70905

Szklarski (za pracę w „Nowym Kurierze Warszawskim”) oraz Józef Mackiewicz (dziennikarz „Wileńskiego Gońca Codziennego”).

•    Poważne utrudnienia funkcjonowania polskich instytucji kulturalnych - konfiskata radioodbiorników miała uniemożliwić dostęp ludności do radia. Kina w okresie okupacji działały, i do okl942r. wyświetlały nawet filmy polskie (oczywiście o treściach patriotycznych nie mogło być mowy!). Chodzenie do kina spotykało się jednak z dezaprobatą a nawet zakazem podziemia, ze względu na wyświetlanie podczas seansów propagandowych, niemieckich kronik filmowych i przeznaczaniem dochodów z biletów na potrzeby Wehrmachtu.

•    Akcje przesiedlania ludności polskiej na Zamojszczyźnie, co stanowiło prawdopodobnie próbę realizacji „Generalplan Ost”. Plany te dotyczyły wysiedlenia zredukowanej już o ok. 80% populacji polskiej na Syberię i zastąpienia jej kolonistami niemieckimi, zasiedlającymi stopniowo pasy ziemi ciągnące się z północy na południe.

•    Popieranie kolaboracji, przejawiającej się np. we współpracy z policją niemiecką, służbie w policji „granatowej” (polskiej) oraz w innych formacjach. Formę opom przeciwko tego rodzaju postawom stanowiły rozpowszechniane przez podziemie „Zasady zachowania obywatelskiego”, np. zakaz chodzenia do kina.

•    Przeprowadzanie łapanek, których ofiary były wywożone do Niemiec albo masowo rozstrzeliwane (rzecz charaktetystyczna: łapanek nigdy nie przeprowadzano w kinie!).

Problem Wilna

28 września 1939r. zawarto sowiecko-niemiecki układ o przyjaźni i granicach, na mocy którego Wilno znalazło się w strefie kontroli ZSRR. 10 października 1939r. Sowieci zawarli z kolei układ z Litwinami i przekazali im Wilno wraz z pasem ziemi wzdłuż dawnej granicy polsko-litewskiej. Dla Litwinów układ ten mógł się wydawać spełnieniem ich dążeń do odzyskania histoiycznej stolicy, ale w zamian za to musieli oni zgodzić się na powstanie na terenie ich państwa trzech sowieckich baz wojskowych, które odegrały, jak się zresztą tego spodziewano, istotną rolę w przyłączeniu Litwy do ZSRR wl940r.

Konsekwencje dla Polaków: zamknięty wprawdzie został Uniwersytet Stefana Batorego, ale położenie ludności polskiej było niewątpliwie lepsze niż gdzie indziej. Litwa była jednak krajem w miarę demokratycznym, czego przejawem było np. ukazywanie się polskich gazet zamieszczających np. reportaże o Westerplatte czy informacje o rządzie polskim na obczyźnie.

Latem 1940r. Litwa weszła w skład ZSRR. Procedura tego przyłączenia była identyczna jak w przypadku polskich kresów wschodnich (wybory, potem prośba o wyrażenie zgody na wejście do ZSRR). Podobnie rozwiązane zostały również kwestie obywatelstwa, paszportyzacji, administracji i innych elementów sowietyzacji.

W 1941 r, podobnie jak całość ziem polskich, Wileńszczyzna znalazła się pod okupacją niemiecką.

Podział administracyjny dawnych kresów wschodni cli pod okupacją niemiecką:

1.    Dystrykt lwowski GG - województwo tarnopolskie, stanisławowskie i wschodnia część lwowskiego.

2.    Komisariat Rzeszy Ukraina - Wołyń, część Podola.

3.    Komisariat Rzeszy Ostland - Polesie, Nowogródczyzna, Wileńszczyzna.

4.    Województwo Białostockie - przyłączone do Prus Wschodnich.

Pod okupacją niemiecką ujawniają się na terenach wschodnich liczne konflikty o charakterze

narodowościowym:

2/4