93811

OBRAZEK -> w literaturze XIX-wiecznej krótkie opowiadanie prozą lub wierszem, mające charakter scenki rodzajowej, często udramatyzowanej, portretu psychologicznego lub plastycznego opisu sytuacji. Obrazki w formie wierszowanej byty utworami epicko-lirycznymi o tematyce społecznej i sentymentalno-humanitarnym zabarwieniu; gatunek znany w twórczości poetów międzypowstaniowych ( W, Syrokomla jako autor „Lalki", „Księgarza ulicznego", „Zwierzyny", K. Ujejski , L. Sowiński) oraz z dokonań M. Konopnickiej („Obrazki") i W. Gomulickiego. W formie prozaicznej byty to najczęściej matę opowiadania nasycone obserwacjami społeczno- obyczajowymi, utrwalające jakieś charakterystyczne dla danego środowiska realia, również językowe ; gatunek uprawiany przez realistów i naturalistów, m.in. przez M. Bałuckiego, J. Bllzińsklego, B. Prusa, E. Orzeszkową.

Obrazek ->- krótka epicka forma napisana wierszem lub prozą, będąca odmianą opowiadania, rozpowszechniona w literaturze realistycznej I naturalistycznej XIX w. Byty to utwory o przewadze treści afabularnych, koncentrujące się zasadniczo na opisie aniżeli na przedstawianiu akcji. Nazwę gatunku ukuł J.l. Kraszewski w pracy „O polskich romansopisarzach", wywodząc ją z tradycji XVII-wiecznego flamandzkiego malarstwa rodzajowego, wzorem którego starano się oddać w dziele literackim z werystyczną dokładnością opisywane fragmenty („obrazki") rzeczywistości, najczęściej w jej codziennych, prozaicznych wymiarach.

Pierwsze obrazki powstawały już w pierwszej połowie XIX w., w okresie między powstaniami, a tematyką licznych utworów stały się obszary Polski peryferyjnej z zanikającymi z wolna tradycjami i obyczajami, codziennym językiem, a także biedą podupadającej szlachty, której życie skontrastowano z życiem arystokracji.

Okres rozkwitu gatunek przeżywał w okresie pozytywizmu, kiedy to sięgnęli po niego niemal wszyscy czołowi pisarze na czele z Adolfem Dygańskim, Elizą Orzeszkową, Bolesławem Prusem, a nade wszystko Marią Konopnicką, która stworzyła głośny cykl wierszy „Obrazki", publikowany pierwotnie w odcinkach na łamach czasopism warszawskich, a następnie włączony w całości do zbiorowego wydania „Poezji" z 1883 roku.

Kompozycja otwarta i zamknięta.

Kompozycja -> budowa świata przedstawionego działa, układ i powiązanie jego elementów, sieć wzajemnych relacji między motywami oraz stosunków łączących poszczególne motywy z całościowym schematem konstrukcyjnym. Kompozycja spełnia wobec materiału tematycznego znajdującego się w polu widzenia twórcy rolą analogiczną do stylu wobec materiału językowego: wytrąca go z bezwładu i poddaje celowej obróbce i organizacji. Świat przedstawiony dzieła rodzi się z napięcia miedzy predyspozycjami danego materiału tematycznego a zastosowanymi ujęciami kompozycyjnymi. Kompozycja przekształca elementy