67122

przykładów

ilustrujących skłonność ludzi do upartego trzymania się własnych schematów. Niektóre z tych

przypadków mogą być wiązane i czynnikami motywacyjnymi, takimi jak dysonans, inne ze

sposobem, w jaki rejestrujemy i zapamiętujemy informację.

Kardynalnym błędem jest teoretyzowanie przed zebraniem wszystkich faktów.

Wypacza to sąd.

— Sherlock Holmes (Sir Arthur Conan Doyle), 1988

Ludzie spostrzegają nowe dane przez pryzmat schematów. Posługiwanie się

schematami w celu zinterpretowania zachowania wieloznacznego, jak czynili to studenci

oceniający wykładowcę w eksperymencie Harolda Kelleya (1950), to jedna sprawa, a druga, to

gdy schematy dyktują im treść spostrzeżeń. Jeżeli zniekształcamy dane, by stały się zgodne

z naszymi schematami, niewielkie są szansę, że zostanie zarejestrowana jakakolwiek

prawdziwie niezgodna z tymi schematami informacja.

Klasyczną demonstracją tego zjawiska są badania przeprowadzone przez Ala Hastorfa

i Hadleya Cantrila (1954). Pokazywali oni studentom Obrcmouth i Princeton film z meczu

futbolowego pomiędzy drużynami z tych uczelni i prosili o zanotowanie liczby przewinień

popełnionych przez zawodników każdego z zespołów. Gra była szczególnie brutalna, co

wzbudzało gorące protesty w obu społecznościach studenckich: każda ze stron obwiniała drugą

o kontuzje, do których doszło. Hastorf i Cantril wysunęli przypuszczenie, że jednym z powodów

niezgodności opinii było to, iż studenci z obydwu uniwersytetów, wskutek swojego

zaangażowania po jednej ze stron, w rzeczywistości widzieli różne mecze. Badania potwierdziły

tę hipotezę. Studenci Princeton, którzy oglądali film, rejestrowali więcej przewinień

popełnianych przez drużynę z Dartmouth niż przez zespół z Princeton, podczas gdy studenci

Dartmouth dostrzegali coś przeciwnego. Należy podkreślić, że zapisując swoje spostrzeżenia,

studenci byli absolutnie szczerzy — naprawdę w tym samym filmie widzieli dwie różne

rzeczywistości. Zniekształcanie przez schematy tego, co spostrzegamy, sprawia, że mamy

tendencję do ujmowania świata w kategoriach czarno-białych, gdzie po naszej stronie jest dobro,