Arystoteles. Istnieją 3 czynniki decydujące o ludzkim rozwoju i ksztainijące człowieka :
a) psysis - rozwija się ludzki org. Biologiczny, podłoże wychowalna
b) ethos - społeczny obyczaj, człowiek żyje w społeczeństwie, a społeczetistwo ma pewien zespół norm którymi się kiemje i przekazuje to osobom znajdującym się w społeczeństwie
c) logos - rozum, nitaj rozumiane, to jest najważniejsze, bo pozwala poznać podłe obyczaje, człowiek może na pewnym etapie ocenić co jest złe i to zmienić.
Koncepcja Arystotelesa przetrwała długo.
XVII/XVIII w. dopiero nowa teoria:
- J .I.ocke człowiek niezapisana tablica (empiryzm)
- J.J Rousseau - rodzimy się doskonali, trzeba dać się rozwinąć tym cechom ( natywizm o natyw - rodzić się)
1939r. Stern teoria konwergaucji (konwergere - schodzić się) czynniki biologiczne - wyznaczają możliwości rozwojowe człowieka, a części środowiska umożliwiają rozwój.
W tej teorii człowiek nie jest wolny bo jest determinowany prze siły wewnętrzne lub zewnętrznej tak jak i nabywane i empiryczne)