72318

Zanieczyszczenia emitowane w naszym kraju są przenoszone najczęściej na tereny państw nadbałtyckich i Skandynawię. Uwarunkowane jest to kierunkiem głównych wiatrów.

SMOG

To nagłe i silne zanieczyszczenie przyziemnej warstwy powietrza (troposfery) spowodowane dużymi, lokalnymi emisjami gazów i pyłów przy jednoczesnym występowaniu specyficznych warunków meteorologicznych i topograficznych.

Wyróżnia się:

■    Smog „londyński” (siarkowy; zimowy);

■    Smog „kalifornijski" (fotochemiczny, typu Los Angeles; biały; letni, który związany jest ze wzrostem stężenia ozonu troposferycznego).

SMOG LONDYŃSKI

■    Zjawisko to związane jest z występowaniem w atmosferze bardzo wysokich stężeń dwutlenku siarki i drobnego pyłu.

■    Występują też podwyższone stężenia CO, N0₂.

■    Smog tego typu trwa kilka dni.

•    Nazwa smog londyński pochodzi od opisanego w Londynie w 1952 r. zjawiska podwyższonego stężenia S0₂ i pyłu (po ok. 5000 pig/m³). Odnotowano wtedy ponad 4000 zgonów. Smog trwał wówczas 2 tygodnie.

■    Stężenia mogą przekraczać nawet 10 x dopuszczalne normy.

■    W Polsce wartością alarmową dla S0₂ jest 500pg/m³. Wartość dopuszczalna 1h - 350, a dla porównania: średnioroczna - 20 pg/m³.

Przyczyny:

•    duże emisje S0₂ i pyłu (okres zimowy, paliwa kopalne; paleniska domowe);

•    słaby wiatr - utrudnia to horyzontalne wymieszanie zanieczyszczeń;

■    warstwy inwersyjne - utrudniają wymieszanie zanieczyszczeń w pionie;

•    lokalna topografia terenu (doliny) i zabudowania;

■    procesy samooczyszczania powietrza w okresie zimowym są znacznie spowolnione (niższa depozycja mokra, procesy chemiczne wolniejsze).

W Polsce przypadki smogu londyńskiego notowane były przede wszystkim w Krakowie i

na Górnym Śląsku. Obecnie poważnych epizodów nie stwierdza się, dzięki znacznej

redukcji emisji S0₂ i pyłów.

Skutki:

■    zdrowotne (najważniejszy aspekt; tereny zurbanizowane) - osoby najwrażliwsze na oddziaływanie smogu londyńskiego: dzieci, ludzie starsi, osoby przewlekle chore na schorzenia sercowo-naczyniowe i układu oddechowego;

■    wpływ na roślinność;

■    zmniejszona widzialność.

SMOG KALIFORNIJSKI

Przyczyny:

•    duża emisja prekursorów utleniaczy fotochemicznych:    z sektora transportu

drogowego i ze źródeł komunalno-bytowych,

•    warunki meteorologiczne: silne nasłonecznienie, wysoka temperatura, „słaby" wiatr (tzw. cisza), inwersja temperatury,

■    topografia terenu (zagłębienia terenu),

■    substancje, przyczyniające się do tworzenia ozonu przyziemnego (troposferycznego) w powietrzu to: tlenki azotu NOx; alkany, alkeny, alkiny np. propan, butan, eten, etyn, benzen, toluen, ksyleny (tzw. BTX); inne węglowodory; pochodne węglowodorów np. alkohole, tlenek węgla CO (w mniejszym stopniu).

Skutki:

•    powstawanie ozonu troposferycznego oraz formaldehydu, acetaldehydu, akroleiny i innych związków karbonylowych; PAN (azotanu nadtlenku acetylu); nadtlenku wodoru (H₂0₂).