606616606

DZIAŁALNOŚĆ POLSKICH ORGANIZACJI KATOLICKICH.. 153

Napiętą sytuację rozwiązał dekret Piusa XI Sanctissimus Dominus z 24 kwietnia 1922 na mocy którego utworzono z obszaru Wolnego Miasta Gdańska administrację apostolską podległą bezpośrednio papieżowi. Urząd administratora powierzono biskupowi Edwardowi 0’Rourke³*. Tym samym katolicy Wolnego Miasta Gdańska zostali wyłączeni zarówno spod jurysdykcji biskupa chełmińskiego jak i warmińskiego.

2. Ustanowienie diecezji gdańskiej

Z ustanowienia administracji apostolskiej Senat Gdańska nie był za-dowolny. Nieprzychylne ustosunkowanie się Senatu i niemieckich katolików spotęgował zawarty 10 lutego 1925 roku konkordat między Polską a Stolicą Apostolską, w którym postanowiono w artykule 3, że ... Uprawnienia Nuncjusza Apostolskiego w Polsce rozciągać się będą na terytorium Wolnego Miasta Gdańska³⁵.

Artykuł powyższy jako konsekwencja praw Polski w Gdańsku miał niestety — tylko symboliczne znaczenie. Rząd polski i administracja kościoła polskiego nie otrzymały żadnych uprawnień, umożliwiających opiekę . duszpasterską nad ludnością polską w Wolnym Mieście Gdańs-sku³⁶. Decyzje konkordatu spowodowały jednak w dniu 12 lipca 1925 zebranie Organizacji Katolików Niemieckich (Organisation der Katho-liken Deutscher Nationalitat der Freien Stadt Danzig), na którym uchwalono rezolucję na temat konkordatu i przesłano ją do Watykanu; skutkiem usilnych starań wezwano w połowie grudnia 1925 roku ks. biskupa 0’Rourke do Rzymu³⁷. O definitywne rozwiązanie pozycji prawnej Kościoła w Wolnym Mieście zabiegał u najwyższych władz kościelnych Senat, proponując utworzenie na terytorium Gdańska biskupstwa 7 prawem egzempcji, czyli zależnego wprost od Stolicy Apostolskiej. To było głównym celem wizyty w Watykanie w grudniu 1925 roku referenta spraw zagranicznych Senatu Wolnego Miasta Gdańska Hansa J. Fer-bera³⁸. W wyniku obu wńzyt oraz po dokładnym rozpatrzeniu wszystkiego, a także z uwagi na to, że utworzenie administracji apostolskiej jest czymś przejściowym, bullą papieską Piusa XI Uniuersa Christi fidelium cura z 30 grudnia 1925 roku została erygowana samodzielna diecezja gdańska z prawem egzempcji³⁹. Pierwszym biskupem mianowany został

⁸⁴ A AS, 14(1922) 212. Życiorys kis. biskupa E. 0’Rour.ke w: Altipreussische Bio-graphie III, Marburg/Lahin 1975, 1034, napisany przez Hansa Schmaucha. M. Pelczar, Polski Słownik Biograficzny, 23, W-rocław 1978.

⁵⁵ Dziennik Ustaw RP. 1925, Konkordat Polski ze Stolicą Apostolską, Lwów 1925, 26. Por. ks. A. Baciński, dz. cyt., 24. Por. A. Drzycim s.k i, dz. cyt, 22.

^u A. Drzycimski, dz. cyt., 23.

¹⁷    Ks. A. Baciński, dz. cyt.

¹⁸    A. Drzycimski, dz. cyt., 22.

⁸⁸ AAS 18 (1926) 39—40. Por. A. Drzycimski, dz. cyt., 22; ks. A. Ba-c i ń s k i, dz. cyt., 24—25; Gazeta Gdańska, 37 (1926).