606616625

DZIAŁALNOŚĆ POLSKICH ORGANIZACJI KATOLICKICH. 171

potrawy ofiarowane bezpłatnie. Również fanty pochodziły z dobrowolnych ofiar. Obsługę stanowisk pełniły honorowo członkowie Towarzystwa Polek, KSMŻ i KSMM oraz inne osoby¹²⁰. Bazary cieszyły się wśród społeczeństwa dużą popularnością, były formą działania Polonii gdańskiej, dając okazję do spotkań różnych warstw społecznych.

3. Towarzystwo Polek

Towarzystwo Polek było najstarszą organizacją kobiecą w Gdańsku, która istniała już od 1905 roku ale oficjalnie została założona 3 maja 1908 roku przez nestora ruchu polskiego w Gdańsku Józefa Czyżewskiego¹²⁷. Towarzystwo wchodziło w skład Katolickiego Związku Polek w Poznaniu, który jako patrona przyjął Matkę Boską¹²⁸. Pierwszą przewodniczącą była Ida Zielkowa a współpracowały z nią Jadwiga Kręglew-ska — jej córka oraz Helena Hoffman — siostra A. Hoffmana, dyrygenta chóru Lutnia. Osoby te prowadziły w czasach zaboru pruskiego tajne nauczanie dzieci polskich, za co często były skazywane na grzywny i inne represje¹²⁹. Po wojnie w 1918 roku Towarzystwo restytuowano pod dawną nazwą,¹³⁰ a w 1936 roku Towarzystwo Polek zmieniło nazwę na Katolickie Stowarzyszenie Kobiet¹³¹.

Działalność swą rozwijało w szeregu ośrodków w centrum Gdańska, w Siedlcach, Nowym Porcie, we Wrzeszczu, Oruni, Oliwie, Sopocie oraz w Trąbkach Wielkich i w Piekle¹³². Towarzystwo Polek w Oliwie, które od 1936 r. zmienia nazwę podobnie jak w Gdańsku i Sopocie na Katolickie Stowarzyszenie Kobiet¹³³, zamierzano powołać do życia już w 1919 r. ale zebranie konstytucyjne w którym wzięły udział przedstawicielki Towarzystwa Polek z Gdańska i ks. Franciszek Rogaczewski odbyła się dopiero 30 marca 1930 r. Zmieniona nazwa znalazła się wyhaftowana na sztandarze¹³⁴. Działaczkami tego Towarzystwa były: Irena Wieczorkiewicz, Łucja Strongowska, Pelagia Michnowa, Łucja Pułczyńska, Klara

¹²⁹ A. M a k u r a t h, dz. cyt.

¹²⁷ S. Mikos, Ogryczakowie Apolonia (1875—1949) i Roman (1873—1939) w: Pomorscy patroni ulic trójmiasta, Gdańsk 1977,    219; Por. M. Koprowska, Działalność członków byłej Polonii Gdańskiej w okresie międzywojennym i w XXX-leciu PRL (maszynopis). Por. RPGd — A. Makurath.

¹²⁸ Z. Ciesielski, Teatr Polski..., 81; Por. M. Koprowska, Polskie organizacje kobiece w Wolnym Mieście Gdańsku, w: 50-lecie gdańskich organizacji polonijnych, Gdańsk 1973, 72—77.

¹²⁹    M. Koprowsk a, Działalność członkiń byłej Polonii gdańskiej.

¹³⁰    RPGd — A. Makurath; Por. M. Koprowska jw.

¹³¹ Z. Ciesielski jw. Por. RPGd jw.; Por. M. Koprowska, Polskie organizacje kobiece... jw.

¹³²    Wykaz organizacji polskich na terenie Wolnego Miasta Gdańska według stanu na dzień 1 czerwca 1931 roku, WAPGd, Akta Senatu Wolnego Miasta Gdańska.

¹³⁸ \Fr. Mamuszka, Kaszubi Oliwscy, 127. Zmiana ta mogła nastąpić praw-doporobnie pod naciskiem nieoficjalnym i organizacji polskich wyrazy polskie.

⁰³⁴ Fr. Mamuszka, dz. cyt.