606616597

DZIAŁALNOŚĆ POLSKICH ORGANIZACJI KATOLICKICH. 145

pada 1918 roku zorganizowała się tymczasowa Polska Rada Ludowa, która w swych założeniach miała stanowić podstawę działania w trosce o zachowanie ładu, porządku i obronę polskiej ludności i jej praw przed bezprawiem grożącym jeszcze ze strony niemieckiej¹.

Czekano teraz na ostateczny wynik decyzji zwycięskich mocarstw obradujących w Wersalu. W Gdańsku wierzono w pozytywne dla Polonii Gdańskiej załatwienie sprawy. Do Paryża wybrał się przedstawiciel ludności kaszubskiej, Antoni Abraham Rogala, i osobiście interweniował za przyłączeniem Pomorza z Gdańskiem do Polski². Spodziewano się, że sprawiedliwa decyzja naprawi wiekową krzywdę wyrządzoną Polsce i polskiej ludności Gdańska. Podobnego zdania byli również eksperci amerykańscy, którzy wypowiadali się za przyznaniem Polsce Gdańska, motywując to względami ekonomicznymi i geograficznymi^{3 4}.

Dnia 12 lutego 1919 roku Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej powołała Komisję do Spraw Polskich, a już 19 marca 1919 roku w specjalnym raporcie Komisja ta przedstawiła wyniki swej pracy, zalecając przyznanie Polsce większości żądanych przez nią obszarów wraz z Pomorzem i Gdańskiem². Jednakże tej propozycji przeciwstawił się zdecydowanie premier Wielkiej Brytanii Lloyd George. U podstaw różnicy poblądów stały interesy polityczne. Słuszność zastrzeżeń uznali prezydent Thomas Woodrow Wilson i premier francuski Georges Clemenceau. Anglia widziała w silnej pozycji Niemców trwałą opozycję przeciw Rosji Radzieckiej oraz nadmiernym wpływom Francji. Natomiast Francja upatrywała w Polsce umocnienie swych wpływów w tej części Europy. W wyniku argumentacji brytyjskiego premiera, że jeżeli Gdańsk zostanie przyznany Polsce, to Niemcy niewątpliwie odmówią podpisania traktatu i cała konferencja zakończy się niepowodzeniem, prezydent Wilson i premier Clemenceau ulegli i zgodzono się na kompromisowe rozwiązanie Lloyda George, według którego Gdańsk nie będzie należeć ani dc Polski, ani do Niemiec, ale wraz z najbliższą okolicą będzie tworzyć odrębne terytorium polityczne pod nazwą: Wolne Miasto Gdańsk. Oparto się na tezach Wilsona, który w 13 punkcie warunków pokojowych zaproponował, by Polska objęła tereny zamieszkałe przede wszystkim przez Polaków, których w Gdańsku było ponad 10%, a według urzędowych statystyk pruskich tylko 2%⁵.

1

Kis. A. Baciński, Polskie duchowieństwo katolickie w Wolnym Mieście Gdańsku, „Studia Gdańskie”, Gdańsik-Oliwa 1972, 16.

2

¹ M. Pelczar, Polski Gdańsk, Gdańsk 1947, 157.

3

   Ks. A. B a c i ń s k i, dz. cyt.

4

   Gdańsk, przeszłość i teraźniejszość, pod. red. St. Kutrzeby, Lwów 1928, 191. Por. S.A. Mikos, Wolne Miasto Gdańsk a Liga Narodów 1920—1939, Gdańsk 1979, 9—40.

5

⁴ Niektórzy autorzy zwiększają ilość ludności polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku do około 20% i więcej (Piwarski, A. Drzycimski).