Korzystanie z prawa miejskiego byio ogratiiczone posiadaniem obywatelstwa miejskiego Każde miasto nadawało je samodzielnie, a uprzednie posiadanie obywatelstwa w jednym mieście nie przesądzało o zdobyciu go w innym. Wymagano w celu uzyskania obywatelstwa:
- Zaświadczenia pochodzenia z prawego loża
- Zaświadczenia o wyznawaniu religii chrześcijańskiej Lub od przybyłego
- Rezygnacji z obywatelstwa w innym mieście
- (Później) nabycie nieruchomości lub małżeństwo z córką obywatela Przy nadawaniu obywatelstwa pobierano:
- Opłatę
- Przysięgę na posłuszeństwo radzie miejskiej i prawom miejskim Plebejusze podlegali tylko prawom ale nie mogli z nich korzystać
2. Ustrój władz miejskich
Patrycjat dążył do skupienia całej władzy w swych rękach przez osłabienie pozycji wójta. Miasta wylupialy, dzierżawiły lub zastawiły wójtostwo. Na czoło opozycji przeciw samowoli patrycjatu stanęły cechy domagając się współudziału w decyzjach o nakładaniu podatków oraz przy uchwalaniu wiklierzy.
Rada miejska była naczelnym organem samorządowym w miastach większych.
Kompetencje:
- Powoływała ławników i wójta sądowego
- Mianowała starszych cechów
- I inne
Rada miejska składała się z trzech kolegiów:
1. Rada miejska posiadająca kompetencje uchwałodawcze, administracyjne i sądowe
2. Rada stanowiąca sąd miejski
3. Reprezentacja pospólstwa
Wiklierze regulowały sprawy targowe, lub stahity cechowe wymagały kontrasygnaty pana miasta.
Statuty cechów - regulowały drobiazgowo warunki pracy i produkcji
- Liczbę czeladników
- Jakość wyrobów
- Cenę
- Za pomocą, jakich narzędzi i surowiec, z jakich będą wykonywane towary
- Zbiorowy zakup surowca
Starsi cechowi - kierowali sprawrami cechu i zarządzali majątkiem, mieli też uprawnienia sądowe w sprawach karnych mniejszego stopnia oraz sądownictwo polubowne Szturarze/partacze - ludzie niezrzeszeni w cechach pracujący pod miastem i będący konkurencja dla cechów
Bractwa - stowarzyszenia kupców nienależących do cechów(gildie)