606616630

DZIAŁALNOŚĆ POLSKICH ORGANIZACJI KATOLICKICH. 175

Do głównych zadań ruchu towarzystw ludowych, działających wśród chłopskich, robotniczych, rzemieślniczych i drobnomieszczańskich kręgów społecznych należało rozbudzenie i umacnianie poczucia narodowego. Zadania te łączyły się z życiem religijnym a sprowadzały się do popierania i szerzenia moralności i oświaty opartej na fundamencie religijnym, w ścisłym związku z Kościołem¹⁵¹. Krzewiono cnoty domowe i obywatelskie, pracowitość, sumienność, trzeźwość, oszczędność, poczucie godności i wartości rodzinnego pożycia. Uczono lepszej znajomości praw krajowych administracyjnych, gmin miejskich i wynikających stąd obowiązków obywatelskich jak i przysługujących swobód prawnych¹⁵². Zwracano uwagę na korzystniejsze rozpoznanie zawodów poprzez krzewienie przemysłu domowego. Aby realizacja tych celów stała się rzeczywistością, działacze zastosowali takie środki jak: zachęcanie do regularnego wykonywania praktyk religijnych, religijne i moralne wychowanie dzieci, pielęgnowanie śpiewu kościelnego i świeckiego¹⁵³. Ponieważ istniały czytelnie dlatego usilnie zalecano korzystanie z nich. Rekreacyjny cel miały wycieczki, towarzyskie zabawy i przedstawienia. Repertuar teatru dla ludu obejmował sztuki nawet wymagające dużego wysiłku od amatorów jak cztero aktowy dramat historyczny L. Starzeńskiego Gwiazda Syberii¹⁵⁴. Na czele każdego Towarzystwa Ludowego stał kurator, którym najczęściej była osoba duchowna¹⁵⁵. Zebrania odbywały się regularnie co miesiąc¹⁵*. W każdej miejscowości działał mąż zaufania. Jego zadaniem było pozyskiwanie nowych członków, troska o ich moralny tryb życia oraz opieka nad ubogimi i chorymi¹⁵⁷.

5. Towarzystwa św. Zyty

Z ramienia Towarzystw Ludowych Józef Czyżewski iozpoczął akcję zakładania Towarzystw św. Zyty^15S. To również jedna z najbardziej rozbudowanych polskich organizacji w Wolnym Mieście Gdańsku, istniejąca od 1919. Kuratorami stowarzyszenia byli: ks. Bernard Wiecki, ks. Bronisław Komorowski, ks. Franciszek Rogaczewski¹⁵*. Szczególną opieką

¹⁵¹ Ustawy Towarzytwa Ludowego, w:    Polnische Kirchliche Vereine w:

A.KBGd — D 43.

¹¹¹ Tamże.

¹⁵⁸ Ustawy Towarzystwa Ludowego.

¹⁴⁴ Z. Ciesielski, O teatrze Polskim..., 134—136.

¹⁵⁵ K. Kubik, Józef Czyżewski i jego działalność społeczno-polityczna do 1920 roku, w: Gdańskie Zeszyty Humanistycznie. Prace Pomorzoznawcze, R. IX (1966), nr 14, Gdańsk 1966, 85.

^łS* Gazeta Gdańska 1919—1939.

¹⁵⁷    OK. Kufoik, dz. cyt. 86.

¹⁵⁸    Por. . Sochaczewska, Polskie Towarzystwo kulturalne Gdańska w atach 1891—1910, w: Gdańskie Zeszyty Humanistyczne. Prace Pomorzoznawcze 1—2, Gdańsk 1959, 177—179.

¹⁵⁹    Z. Ciesielski, dz. cyt., 83. Por. A. M a k u r a t h, dz. cyt.