[ci- wa zatwierdzi tak odmow. Sd Najwy|szy zauwa|yB równie|, |e pojcie  wa|ne wzgldy nie zostaBo zdefiniowane przez prawo. ByB on zdania, |e art. 57 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godno[ci Zawodu, w takim zakresie, w jakim odnosiB si do braku szans powodzenia tego [rodka, powinien sBu|y jako podstawa do wykBadni tego pojcia. 94. Fundacja ponadto podkre[laBa, |e przepisy dotyczce odmowy pomo- cy prawnej, majce zastosowanie w przedmiotowym okresie, byBy niejasne i wywoBywaBy wiele trudno[ci interpretacyjnych. Do czasu uchwaBy Sdu Najwy|szego z 2000 r. nawet orzecznictwo Sdu Najwy|szego byBo w tej sprawie rozbie|ne. 95. Gdy adwokat odmawiaB sporzdzenia kasacji, powinien zawiadomi o swej decyzji Okrgow Rad Adwokack. Jednak|e brak byBo szczegóBo- wych reguB okre[lajcych, jaka informacja lub uzasadnienie powinno by za- warte w takim zawiadomieniu. W komentarzach do kodeksu postpowania cywilnego podkre[lano, |e na podstawie obowizujcego prawa nie byBo bez- po[redniej mo|liwo[ci kontrolowania zasadno[ci odmowy przez adwokata z urzdu. Je[li klient nie zgadzaB si z decyzj adwokata, mógB poskar|y si do Okrgowej Rady Adwokackiej. Jednak|e, brak byBo obowizujcych regu- lacji, które okre[laByby procedur badania takich skarg przez rad. Nie byBo dalszych instrumentów umo|liwiajcych stronie otrzymanie jakiejkolwiek odpowiedzi od Rady Adwokackiej lub otrzymanie pomocy innego adwokata z urzdu w celu sporzdzenia kasacji. 96. Ponadto, chocia| odmowa sporzdzenia i wniesienia kasacji musiaBa by uzasadniona, nie byBo |adnych standardów okre[lajcych sposób i zakres uzasadnienia, które powinno by dostarczone przez adwokata. 97. Fundacja konkludowaBa, |e obowizujce regulacje, w tym kodeks postpowania cywilnego, nie zapewniBy gwarancji dostpu do Sdu Najwy|- szego w razie arbitralnej odmowy sporzdzenia i wniesienia kasacji przez ad- wokata. Strona nie miaBa do dyspozycji |adnego [rodka ani procedury, w któ- rej mogBaby zosta zbadana zasadno[ decyzji adwokata. Ponadto trzydziesto- dniowy termin do zBo|enia kasacji, jaki miaB zastosowanie w przedmiotowym okresie, byB relatywnie krótki. Kiedy adwokat z urzdu odmawiaB sporzdze- nia kasacji, strona nie miaBa wystarczajcego czasu, by zBo|y do sdu nowy wniosek o wyznaczenie kolejnego adwokata. Procedura wyznaczania adwo- kata z urzdu byBa zbyt dBuga, by umo|liwi nowemu adwokatowi wniesienie kasacji w terminie. 98. W koDcu podkre[lano, |e koszty zastpstwa procesowego w ramach systemu bezpBatnej pomocy prawnej s pokrywane z bud|etu paDstwa. Dlate- go te| paDstwo powinno mie, przynajmniej do pewnego stopnia, mo|liwo[ kontrolowania odmów adwokatów sporzdzenia kasacji w sprawach cywil- nych. 65 3. Zasady okre[lone w orzecznictwie TrybunaBu a) Zakres odpowiedzialno[ci paDstwa ratione personae na podstawie Konwencji 99. TrybunaB zauwa|a na wstpie, |e paDstwa-strony ponosz odpowie- dzialno[ za dziaBania swych organów. Adwokat, nawet je[li zostaB usta- nowiony z urzdu, nie mo|e by uwa|any za organ paDstwa. Zwa|ywszy na niezale|no[ zawodów prawniczych od paDstwa, prowadzenie sprawy jest co do zasady spraw midzy pozwanym a jego/jej adwokatem, czy to usta- nowionym w ramach systemu bezpBatnej pomocy prawnej, czy te| finansowa- nym prywatnie, i jako takie nie mo|e, poza szczególnymi okoliczno[ciami, pociga za sob odpowiedzialno[ci paDstwa na podstawie Konwencji (zob. mutatis mutandis, Artico p. WBochom, wyrok z 30 maja 1980 r., Series A nr 37, str. 18, § 36; Daud p. Portugalii, wyrok z 21 kwietnia 1998 r., Reports of Judg- ments and Decisions 1998-II, str. 749, § 38; TuziDski p. Polsce, nr 40140/98, decyzja z 30 marca 1999 r.; Rutkowski p. Polsce, decyzja, nr 45995/99, ECHR 2000-XI). 100. Tym niemniej mog by przypadki, w których paDstwo powinno dziaBa, a nie pozostawa bierne, je|eli odpowiednim organom zwrócono uwag na problemy z zastpstwem procesowym. Od okoliczno[ci sprawy zale|e bdzie, czy wBa[ciwe organy powinny podj dziaBanie (zob. wspo- mniany wy|ej wyrok w sprawie Daud, str. 750, §§ 40-42), a tak|e, biorc pod uwag postpowanie jako caBo[, czy zastpstwo procesowe mo|e by uznane za  praktyczne i skuteczne (zob. mutatis mutandis, Artico p. WBo- chom, wyrok cytowany wy|ej, § 33; Goddi p. WBochom, wyrok z 9 kwietnia 1984 r., Series A nr 76, str. 11, § 27; Rutkowski p. Polsce, decyzja cytowana wy|ej). Wyznaczenie adwokata do reprezentowania strony w postpowaniu nie zapewnia samo w sobie skuteczno[ci tej pomocy (Imbrioscia p. Szwaj- carii, wyrok z 24 listopada 1993 r., Series A nr 275, § 38). b) dostp do sdu 101. TrybunaB ponadto przypomina, |e byBoby nie do pomy[lenia, gdyby art. 6 § 1 szczegóBowo okre[laB gwarancje procesowe przyznawane stronom w toczcych si postpowaniach sdowych bez jednoczesnego chro- nienia prawa dostpu do sdu, które umo|liwia faktyczne korzystanie z tych gwarancji. Wymogi sprawiedliwego, publicznego i szybkiego postpowania sdowego nie maj jakiejkolwiek warto[ci, je[li brak jest postpowania sdo- wego (Golder p. Wielkiej Brytanii, wyrok z 21 lutego 1975 r., Series A nr 18, § 31-39). Konwencja ma na celu gwarantowanie praw, które nie s teore- tyczne lub iluzoryczne, ale praw, które s praktyczne i skuteczne. Dotyczy to w szczególno[ci prawa dostpu do sdów z uwagi na doniosB rol, jak odgrywa prawo do rzetelnego procesu w spoBeczeDstwie demokratycznym 66 (zob. Airey p. Irlandii, wyrok z 9 pazdziernika 1979 r., Series A nr 32, str. 12-13, § 24). Zaw|ajca wykBadnia prawa dostpu do sdu gwarantowanego przez arty. 6 § 1 nie byBaby zgodna z zaBo|eniami i celem tego postanowienia (De Cubber p. Belgii, wyrok z 26 pazdziernika 1984 r., Series A nr 86, § 30). 102. Jednak|e prawo to nie ma charakteru absolutnego, lecz mo|e pod- lega ograniczeniom. S one dozwolone w sposób dorozumiany, gdy| pra- wo dostpu [do sdu] ze swej natury wymaga regulacji przez paDstwo (Edificaciones March Gallego S.A. p. Hiszpanii, wyrok z 19 lutego 1998 r., Reports of Judgments and Decisions 1998-I, § 34; Garcia Manibardo p. Hisz- panii, nr 38695/97, § 36). W tym wzgldzie paDstwa czBonkowskie maj sze- roki margines uznania, chocia| ostateczna ocena co do przestrzegania wy- mogów Konwencji nale|y do TrybunaBu. Musi on by pewny, |e stosowane ograniczenia nie zaw|aj lub nie ograniczaj dostpu [do sdu] pozosta- wionego jednostce w taki sposób lub w takim zakresie, |e sama istota prawa jest naruszona. Ponadto ograniczenie nie bdzie zgodne z artykuBem 6 § 1, je[li nie ma ono usprawiedliwionego celu i je[li nie zostaB osignity rozsdny stosunek proporcjonalno[ci midzy u|ytymi [rodkami i celem, który miaB by osignity (zob. m.in., Stubbings i inni p. Wielkiej Brytanii, wyrok z 22 paz- dziernika 1996 r., Reports 1996-IV, str. 1502, § 50; Tinnelly & Sons Ltd i Inni oraz McElduff i inni p. Wielkiej Brytanii, wyrok z 10 lipca 1998 r., Reports of Judgments and Decisions 1998-IV, § 72; Zwizek Nauczycielstwa Polskiego p. Polsce, nr 42049/98, 21 wrze[nia 2004 r., §§ 28-29). 103. Konwencja nie wymaga od paDstw czBonkowskich ustanowienia sdów apelacyjnych lub kasacyjnych. Jednak|e tam, gdzie sdy takie istnie- j, gwarancje art. 6 musz by speBnione, na przykBad w zakresie, w jakim gwarantuje on uczestnikom postpowania skuteczne prawo dostpu do sdów w celu rozstrzygania o ich  cywilnych prawach i obowizkach (zob. spo- [ród wielu orzeczeD, Levages Prestations Services p. Francji, 23 pazdzierni- ka 1996 r., Reports 1996-V, str. 1544-45, § 44; Poitrimol p. Francji, wyrok z 23 listopada 1993 r., Series A nr 277-A, § 13-15). 104. Sposób, w jaki art. 6 § 1 stosuje si do sdów apelacyjnych lub kasa- cyjnych, zale|y od szczególnych cech tych postpowaD  nale|y uwzgldni caBo[ postpowaD prowadzonych w krajowym porzdku prawnym oraz rol w nich sdu kasacyjnego. Zwa|ywszy na szczególn natur sdu kasacyjnego, która jest ograniczona do badania, czy prawo zostaBo prawidBowo zastosowa- ne, TrybunaB jest w stanie zaakceptowa, |e procedura stosowana w sdzie ka- sacyjnym mo|e by bardziej formalistyczna (mutatis mutandis, Meftah i inni p. Francji [GC], nr 32911/96, 35237/97 i 34595/97, § 41, ECHR 2002-VII). c) BezpBatna pomoc prawna 105. W tym kontek[cie TrybunaB podkre[la, |e nie ma obowizku na pod- stawie Konwencji zapewnienia bezpBatnej pomocy prawnej w sporach w po- stpowaniu cywilnym, jako |e zachodzi wyrazna ró|nica midzy sformuBo- 67 waniem art. 6 § 3 (c), który gwarantuje prawo do bezpBatnej pomocy prawnej pod pewnymi warunkami w postpowaniu karnym, i art. 6 § 1, który nie za- wiera |adnego odniesienia do bezpBatnej pomocy prawnej (Del Sol p. Francji, nr 46800/99, § 20, ECHR 2002-II; Essaadi p. Francji, nr 49384/99, § 30, 26 lutego 2002 r.). 106. TrybunaB ponadto przypomina, |e wymóg, by odwoBujcy si byB reprezentowany przez profesjonalnego adwokata przed sdem kasacyjnym, jak to miaBo miejsce w obecnej sprawie, nie mo|e by sam w sobie uwa|any za sprzeczny z art. 6. Ten wymóg jest w sposób oczywisty zgodny z rol Sdu Najwy|szego jako najwy|szego sdu badajcego odwoBania co do pra- wa, co stanowi wspóln cech systemów prawnych w kilku paDstwach czBon- kowskich Rady Europy (zob. na przykBad, Gillow p. Wielkiej Brytanii, wy- rok z 24 listopada 1986 r., Series A nr 109, § 69; Vacher p. Francji, wy- rok z 17 grudnia 1996 r., Reports of Judgments and Decisions 1996-VI, str. 2148-49, §§ 24 i 28; Tabor p. Polsce, nr 12285/02, § 42). Jest rol paDstw czBonkowskich decydowa, jak wypeBni obowizki zapewnienia rzetelnego procesu, wynikajce z Konwencji. 107. Jednak|e TrybunaB musi by pewny, |e metoda wybrana przez wBa- dze krajowe w danej sprawie jest zgodna z Konwencj. W realizacji obo- wizku zapewnienia stronom postpowania cywilnego bezpBatnej pomocy prawnej, gdy jest ona przewidziana przez prawo krajowe, paDstwo musi po- nadto wykaza staranno[, aby zapewni tym osobom rzeczywiste i skuteczne korzystanie z praw zapewnionych na mocy art. 6 (Del Sol, R.D. p. Polsce, nr 29692/96 i 34612/97, § 44, 18 grudnia 2001 r.). Spraw kluczow jest rów- nie|, by system bezpBatnej pomocy prawnej oferowaB jednostkom konkret- ne gwarancje chronice przed arbitralno[ci tych, którzy si o ni ubiegaj (Gnahoré p. Francji, nr 40031/98, § 38, ECHR 200-IX). 4. Zastosowanie zasad do faktów sprawy 108. Odnoszc si do okoliczno[ci obecnej sprawy, TrybunaB zauwa|a na wstpie, |e polskie prawo postpowania cywilnego wymaga, by strona po- stpowania cywilnego byBa reprezentowana przez adwokata lub radc praw- nego przy sporzdzaniu kasacji przeciwko wyrokowi wydanemu przez sd drugiej instancji, kasacja sporzdzona za[ przez sam stron, bez zastpstwa procesowego, podlega odrzuceniu przez sd (zob. § 26 powy|ej). TrybunaB akceptuje, |e ten wymóg sam w sobie nie mo|e by uznany za niezgodny z wymogami art. 6 Konwencji. 109. TrybunaB ponadto zauwa|a w zwizku z obecn spraw, |e Sd Ape- lacyjny we WrocBawiu uwzgldniB wniosek skar|cej o przyznanie bezpBatnej pomocy prawnej do celu postpowania kasacyjnego. Nastpnie Okrgowa rada adwokacka wyznaczyBa adwokata Z.W. do reprezentowania skar|cej. Kopia wyroku drugiej instancji zostaBa mu dorczona w dniu 9 listopada 2004 r. Na podstawie majcych zastosowanie przepisów prawa krajowego ter- 68 min 30 dni do wniesienia kasacji zaczB biec od tego dnia (zob. § 46 powy|ej). UpBywaB on w dniu 9 grudnia 2004 r. 110. W opinii prawnej datowanej na 3 grudnia 2004 r. adwokat doradziB skar|cej, |e jego zdaniem kasacja od wyroku sdu apelacyjnego, nie miaBa- by rozsdnych szans powodzenia. Nastpnie spotkaB si ze skar|c w swej kancelarii w dniu 6 grudnia 2004 r. Podczas tego spotkania powtórzyB, |e jego zdaniem nie ma podstaw do sporzdzenia kasacji. 111. W zwizku z tym TrybunaB podkre[la, |e niezale|no[ zawodów praw- niczych jest kluczowa dla skutecznego funkcjonowania rzetelnego wymiaru sprawiedliwo[ci. Analizujc zakres odpowiedzialno[ci paDstwa za dziaBania ad- wokatów wyznaczonych w ramach systemu bezpBatnej pomocy prawnej, Try- bunaB musi mie nale|yty wzgld na gwarancje tej niezale|no[ci. 112. W tym kontek[cie TrybunaB uwa|a, |e nie jest rol paDstwa zobo- wizywa adwokata, wyznaczonego z urzdu bdz nie, do wszczynania ja- kichkolwiek postpowaD lub wnoszenia jakichkolwiek [rodków prawnych wbrew jego opinii dotyczcej szans powodzenia takiego dziaBania lub [rodka. Z natury rzeczy takie wBadztwo paDstwa byBoby szkodliwe dla kluczowej roli niezale|nych zawodów prawniczych w spoBeczeDstwie demokratycznym, któ- ra jest oparta na zaufaniu midzy adwokatami i ich klientami. TrybunaB pod- kre[la, |e paDstwo jest odpowiedzialne za zapewnienie niezbdnej równowa- gi miedzy, z jednej strony, skutecznym korzystaniem z dostpu do wymiaru sprawiedliwo[ci, a z drugiej strony, niezale|no[ci profesji prawniczej. 113. W zwizku z powy|szym TrybunaB zauwa|a, |e polski Sd Najwy|- szy w uchwale z wrze[nia 2000 r. podkre[liB, |e rola adwokata z urzdu po- winna by rozumiana jako obowizek udzielenia stronie szeroko rozumianej porady prawnej, w tym równie| co do szans powodzenia kasacji w okre[lo- nej sprawie indywidualnej. UznaB przeto, |e adwokat z urzdu wyznaczony do sprawy cywilnej mo|e odmówi sporzdzenia i wniesienia kasacji (zob. §§ 38-43 powy|ej). TrybunaB mo|e jedynie podpisa si pod t konkluzj. 114. TrybunaB jest ponadto zdania, |e przy badaniu okoliczno[ci obecnej sprawy nale|y mie wzgld na szczególne cechy polskiego systemu bezpBat- nej pomocy prawnej. W tym wzgldzie TrybunaB sdzi, |e odmowa przez ad- wokata z urzdu musi speBnia pewne wymogi. W zwizku z tym TrybunaB zauwa|a, |e majce zastosowanie regulacje krajowe nie precyzowaBy ram czasowych, w których skar|ca powinna byBa by poinformowana o odmo- wie sporzdzenia kasacji. W momencie, gdy skar|ca i adwokat spotkali si, termin do wniesienia kasacji upBywaB za 3 dni. TrybunaB jest zdania, |e w oko- liczno[ciach obecnej sprawy, byBoby niemo|liwe znalezienie przez skar|c nowego adwokata w ramach systemu bezpBatnej pomocy prawnej. 115. W rezultacie krótki termin pozostawiony skar|cej do podjcia dziaBaD w celu doprowadzenia do sporzdzenia kasacji w jej sprawie nie dawaB jej real- nych szans wniesienia i bronienia swej sprawy przed sdem kasacyjnym. 69 116. W [wietle okoliczno[ci sprawy ocenianych jako caBo[ TrybunaB jest zdania, |e skar|ca zostaBa postawiona w sytuacji, w której zawiodBy jej wysiBki w celu uzyskania dostpu do sdu w  konkretny i skuteczny spo- sób w drodze zastpstwa procesowego przyznanego w ramach systemu bez- pBatnej pomocy prawnej. 117. W zwizku z powy|szym doszBo do naruszenia art. 6 § 1 Konwencji. III. ZASTOSOWANIE ARTYKUAU 41 KONWENCJI 118. Art. 41 Konwencji przewiduje:  Je|eli TrybunaB stwierdzi, |e nastpiBo naruszenie Konwencji lub jej Pro- tokoBów, oraz je|eli prawo wewntrzne zainteresowanej Wysokiej UkBadaj- cej si Strony pozwala tylko na cz[ciowe usunicie konsekwencji tego naru- szenia, TrybunaB orzeka, gdy zachodzi taka potrzeba, o przyznaniu sBusznego za- do[uczynienia pokrzywdzonej stronie . A. Szkoda 119. Skar|ca dochodziBa odszkodowania za szkod materialn i niemate- rialn w wysoko[ci 25000 euro. 120. Rzd twierdziB, |e w zakresie, w jakim roszczenia skar|cej dotyczy- By domniemanej szkody materialnej, nie przedstawiBa ona |adnych dowodów, by wykaza, |e rzeczywi[cie poniosBa jak[ strat. Co do szkody niematerial- nej Rzd twierdziB, |e suma |dana przez skar|c byBa nadmierna. 121. TrybunaB jest zdania, |e nie zostaBo nale|ycie udowodnione, |e skar|- ca poniosBa szkod majtkow w rezultacie naruszenia jej prawa do rzetelnego procesu. Jednak|e TrybunaB akceptuje, |e skar|ca poniosBa szkod niemajt- kow, która nie jest w sposób wystarczajcy zrekompensowana stwierdzeniem naruszenia. Dokonujc oceny na zasadzie sBuszno[ci oraz majc wzgld na oko- liczno[ci sprawy, TrybunaB przyznaje skar|cej 4000 euro z tego tytuBu. B. Koszty i wydatki 122. Skar|ca, która otrzymaBa bezpBatn pomoc prawn od Rady Europy w zwizku z dochodzeniem jej sprawy, domagaBa si 7000 euro tytuBem kosz- tów i wydatków poniesionych w postpowaniu przed TrybunaBem. 123. Rzd uznaB, |e ta kwota jest nadmierna. ProsiB TrybunaB, by przyznaB zwrot kosztów i wydatków, je[li w ogóle, tylko w takim zakresie, w jakim zostaBy one rzeczywi[cie i w sposób konieczny poniesione i byBy rozsdne co do wysoko[ci. 124. Zgodnie z orzecznictwem TrybunaBu, skar|cy jest uprawniony do zwro- tu kosztów i wydatków tylko w takim zakresie, w jakim zostaBo wykazane, |e zo- staBy one rzeczywi[cie i w sposób konieczny poniesione i byBy rozsdne co do wy- soko[ci. W obecnej sprawie, majc na wzgldzie posiadane informacje oraz po- 70 wy|sze kryteria, TrybunaB uwa|a za rozsdne przyzna sum 3500 euro za koszty i wydatki zwizane z postpowaniem przed nim, pomniejszone o 1.928,67 euro otrzymane tytuBem bezpBatnej pomocy prawnej od Rady Europy. C. Odsetki 125. TrybunaB uznaje za wBa[ciwe, by odsetki w razie zwBoki zostaBy usta- lone zgodnie z marginaln stop procentow Europejskiego Banku Centralne- go plus trzy punkty procentowe. Z TYCH PRZYCZYN TRYBUNAA JEDNOGAOZNIE 1. Oddala zarzuty wstpne Rzdu; 2. Uznaje, |e doszBo do naruszenia art. 6 § 1 Konwencji; 3. Uznaje, |e (a) pozwane paDstwo ma wypBaci skar|cej w cigu trzech miesicy od dnia, w którym wyrok stanie si prawomocny zgodnie z art. 44 § 2 Konwencji, nastpujce kwoty, które bd przeliczone na walut narodow pozwanego paDstwa wedBug kursu z dnia uregulowania nale|no[ci, Bcznie z jakimkol- wiek podatkiem, jaki mo|e by pobrany: (i) 4000 euro (cztery tysice euro) z tytuBu szkody niemajtkowej; (ii) 3500 euro (trzy tysice piset euro) z tytuBu zwrotu kosztów i wy- datków pomniejszone o 1.928,67 euro otrzymane w ramach bez- pBatnej pomocy prawnej od Rady Europy; (a) za okres od upBywu okre[lonego powy|ej terminu trzymiesicznego do dnia zapBaty nale|ne bd odsetki zwykBe od okre[lonej powy|ej kwoty, naliczone po kursie równym marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego, obowizujcej w okresie zwBoki, plus o trzy punkty procentowe; 4. Oddala pozostaB cz[ |dania skar|cej dotyczcego sBusznego zado[- uczynienia. Sporzdzono w jzyku angielskim i obwieszczono pisemnie dnia 22 mar- ca 2007 r., zgodnie z artykuBem 77 § 2 i 3 Regulaminu TrybunaBu. Søren NIELSEN Christos ROZAKIS Kanclerz Przewodniczcy Zgodnie z artykuBem 45 § 2 Konwencji i artykuBem 74 § 2 Regulaminu TrybunaBu, opinia równolegBa Sdzi Vaji zostaBa zaBczona do niniejszego wyroku. 71 S.N. C.L.R. OPINIA RÓWNOLEGAA SDZI VAJI 1. {aBuj, |e nie jestem w stanie podzieli sposobu rozumowania wik- szo[ci w obecnej sprawie. Moje stwierdzenie naruszenia jest oparte na uzasad- nieniu odmiennym od zawartego w paragrafach 114 i 115 wyroku. Odnosz si w tym wzgldzie do mojej zgodnej opinii w sprawie Staroszczyk p. Polsce, wyrok z 22 marca 2007 r. 2. W opinii wikszo[ci, gBówn przyczyn stwierdzenia naruszenia w obecnej sprawie byB fakt, |e  wobec braku regulacji krajowych okre- [lajcych ramy czasowe, w których klient powinien zosta powiadomiony o odmowie wniesienia kasacji  skar|ca spotkaBa si ze swym adwokatem na zaledwie 3 dni przed upBywem terminu do wniesienia kasacji. TrybunaB byB zdania, |e w okoliczno[ciach tej sprawy skar|ca nie mogBaby znalez nowe- go adwokata. W rezultacie krótki czas, jaki pozostawaB skar|cej do podjcia jakich[ dziaBaD w celu sporzdzenia i wniesienia kasacji w jej sprawie przez innego adwokata, nie dawaB jej realnych szans wniesienia i bronienia swej sprawy przed sdem kasacyjnym. 3. Zgadzam si, |e miaBo miejsce naruszenie prawa skar|cej w tej sprawie. Jednak|e chciaBabym wykaza, |e nie jest konieczne, by wszystkie szczegóBy mechanizmu bezpBatnej pomocy prawnej byBy [ci[le regulowane w prawie krajowym (np., ramy czasowe dla odmowy sporzdzenia kasacji). Dostpno[, jako[ i staranno[ porady udzielanej przez adwokatów musi by taka sama, niezale|nie od tego, czy jest ona udzielana w ramach systemu bez- pBatnej pomocy prawnej, czy te| nie. Gdyby system bezpBatnej pomocy praw- nej funkcjonowaB prawidBowo i skutecznie, czynic bezpBatn pomoc prawn dostpn we wszystkich okoliczno[ciach, czas dla skar|cej do podjcia do- datkowych kroków w celu uzyskania porady innego adwokata i sporzdzenia odwoBania, nawet na ostatnim etapie przed upBywem terminu do wniesienia kasacji, mógBby by wystarczajcy. Tak wic w ramach skutecznego systemu bezpBatnej pomocy prawnej brak czasu, nawet je[li postawiB skar|c w trud- nej sytuacji, sam w sobie nie mógB by wystarczajcym powodem, by skut- kowa naruszeniem prawa skar|cej do dostpu do sdu. W tym wzgldzie uwa|am, |e obecna sytuacja nie mo|e by porównana z t, jaka miaBa miejsce w sprawie Tabor p. Polsce (skarga nr 12825/02, wyrok z 27 czerwca 2006 r.), w której TrybunaB stwierdziB naruszenie w przypadku, gdy sd krajowy roz- patrywaB wniosek skar|cego o bezpBatn pomoc prawn w sposób, który pozostawiB go bez realnej szansy poszukiwania pomocy prawnej z wBasnego 72 wyboru do wniesienia kasacji. W opinii TrybunaBu sposób, w jaki wBa[ciwy sd rozpatrzyB wniosek skar|cego o bezpBatn pomoc prawn, nie byB zgodny z wymogiem staranno[ci (zob. Tabor p. Polsce, wyrok cytowany powy|ej, § 46). Natomiast w obecnej sprawie to istniejce, cho wadliwe, ramy mechani- zmu bezpBatnej pomocy prawnej jako takie, co wykazano w punkcie 3 mojej zgodnej opinii w sprawie Staroszczyk p. Polsce (cytowanej powy|ej), posta- wiBy skar|c w sytuacji, w której  zawiodBy jej wysiBki w celu uzyskania dostpu do sdu w  konkretny i skuteczny sposób w drodze zastpstwa pro- cesowego przyznanego w ramach systemu bezpBatnej pomocy prawnej (zob. paragraf 116 wyroku). 73

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Berliński vs Poland art 3 i 6 EKPCZ
Lewak vs Poland art 8 EKPCZ
Krzych&Gurbierz vs Poland art 6 EKPCZ
Bobek vs Poland art 6 EKPCZ
Wawrzynowicz vs Poland art 6 EKPCZ
Bączkowski, Biedroń i inni vs Poland art 14 wz z art 11 EKPCZ
Kwiecień vs Poland art 10 EKPCZ
Gładczak vs Poland nie nastąpiło naruszenie art 5 EKPCZ
Euro 2016 Article Poland vs Switzerland Angielski
156792 re ct discussion anonymous vs cartels
E Book Art Anime How To Draw Iria
Choresterol nie jest groźny margaryna art Polityki
Women, Art And Gender
Everything?out Poland 2
no art 1
RACHUNKOWOSC BUDZETOWA art[1] wyk dzienne

więcej podobnych podstron