606616601

DZIAŁALNOŚĆ POLSKICH ORGANIZACJI KATOLICKICH. 14S

Wolnego Miasta Gdańska mieszkało Polaków od 30 do 40 tysięcy na ogólną liczbę 400 tysięcy mieszkańców, co stanowi około 10 procent¹⁰.

Prawa ludności (polskiej

Traktat wersalski sformułował zasadnicze wytyczne dla przyszłego opracowania praw ludności polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku. W punkcie 5 artykułu 104 traktat zapewnia ...iż żadne różnice nie będą czynione w Wolnym Mieście Gdańsku na niekorzyść obywateli polskich i innych osób polskiego pochodzenia lub mówiących po polsku...²⁰. Stosownie do postanowień artykułu 104 traktatu wersalskiego mocarstwa spowodowały, że pod datą 9 listopada 1920 roku podpisana została w Paryżu konwencja między rządem polskim a Wolnym Miastem Gdańskiem. Polska delegacja złożyła swój podpis pod presją dopiero 18 listopada 1920 roku. Na dokumencie zaś umieszczono datę 9 listopada, aby wszystko było w porządku²¹.

Artykuł 33 w rozdziale piątym konwencji paryskiej zawierał następujące postanowienia dotyczące ludności polskiej: Wolne Miasto Gdańsk zobowiązuje się zastosować do mniejszości rasowych, religijnych i językowych przepisy podobne do tych, które są stosowane przez Polskę na terytorium polskim w wykonaniu rozdziału I Traktatu zawartego w Wersalu 28 czerwca 1919 roku między Polską a Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzyszonymi, a szczególnie czuwać, aby w prawodawstwie i prowadzeniu administracj i żadna różnica nie objawiała się na szkodę obywateli polskich i innych osób pochodzenia lub języka polskiego. Oznaczało to w praktyce uznanie Polski i Wolnego Miasta Gdańska za równorzędne strony, wbrew traktatowi wersalskiemu²². Wykonanie tych zobowiązań oznaczało przyznanie w Wolnym Mieście Gdańsku takich samych praw, jakie polska zapewniała mniejszościom narodowym na swoim terytorium, zgodnie z artykułem 8 i 9 traktatu z dnia 28 czerwca 1919 roku. Powyższe postanowienia weszły również do treści umów polsko-gdańskich. Ich wyraz znajdujemy też w § 4 Gdańskiej Konstytucji uchwalonej przez sejm gdański 14 czerwca 1922 roku (zmienionej 4 lipca 1930).

Mimo iż Umowa Warszawska liczyła 244 artykułów, nie zostały załatwione sprawy szkolne i obie strony zastrzegły sobie odrębne, prawne

¹⁹ Ks. Fr. Rogaczewski, Fragen der Seelsorge des polnischen Vol'ksteils w: Diózesansynode des Bistums Danzig 10—12.12.1935, 102n; Por. Gazeta Gdańska 67(1919), MDG 1975, 286; ks. A. Bacińisiki, dz. cyt., 38.

^2ft Zbiór dokumentów urzędowych, I, 8—11.

²¹ J. Wójcicki-, Wolne Miasto Gdańsk 1920—1939, Warszawa 1976, 69.

²² L. G e 1 b e r g, Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna. Wybór dokumentów urzędowych dotyczących stosunku W.M. Gdańska do Rzeczypospolitej Polskiej, I, 1918—1920,