Polskie miasta: Gdańsk, Elbląg, Toruń, Szczecin, Elbląg, Kołobrzeg, Słupsk, Chełmno, Braniewo, Malbork, czasowo Kraków i Wrocław.
Mistrz Zakonu traktowany był za protektora Hanzy, dlatego wspomagany finansowo i wojskowo zwłaszcza po Grunwaldzie, a podczas wojny 13-letniej zachowywała przychylna neutralność.
Powrót ziem pod panowanie Polski doprowadził do odrębności a nawet sprzeczności interesów.
Eksport masowych towarów (zboże, drewno, art. leśne) z ziem polskich do zach Europy potrzebował dróg żeglugowych i rozszerzał szlaki morskie przez cieśninę Sundu, gdy tymczasem Hanza preferowała śródlądowy szlak handlowy z Lubeki do Hamburga opłacalny jedynie dla drogich i lekkich, a nie masowych i ciężkich towarów.
Miasta pruskie, a gł Gdańsk upatrywały swych partnerów w Holendrach i Anglikach, którzy byli jednocześnie największymi konkurentami Hanzy.
Także rozwój nowożytnych państw w Danii, Szwecji, Anglii, Polsce, czy Rusi prowadził do konfliktów z Hanzą.
Nie dysponowała:
- stałą armią
pozbawiona osobowości prawnej
- własnej pieczęci
- własnych urzędników
Miała rzadko zwoływany, nieregularnie sejm ogólnohanzeatycki - Hansetag.
Przetrwała prawie 500 lat.
Na Wschód dostarczała gł sól i sukno.
Historia Hanzy obejmuje okres między powstaniem Lubeki poł XII w i poł XVII w.
Lubeka głową Hanzy - między 2 morzami na przesmyku Holsztynu.
Z rozwojem handlu rozwój miast. Także na wschodzie Nowogród, Smoleńsk, wymiana dalej ze światem muzułmańskim. Niemieccy kupcy aktywnie brali udział w zakładaniu miast.
W XIII w monopol na osi Nowogród-Rewel-Lubeka-Hamburg-Brugia-Londyn. Docierali na płd do Hiszpanii i Włoch.
Konkurenci - miasta płd-niemieckie i holenderskie.
Od poł XVI schyłek Hanzy. Rysuje się przewaga potęgi ówczesnych monarchii. Przynależność do hanzy niekorzystna wiązała ręce miastom.
1630 - data wyznaczająca koniec Hanzy - Lubeka, Hamburg i Brema zawarły osobne przymierze zastępujące Hanzę.
1669 - ostatni sejm, a próba odnowy zakończona klęską.
Hanza - nazwa określająca podatek płacony przez kupców, bądź tak nazywano ich za granicą. Pierwszy raz nazwa w Anglii.
Historia
M. Bałtyckie było odpowiednikiem M. Śródziemnego.
Rozwój rolnego handlu Fryzyjczyków (ujście Renu) i Flamandów (Belgia).
W XI w handel na Bałtyku w rękach Gotlandczyków (największa wyspa Szwecji na M.Bał.) - tradycyjny szlak Waregów na Rui Kijów docierając do Bizancjum. W XI w ustały wyprawy wikingów, handel rozwija się w Nowogrodzie. Sukno flamandzkie. Docierali do Anglii i Saksonii.
Handlowali także kupcy z Nowogrodu, Estonii, Prusów. Handel bałtycki uprawiały głównie różne narodowości z małym udziałem Niemców.
Niemcy natomiast dzierżyli prym w handlu lądowym. Rozwój wpływów niemieckich wraz z rozwojem chrześcijaństwa niesionego głównie przez duchownych niem. poza Labę.
Najstarszym miastem sięgającym tradycji Rzymu była Kolonia. Zyskuje pierwsza samorząd pocz XII w. Pierwsze prawo miejskie, organizacja gildii kupieckiej. Kolejne miasta ze swymi prawami Lubeka i Magdeburg.
Cechą charakterystyczną było istnienie podwójnych i bardziej złożonych miast. Oddzielny rozwój, oddzielne gminy, rady. Do połączeń tych miast dochodziło bardzo powoli.
Od XII w migracja niemiecka na wschodzie.
Ok. 1130 - kupcy z Kolonii uzyskali prawo pobytu w Londynie, zakup domu Gildhall - kolebka kantoru hanzę atyc ki ego.