77664

2. Jedyną podstawą stosowania kary ma być popełniony w przeszłości czyn. Taką podstawą w szczególności nie mogą być względy na możliwe przyszłe zachowanie się sprawcy. Zdaniem Feuerbacha nie powinno się przy wymiarze kary brać pod uwagę osobowości sprawcy. Uzasadnieniem kary nie powinno być również odstraszenie innych od popełnienia w przyszłości przestępstw.

Stosowanie kary uzasadnione jest koniecznością utrzymania bezpieczeństwa publicznego. Wyobrażenie dolegliwości wiążącej się z popełnieniem przestępstwa musi być większe od wyobrażenia korzyści, które sprawca ma nadzieję osiągnąć popełniając przestępstwo. Ta teoria kar nazywana jest TEORIĄ PRZYMUSU PSYCHOLOGICZNEGO. Wiąże się z dwoma zasadniczymi warunkami. Zagrożenie karą w ustawie tylko wtedy może działać powstrzymująco, jeśli jest znane. Kara musi być w ustawie wyraźnie określona. Zagrożenie karą tylko wtedy będzie działać powstrzymująco, jeśli będzie realne. Zasadę „nulla poena sine lege" jest dziś inaczej rozumiana niż przez Feuerbacha. Jako element teorii przymusu psychologicznego zasada ta zakłada wprowadzenie kar bezwzględnie oznaczonych.

3)    Szkoła antropologiczna (szkoła pozytywna)

Twórcą tej szkoły był włoski psychiatra Cesare Lombroso (1835-1909; „Człowiek zbrodniarz"). Uważał, że niektórzy ludzie mają wrodzone predyspozycje do popełnienia przestępstw. Konsekwencją tych poglądów musiało być odrzucenie pojęcia winy jako podstawy odpowiedzialności karnej, nie można, więc sprawcy czynić zarzutu ani wymierzyć kary.

Natomiast reakcją na przestępczość powinno być stosowanie środków zabezpieczających. Podstawą stosowania takich środków miał być nie sam fakt popełnienia przestępstwa, lecz stan niebezpieczeństwa, jako pewna cecha jednostki.

Szkoła ta przyczyniła się do rozwoju kryminologii, ale nie miała większego wpływu na prawo karne.

4)    Szkoła socjologiczna

Twórcą tej szkoły był Franc von Liszt (1851-1919). Kierunek ten zwracał uwagę na fakt, że przestępczość ma swoje przyczyny tkwiące także w warunkach społecznych, różniło go to od szkoły antropologicznej. Natomiast od szkoły klasycznej różniło ją odmienne podejście do kwestii znaczenia czynu, sensu kary i znaczenia okoliczności odnoszących się do sprawcy dla jego odpowiedzialności karnej. Chodziło o to, że przy reagowaniu na przestępstwo należy większą uwagę zwracać na jego sprawcę i na możliwość prewencyjnego oddziaływania na niego, mniejsza natomiast na wagę popełnionego czynu.

Liszt dzielił sprawców na trzy kategorie:

•    sprawców z nawyknienia, wobec których celem kary powinna być ich eliminacja, ponieważ nie nadają się do poprawy;

•    sprawców nadających się do poprawy, wobec których należy stosować kary niekoniecznie współmierne do wagi przestępstwa, lecz takie, które mogą tę poprawę spowodować;

•    sprawców przypadkowych, nie wymagających poprawy, a jedynie ostrzeżenia przez ukaranie. Podstawowym celem kary miała być nie sprawiedliwa odpłata, lecz ochrona dóbr prawnych, osiągana przez prewencyjne oddziaływanie na konkretnego sprawcę (prewencja indywidualna) Wpływ tej szkoły na prawo karne: rozpowszechnienie takich instytucji jak warunkowe zawieszenie wykonania kary i warunkowe przedterminowe zwolnienie, oraz szersze uwzględnianie okoliczności odnoszących się do osoby sprawcy przy wymiarze kary, lansowanie stosowania długotrwałych środków izolacyjnych wobec recydywistów, przestępców zawodowych i z nawyknienia.

5)    Inne kierunki w prawie karnym

Obrona społeczna

pojawił się po drugiej wojnie światowej

kierunek ten miał nie posługiwać się takimi pojęciami jak odpowiedzialność kama, przestępstwo i kara. Podstawowym pojęciem miała być antyspołeczność sprawcy, nawiązywał do szkoły antropologicznej

pojęcie przestępstwa miało być zastąpione stopniowalnym wskaźnikiem antyspołeczności, określanym w razie popełnienia czynów wskazanych w ustawie, zamiast kar współmiernych do wagi czynu, stosowano by środki obrony społecznej o charakterze prewencyjnym, wychowawczym i leczniczym.

Środki te miały być nieoznaczone, co do czasu ich trwania i modyfikowane w trakcie ich wykonywania.

Nowa obrona społeczna

nie chcieli zrezygnować z pojęć

krytyka kary-odpłaty na rzecz skutecznej ochrony społeczeństwa przy pomocy jednolitego, racjonalnego systemu polityki kryminalnej opartej na wynikach badań naukowych. Ma to