83886

I. SYSTEM WARTOŚCI SZLACHTY POLSKIEJ W XVI W.

Sarmalyzni    to    ideologia    szlachecka

Stanowi podstawę polskiej obyczajowości, religijności, polityki. Zaczyna się w XV wieku. Szlachta polska w dobie swej świeńtości poszukiwała swych korzeni - znalazła je w starożytnym ludzie Sarmatów (w rzeczywistości był to koczowniczy lud irański zamieszkujący dorzecze Wołgi). To szczególne pochodzenie miało tłumaczyć szczególną rolę jaką szlaclita odgrywała w Polsce.

Sarmatyzm może być dwojako rozumiany i ma dwa znaczenia - pierwsze oznacza styl życia szlachty w XV i XVI wieku, dnigie - rozbudowaną ideologię szlachecką. Początkowo sarmatyzm utożsamiano z pozytywnymi cechami szlacheckimi - męstwem, dzielnością. Z czasem następuje rozwój zakresu znaczeniowego o kult złotej wolności, mesjanizm - pogląd religijny mówiący o istnieniu jednostkowego lub zbiorowego mesjasza. Szlachta polska miała poczucie, że Polska stanowi przedmurze chrześcijaństwa - musi stawić czoła pogańskiej nawale, była wszak najdalej na wschód wysuniętym państwem chrześcijańskim. Stykała się z prawosławiem i islamem, wskutek ataków tureckich. Mesjatuzm narodowy to przekoname o szczególnej roli polityczno - religijnej Polaków. Gruntuje się w czasach baroku wiara obecna od zarania państwowości polskiej • o szczególnej roli jaką odgrywa Matka Boża. Kolejnym aspektem jest ziemiańskość - ukształtowany model życia - życie na wsi. fascynacja przyrodą, jej pięknem, wzorce gościnności, dobrego sąsiedztwa. Obecne były także elementy orientalizmu. wyrażające się w zainteresowaniu kulturą wschodu - strój szlachecki, brał. ubiór konia.

Stostmek do sarmatyzmu w literaturze i kulturze ewoluował - początkowo symbolizował męstwo, kult wolności. Z czasem stał się synonimem ciemnoty, zacofania, pijactwa i obskurantyzmu. W czasie rozbiorów przywrócono tę tradycję do łaski, czego świadectwem jest najwybitniejszy zabytek kultury sarmackiej - "Pan Tadeusz".

•    Samo szlachectwo (ksenofobia)

•    Troska o państwo

•    Relacje miedzy szlaclita

•    Dotrzymywanie zobowiązali

•    Wolność szlachecka

•    Tolerancja religijna

•    Równość stanu szlacheckiego

•    Poszanowanie prawa

•    Pokoj

Czynnik spajający cały stan szlachecki

Wielka RP wielka obszarowo, a także ideami. Nie da się wyjaśnić jak powstał tego typu organizm polityczny. RP rzucała wyzwanie pozostałym systemom. Jak to powstało?

Sama szlachta musiała być gotowa aby przyjąć rozwiązalna tego ustroju. Szlachta swoją aktywnością kierowała się słynną maksymą rzymską sallus rei publicae suprema lex- dobro rp najwyższym prawem. Wartość przyświecająca całemu systemowi RP.

Stan pełnej władzy politycznej oraz wolności^ 10% obywateli ludności RPbyło ich ok miliona.

Przed kryzysem w 1648 (powstanie chmielnickiego) liczyła 11 milionów ludzi.

Szlachta była stanem wykształconym, europie zachodniej stan wiedzy był mniejszy tuż w RP. We Włoszech mogło być trochę lepiej, ale pamiętajmy były one podzielone na małe państewka. W tym kraju nie rządził Król. a rządziło prawo! Prawo jest królem, to ta idea przyświecała ówczesnej szlachcie- stąd nowożytna koncepcja państwa prawnego. Ale tamta RP stosunek do prawa miała bliższy do anglii niż do europy zach. Władza była rozproszona, sprawowana przez wspólnoty. Prawo uważano nie za kwestię trzymającą w ryzach społeczeństwo tylko jako dorobek społeczeństwa. Stąd w nauczaniu prawa przywiązywano większa wagę do przyswojenia sobie wartości W przywileju czerwińskim- szlachcic osiadły będzie sądzony tylko na podstawie prawa pisanego, sadzony będzie na podstawie już prawa powstałego!!! to co zapissane pozostaje. Gwarancją nietykalności praw szlacheckich było to. ze prawo pisane określało te prawa. Prawo cywilne, karne sądziło się prawem zwyczajowym (jak w Anglii). Przypomnienie reguł przy analizowaniu.