70156

Związek przyczynowy - prawnicy rzymscy pojmowali go intuicyjnie, do dziś jest inalo inf. na ten temat.

Dłużnika możemy pociągnąć do odpowiedzialności za powstałą szkodę jeśli działanie było zamierzone - jeżeli możemy przypisać mu jakąkolwiek winę to wtedy dłużnik ponosi odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania Szkoda powstawała również na skutek zwykłego przypadku, lub na skutek sil przyrody, na które człowiek nie ma żadnego wpływu ale wtedy dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Przesłanka odpowiedzialności dłużnika to wina.

WINA (culpa) - umyślne działanie lub zaniechanie dłużnika, zmierzające do naruszenia interesów wierzyciela, albo jako niedbalstwo, przy których dłużnik nie dołożył należytych staranności i nie przewidział szkodliwych skutków swojego działania chociaż normalny człowiek by je przewidział W prawie rzymskim istniało kilka stopni winy Wina polega na działaniu. Wtedy mówimy o cupla in faciendo (wina, która wynika z działania) ale mogła wynikać też z zaniechania - culpa in non faciendo (brak działania do którego dłużnik jest zobowiązany).

•    Najwyższym stopniem winy był dolus (podstęp, zły zamiar) - polegał na świadomym postępowaniu, którego celem jest narażenie wierzyciela na szkodę. Odpowiedzialności z tytułu dolus nigdy nie można było wyłączyć, za ten stopień winy dłużnik zawsze odpowiadał. Wyłączenie odpowiedzialności z tytułu dolus byłoby sprzeczne z dobrą wiarą i dobrymi obyczajami. Za podstęp, celowe działanie, za zły zamiar zawsze dłużnik odpowiada.

•    Culpa - w przeciwieństwie do dolus gdzie mamy do czynienia ze świadomym działaniem, gdzie dłużnik zna i przewiduje skutki swojego działania, wie, że w ten sposób naraża wierzyciela na szkody, przy tym stopniu culpa sprawca czyli dłużnik nie przewidywał szkodliwych skutków' swojego działania chociaż mógł je przewidzieć i każdy by je przewidział. Culpa to niedbalstwo - neglegentia. Nie dopełnia należytej staranności o to by należycie wypełnić zobowiązanie. Stopień culpa można podzielić na:

a)    Culpa lata - grube niedbalstwo - jest niezrozumieniem tego co wszyscy rozumieją. Jest to zaniedbanie takiej staranności, jakiej możemy odczekiwać od przeciętnego człowieka Za Justyniana culpa lata została zrównany z dolus.

b)    culpa levis - lżejsze niedbalstwo - miała miejsce gdy następowało niedbalstwo takiej staranności jakiej możemy oczekiwać od szczególnie sumieimego i zapobiegliwego człowieka. Źródła prawa rzymskiego tę staranność określają jako staraimość zapobiegliwość ojca rodziny. W ten sposób pr. rzymskie stworzyło ideał zachowania się człowieka, tego szczególnie sumiennego i zapobiegliwego ojca rodziny wg, którego określano zachowanie konkretnego dłużnika w danym konkretnym przypadku i ten rodzaj culpa levis nosił nazwę culpa levis in abstracto. Czyli z tego wynika, że od dłużnika wymagano żeby przy wykonywaniu zobowiązań dołożył taka staranność jaka cechuje szczególnie sumiennego zapobiegliwego ojca rodziny. Jeśli takiej staraimości nie dołożył wtedy odpowiadał właśnie za culpa levis in abstracto, bo wtedy miernikiem winy był ten abstrakcyjny wzorzec tego zapobiegliwego ojca rodziny. Za culpa in abstracto dłużnik odpowiadał wtedy kiedy czerpał korzyść z kontraktu.

Niedokonanie staranności jaką przeciętny człowiek winien przejawiać przy prowadzeniu własnych spraw określano jako culpa le\is in concreto.

Ten stopień winy zobowiązywał dłużnika przy wykonywaniu działania takich staraimości jak gdyby prowadził swoje własne sprawy. Za tę culpa levis in concreto odpowiadali wspólnicy przy prowadzeniu spraw' spółki bo każdy wspólnik przy prowadzeniu spraw całej spółki powinien wykazywać taką staranność jak gdyby prowadził swoje własne prywatne sprawy.