94847

35 Rynek kapitałowy

Transakcje rynku kapitałowego wiążą się z procesami odkładania oszczędności i z potrzebami rozwojowymi uczestników życia gospodarczego (inwestycje). Uczestnikami tego rynku są gospodarstwa domowe, które lokują swoje oszczędności oraz zaciągają kredyty konsumpcyjne i hipoteczne Przedsiębiorstwa wypuszczają akcje i obligacje w celu pozyskania funduszy kapitałowych Robi to również państwo Przedsiębiorstwa zaciągają też kredyty długoterminowe w bankach komercyjnych. Na rynku kapitałowym działają banki i inne instytucje finansowe (fundusze emerytalne, fundusze powiernicze itp.).

Rynek kapitałowy spełnia w gospodarce szereg ważnych funkcji. Umożliwia emitentowi długoterminowych papierów w’artościowych uzyskanie środków na działalność inwestycyjną, a ich nabywcy stwarza możliwość zyskownej lokaty łub zabezpieczana posiadanego kapitału Umożliwia sprawne przaioszcnie środków finansowych między różnymi rodzajami tynku finansowego i różnymi częściami gospodarki. Umożliwia też bieżącą ocaię działalności jednostek gospodarczych, dzięki czemu środki finansowe kierowane są do tych. które są najbardziej efektywne.

Wśród instnunaitów finansowych rynku kapitałow'cgo najważniejsze są trzy rodzaje papierów wartościowy cli: 1) potwierdzające uzyskanie przez nabywcę prawa do współwłasności przedsiębiorstwa (akcje); 2) potwierdzające udzielane przez nabywcę kredytu (obligacje); 3) potwierdzające uzyskanie przez nabywcę prawa do otrzymania w przyszłości pewnej wartości (tzw. pochodne papiery wartościowe).

Akcja jest to papier wartościowy stanowiący dowód uczestnictwa we własności spółki akcyjnej Posiadacz akcji, jako współwłaściciel firmy, uzyskuje również prawo do uczestnictwa w podziale zysków spółki (dywidenda). Dochód z akcji nie jest z góry określony, zmiaiia się w zależności od wyników spółki i od decyzji o przeznaczeniu zysku.

Obligacja jest papieran wartościowym potwiadząjącym udzielenie przez nabywcę kredytu instytucji anitującej obligacje. Obligacje są najczęściej emitowane przez rząd. władze lokalne i firmy. Posiadacz obligacji ma prawo do uzyskania w określonym tenninie sumy określonej w obligacji oraz odsetek. Tarnin wykupu obligacji jest to tarnin, po upływie którego anitait jest zobowiązany zwrócić dhig zaciągnięty u posiadacza obligacji, równy caiic nominalnej. Współcześnie obok obligacji o stałym oprocentowaniu istnieją również tzw. obligacje indeksowane bądź bez odsetek

Coraz większego znaczaiia nabiaają obecnie tzw pochodne papiay wartościowe. Nazwa wywodzi się stąd. że papiay te są wtórne w^r stosunku do tradycyjnych papierów wartościowych (akcji, obligacji). Najczęściej wiążą się one z tzw. transakcjiami tarninowymi oraz opcjami finansowymi.

Finansowe transakcje tarninowe, zwane również finansowymi kontraktami przyszłościowymi (futures), określają warunki transakcji zawieranych w^r przyszłości. Kontrakt taki jest to uzgodniaiie dostarczenia w określonym tenninie w przyszłości, po określonej caiic. pewnej ilości instnunaitów finansowych Kontrakt obowiązuje dwie strony: sprzedawcę kontraktu i nabywcę. Motywacja zawierania takich kontraktów może być dwojaka: zabezpieczane się przed ewentualnymi stratami spowodowanymi wahaniami kursów lub chęć zarobienia na tego rodzaju wahaniach.

Z kolei opcje finansowe są dokumentami stwiadzającymi nabycie prawa zakupu lub sprzedaży papiau wartościowego. Opcja kupna (lub sprzedaży) daje jej posiadaczowi prawo do zakupu (sprzedaży) instrumentu finansowego po określonej caiie i w określonym tarninie. Opcja finansowa jest prawem, a nie obowiązkiem. Za opcję trzeba zapłacić. Posiadacz opcji rozliczy ją (kupi lub sprzeda) wtedy, kiedy mu się to opłaci. Nabycie opcji może być podyktowane ctięcią zarobku na różnicy cai walorów. Ale nabycie opcji jest też swego rodzaju ubezpieczeniem przed niekorzystnym ruchem cen. Nabywca opcji kupna ubezpiecza się przed wzrostan cai akcji, gdyż ma zagwarantowaną maksymalną caię. po jakiej ją kupi. Z kolei nabywca opcji sprzedaż)' ubezpiecza się przed spadkiem cai akcji, gdyż ma zagwarantowaną minimalną caię. po jakiej ją sprzeda.