95330

Kryzys sueski 1956 roku

W maju 1956 roku Naser ostatecznie odmówił przystąpienia do paktu bagdadzkiego i uznał Chińską Republikę Ludową W tej sytuacji Stany Zjednoczone. Wielka Brytania oraz Bank Światowy wycofały się z zamiaru udzielenia Naserowi pożyczki na budowę Tamy Asuańskiej. Odmowa w bezwarunkowy i sugestywny sposób udzielana została ambasadorowi Egiptu najpierw w Waszyngtonie, potem w Londynie, by kilka godzin później doczekać    się    publikacji    prasowej.

W tej sytuacji Naser, który budowie Tamy Assuańskiej nadał rangę wielkiego narodowego przedsięwzięcia, zwrócił się o pomoc do ZSRR Na Kremlu podjęto decyzję o udzieleniu Egiptowi pożyczki, a także przekazaniu tamtejszej armii 200 samolotów myśliwskich, 100 czołgów i 6 łodzi podwodnych² . W ramach rekompensaty Naser rozpoczął 26 lipca proces nacjonalizacji Towarzystwa Kanału Sueskiego, w którym większościowe udziały posiadali Brytyjczycy i Francuzi Państwa bloku socjalistycznego udzieliły akcji Nasera milczącego poparcia, oficjalne protesty wystosowały natomiast organy władz wykonawczych państw bezpośrednio zainteresowanych, Francji i Wielkiej Brytanii. W wymiarze całościowym, społeczność międzynarodowa na prowokację Nasera zareagowała powołaniem Stowarzyszenia Użytkowników Kanału Sueskiego. Wobec fiaska negocjacji na forum Rady Bezpieczeństwa ONZ, do której odwołał się Egipt. Francja i Wielka Brytania rozpoczęły    przygotowania    do    operacji    zbrojnej.

22 października 1956 roku Wielka Brytanią Francja oraz Izrael, zainteresowany zabezpieczeniem swojego państwowego bytu, zawarły w Sevres pod Paryżem tajny układ o wszczęciu kroków wojennych przeciwko Egiptowi. Pierwszy wystąpić miał Izrael, który jako casus belli (powód do wojny) podał zamknięcie cieśniny Tiran dla użytku statków izraelskich po nacjonalizacji Kanału. 29 października wojska izraelskie wkroczyły na Synaj. Szybko opanowano cały Półwysep. Brytyjscy i francuscy inicjatorzy akcji przygotowali na Malcie 80 tys. piechoty, gotowej do desantu. 31 października, po odrzuceniu przez egipski rząd noty wzywającej do odblokowania Kanału, przystąpiono do akcji. 5 listopada pierwsze oddziały desantowe wylądowały w Port Said. Interwencja spotkała się jednak z ostrym sprzeciwem międzynarodowym ze strony Rady Bezpieczeństwa ONZ. w tym ZSRR i USA. Kreml zagroził Wielkiej Brytanii wojną atomową W nocy z 5 na 6 listopada prezydent USA Dwighl Eisenhower zażądał od Wielkiej Brytanii zaprzestania działań zbrojnych. Doszło to pierwszego jaskrawego rozdźwięku w łonie obozu zachodniego, w sytuacji bowiem, gdy Armia Czerwona krwawo tłumiła ruch wolnościowy na Węgrzech, Stany wystąpiły w konflikcie bliskowschodnim na prawach mediatora, otwarcie żądając od swojego sojusznika przerwania walki i zezwalając na nuklearny szantaż ZSRR Wydarzenie to odbiło się w środowisku międzynarodowym szerokim echem i w ciągu najbliższych lat miało zaowocować szeregiem niekorzystnych dla Zachodu reperkusji. Izrael zmuszony został wycofać swe wojska z Półwyspu Synaj, co uczynił ostatecznie w marcu 1957 roku. Państwa zachodnie wyszły z tego konfliktu upokorzone pod względem politycznym; upadł rn.in. brytyjski rząd A. Edeną

„Wojna sześciodniowa’’

Względne odprężenie w stosunkach arabsko-izraelskich w pierwszej połowie lat 60-tych zostało przerwane w

1966    roku przez działania Egiptu, który zawarł układ o ścisłym sojuszu zaczepno-obronnym z Syrią, a w maju

1967    roku - z Jordanią i Irakiem. 16 maja 1967 roku prezydent Naser wystosował do ONZ żądanie opuszczenia przez siły pokojowe Organizacji Półwyspu Synaj i Strefy Gazy. Rząd egipski domagał się też od Izraela przerwania żeglugi przez cieśninę Tiran, co miało ograniczyć dostawy amerykańskiej i brytyjskiej broni dla Izraelą który prawdopodobnie już w toku lat 60-tych uzyskał dostęp do broni jądrowej. 23 maja Egipt samowolnie zamknął rzeczoną cieśninę. Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i RFN udzieliły Izraelowi jednoznacznego poparcią w stronę egipskiego wybrzeża dowództwo USA wysłały zaś VI flotę śródziemnomorską

4 czerwca izraelski rząd podjął decyzję o rozpoczęciu działań zbrojnych. Zmagania wojenne, toczone w dniach 5-10 czerwca, przyniosły zaskoczonej armii egipskiej całkowitą klęskę. Samoloty egipskie zniszczono na lotniskach, nim zdążyły wystartować. Miarę totalnego chaosu w egipskim sztabie dopełniło zniszczenie przez izraelskie lotnictwo stacji radarowych, środków łączności i ośrodków dowodzenia. W następnych dniach Egipt utracił Wzgórza Golan. W dniach 6-7 czerwca izraelscy spadochroniarze zajęli wschodnią arabską część Jerozolimy. W odpowiedzi na żądanie Rady Bezpieczeństwa ONZ Egipt 8 czerwca wyraził gotowość przerwania walk Działania wojenne przerwano 10 czerwca. Izrael w toku pierwszej bliskowschodniej wojny błyskawicznej zajął rozległe obszary Półwyspu Synaj, Wzgórz Golan, Strefy Gazy i Cisjordanii o łącznej powierzchni ponad 66 tys. km². Głównie kosztem Egiptu, Izrael zwiększył terytorium swojego państwa blisko trzykrotnie³. Coraz wyraźniej na tle izraelsko-egipskich konfliktów rysowała się kwestia palestyńska.

Wojna Jom Kippur