65269

Czynnik czwarty to liczba i doniosłość negatywnych stanów i sytuacji traumatogennych wywołanych pośrednio przez zmianę inicjalną. Czynnik piąty to szansę adaptacji indywidualnej; stopień otwartości i mobilności społecznej, dostępne kanały awansu, możliwości reorientacji zawodowej itp. Czynnik szósty to środki i zasoby społeczne dostępne dla obrony lub radzenia sobie z trauma: zasobność materialna społeczeństwa, poziom edukacji, poczucie solidarności społecznej, sprawność organizacji, kwalifikacje intelektualne i moralne elit, obecność charyzmatycznych przywódców', heroiczne i żywe w pamięci społecznej tradycje pokonyw'ania trudności i sprostania wyzwaniom w przeszłości. Czynnik szósty to szczęśliwa sytuacja geopolityczna, korzystny układ sojuszów, sprzyjające tendencje ekonomiczne i polityczne w skali regionalnej czy globalnej.