NIK kieruje prezes,
• powołany przez Sejm bezwzględna liczbą głosów za zgoda Senatu
• kadencja trwa 6 lat, z możliwością reelekcji
• nie może należeć do partii politycznej, zajmować innego stanowiska z wyjątkiem profesora szkoły wyższej
• korzysta z immunitetu.
• bierze udział w posiedzeniach Sejmu oraz ma prawo udziału w posiedzeniach RM. Wiceprezesów powołuje Marszałek Sejmu.
Najważniejsze kompetencje przysługują Kolegium NIK.
• w jego skład wchodzą: prezes, wiceprezesi, dyrektor generalny, powoływany przez prezesa oraz 14 członków, powoływanych na wniosek prezesa przez sejm.
• członkowie są niezawiśli,
• ich kadencja trwa 3 lata.
NIK dzieli się na departamenty i delegatury. Są jednostkami organizacyjnymi NIK. Delegatury maja swoje siedziby w miastach będących siedzibami wojewodów.
Celem postępowania kontrolnego jest ustalenie stanu faktycznego, rzetelne jego udokumentowanie, dokonanie oceny działalności, dla realizacji tego celu kierownicy organów są zobowiązani przedkładać za zadanie NIK wszelkie niezbędne dokumenty i materiały. Upoważnieni pracownicy NIK maja prawo do:
- Swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń jednostek kontrolowanych
- Wglądu do wszelkich dokumentów
- Pobierania i zabezpieczania dokumentów i innych materiałów dowodowych
- Przeprowadzania oględzin
- Wzywania i przesłuchiwania świadków
- Żądania od pracowników ustnych i pisemnych wyjaśnień
- Korzystania z pomocy biegłych
Wyniki kontroli przedstawiane są w protokole, podpisywanym przez kontrolera i kierownika jednostki kontrolowanej. Kierownik jednostki kontrolowanej może odmówić podpisania protokołu i złożyć pisemne wyjaśnienie. Kto uchyla się od kontroli, utrudnia ją, przedstawia nieprawdziwe dokumenty, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny.
3.Rzecznik Praw Obywatelskich urząd RPO został w Polsce utworzony w 1987.
Stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych nie tylko w konstytucji, ale także w innych aktach normatywnych.
• powołuje Sejm za zgoda Senatu na 5 lat.
• nie może on zajmować żadnego innego stanowiska z wyjątkiem profesora szkoły wyższej,
• nie może także należeć do partii, związku zawodowego, ani prowadzić działalność publiczną
• może być obywatel polski, wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym, wysokim autorytetem.
• wniosek o powołanie rzecznika może zgłosić marszałek sejmu lub grupa 35 posłów.
• jest niezależny od innych organów, niezawisły, odpowiada jedynie przed sejmem.
• nie może być pociągu, do odpow. karnej, aresztowany, zatrzymany bez zgody Sejmu RPO informuje Sejm i Senat o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela. Sprawozdanie to podawane jest do publicznej wiadomości. Wniosek kierowany do RPO nie wymaga zachowania stosownej formy, jest też wolny od opłat. Po zapoznaniu się z wnioskiem RPO może:
— Podjąć sprawę
- Poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków