64723

Pośrednie - zdepersonalizowane; np. metoda oddziaływań przez strukturę pola (analogia do pola magnetycznego) - manifestuje się wówczas, gdy zachowania jednostki nie da się wyjaśnić wpływem społeczności, do której należy.

Sankcje to zarówno kary dla uchylających się od norm (dewiantów), np. napiętnowanie, klątwa, banicja, odmowa szacunku, obojętność, oziębłość, wyśmianie, strach, tortury, więzienie, etc., jak i nagrody dla gorliwych wyznawców zasad, np. pochwała, aprobata, awans, zysk, premia, order. etc. Stają się one niezbędne gdy tradycja nie może sprostać regulacji norm

Społeczeństwa odróżniają się od siebie tym, że nacisk kładziony jest bądź na technikę oddziaływania operującą systemem kar (np. państwa totalitarne), bądź systemem nagród (społeczeństwa demokratyczne).

3.    Konflikty norm, dewiacja, anomia

Niezgodności i konflikty zaleceń wewnątrz systemów społecznych:

•    Zróżnicowana ocena społeczna osobników podległych jednej normie - sąsiedzi reagujący na imprezę, nie reagują w wypadku wesela

•    Niezgodność dwu różnych norm

•    Niezgodność norm grup mniejszościowych z normami przeważającej części społeczeństwa

•    Konflikt norm, który prowadzi (bądź jest przejawem) konfliktów i zaburzeń społecznych na skalę globalną, spowodowanych pojawieniem się nowych wzorów niezgodnych z dotychczasowymi.

Dewiacje jako odchylenia od nam w skali masowej są, jak się zdaje, nieuniknionym kosztem szybkich przemian społecznych. Stan taki E. Dutkheim określał mianem anomii, przez którą rozumiał sytuację, w której jednostki na masową skalę zatracają zdolność odróżniania dobra od zła. co jest świadectwem głębokiego kryzysu społecznego. Obok forsownych zmian społecznych przyczyną anomii może być wojna domowa, rewolucja, kryzys gospodarczy, etc.

Anomia jest cechą struktury społecznej objawiającą się w zachowaniu jednostki, nie zaś psychologiczną cechą jednostki, która łamie normy (dewiacja). Wg Durkheima, anomia jest stanem względnego zaniku norm w społeczeństwie, bądź rozpowszechnienia się licznych norm konkurencyjnych famulujących sprzeczne oczekiwania wobec jednostki, wskutek czego postępuje ona tak, jak gdyby żadne nakazy nie obowiązywały. Współcześnie anomię rozpatruje się raczej z perspektywy psychologicznej jako zagubienie i wykazenienie jednostki wywołane przez społeczeństwo.

Indywidualne odchylenia od normy (dewiacje), są zjawiskiem nierzadkim - im większa kontrola społeczna, tym jest on większa.

Warto też odnotować, iż jednostka ludzka ma swego rodzaju naturalną skłonność do łamania norm, w myśl przysłowia: zakazany owoc smakuje lepiej.

4.    Ewolucja kontroli społecznej

Ewolucja społeczna polega na poszerzaniu sfery wolności jednostki wobec nakazów płynących ze społeczeństwa (to co kiedyś doprowadziłoby do załamania ładu społecznego, w dzisiejszych czasach go nie burzy. np. zmiana religii).

Przyczyny ewolucji w kierunku zmniejszenia kontroli społecznej:

•    Eliminacja norm stanowiących przeszkody rozwojowe

•    Zapotrzebowanie na innowatorów