81782

OWP kontynuował częściowo działalność w Sekcji Młodych Stronnictwa Narodowego, a następnie w Obozie Narodowo-Radykalnym (również zdelegalizowanym po kilku miesiącach działalności). W ONR wyraźna była fascynacja antysemityzmem i faszyzmem. Najbardziej radykalny charakter przybrała RNR-Falanga Bolesława Piaseckiego.

Podczas II wojny światowej narodowcy zostali poddani szczególnym prześladowaniom ze strony nazistów niemieckich i Ukraińców oraz komunistów sowieckich. Ruch narodowy zorganizował własne oddziały partyzanckie - Narodową Organizację Wojskową, Narodowe Siły Zbrojne i Narodowe Zjednoczenie Wojskowe.

Rozbity przez okupantów niemieckich ruch narodowy został dodatkowo po wojnie zakazany przez komunistów w Polsce. Na emigracji działało Stronnictwo Narodowe, wydające w Londynie czasopismo Myśl Polska.

Bolesław Piasecki nawiązał współpracę z władzami komunistycznymi i założył 1947 wraz z grupą byłych działaczy ONR prorządowe, katolickie Stowarzyszenie "Pax". W latach osiemdziesiątych działacze ruchu narodowego Maciej Giertych (w Polsce) i Jędrzej Giertych (w Londynie), nawiązując do tradycji politycznej wczesnej Narodowej Demokracji zwalczali opozycję demokratyczną, którą uznawali za lewicową i udzielili poparcia dla Stanu wojennego i Wojciecha Jaruzelskiego i ZSRR, uznając ich za gwaranta stabilności i bezpieczeństwa Polski.

Współcześnie jedyną znaczącą partią polityczną odwołującą się do idei narodowej jest Liga Polskich Rodzin, mniej znaczącą jest Narodowe Odrodzenie Polski. Oprócz tego istnieją jeszcze organizacje np. organizacja tradycjonalistów endeckich Obóz Wielkiej Polski, Stronnictwo Narodowe czy narodowo-radykalny Obóz Narodowo-Radykalny (ONR).

Główne założenia ideowe i programowe

Program Narodowej Demokracji sformułowany został na przełomie XIX i XX wieku i ogłoszony w publikacjach Romana Dmowskiego, przede wszystkim w pracy "Myśli nowoczesnego Polaka" (1902) i Zygmunta Balickiego "Egoizm narodowy wobec etyki" (1902), według którego wartości etyczne jednostki muszą się podporządkować interesom narodu.

Osią przewodnią ideologii Narodowej Demokracji jest sformułowany przez Dmowskiego nacjonalizm¹¹⁰¹. Pod wpływem darwinizmu społecznego Dmowski sformułował tezę o permanentnej walce o przetrwanie między narodami, postrzeganej jako pozytywna, kształtująca świadomość narodową, hartująca i wzmacniająca. Przez pryzmat tak sformułowanego konfliktu Dmowski postrzegał narody sąsiednie jako mniejsze lub większe zagrożenie dla Polaków. Za największe uznał zagrożenie ze strony Niemiec, natomiast Rosjan, ze względów geopolitycznych, uznał za sprzymierzeńców w walce z Niemcami i propagował lojalizm wobec władz rosyjskich. Program ten zdobył szerokie uznanie i poparcie we wszystkich zaborach.

W założeniach programowych Narodowej Demokracji było zaprzestanie walki zbrojnej o niepodległość, poszanowanie prawa i wykorzystanie istniejących prawnych możliwości w państwach zaborczych do zbudowania sprawnej, powszechnej organizacji skupiającej Polaków, rozbudzenie i umocnienie wśród nich świadomości narodowej. Według Dmowskiego najwyższym dobrem jest dobro narodu polskiego, rozumianego jako wspólnota etniczna, niezależnego od podziałów zaborczych lub klasowych.

Najważniejszym przeciwnikiem ideologicznym jest lewica i socjalizm, rozbijające jedność narodu. Zwalczając socjalistów narodowi demokraci zyskali szerokie poparcie wśród klas średnich.

W okresie budowania niepodległości Narodowa Demokracja była zdecydowanym przeciwnikiem idei jagiellońskiej i federalizmu, preferując polskie państwo narodowe.