W zastrzeżeniu kary umownej strony postanawiają, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej.
Świadczeniem niepieniężnym jest także świadczenie polegające na zwarciu w przyszłości umowy przyrzeczonej.
Oznaczenie sumy pieniężnej należnej w razie niewykonania albo nienależytego wykonania świadczenia głównego może polegać albo na bezpośrednim wskazaniu jej wysokości albo przez wskazanie relacji do wartości świadczenia głównego.
Zastrzeżenie kary umownej za nienależyte wykonanie zobowiązania nie wyłącza żądania wykonania zobowiązania.
Kara umowna zastępuje odszkodowanie przewidziane w razie niedopełnienia zobowiązania i dlatego dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej.
W zasadzie wierzyciel nie może żądać od dłużnika odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary, chociażby wykazał, że poniósł większą szkodę.
a) Dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej w dwóch przypadkach
- gdy jest ona rażąco wygórowana w porównaniu z poniesioną szkodą
- gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane Ciężar udowodnienia tych faktów spoczywa na dłużniku.
Dowód braku szkody zwalnia dłużnika z obowiązku kary umownej.
Przepisy o karze umownej należy stosować również do przypadków, gdy dłużnik na mocy przepisu szczególnego obowiązany jest do zapłacenia wierzycielowi określonej sumy pieniężnej w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.
Obowiązkowe kary nie wyłączają możliwości ich miarkowania wg zasad przewidzianych dla kar umownych.