img723 (2)

TERROR CZASÓW CARSKICH

NIEWOLA OSOBISTA

=*> koronacji w 1547 roku car iwan IV przystąpił do walki z potężnym wcześniej możnowładztwem. Spe-: alne oddziały siały terror, wtrącając do lochów i za-bijając setki ofiar. Odbierane szlachcie rodowej mająt-k orzekazywano ludziom, którzy pełnili służbę w wojsku .3 na carskim dworze. Iwan Groźny, który dowolnie -adawał i odbierał ziemskie nadania, dbał o to, by ma-jątki te były należycie zagospodarowywane. Poddani :"'opi nie mieli prawa porzucać ziemi.

Zaostrzono tym samym przepis prawny, wprowadzony pierwotnie przez cara Iwana III (1440-1506), który ode-brał chłopstwu nieznaczne swobody i przywiązał ich do ziemi. Ucieczkę wieśniaka z miejsca zamieszkania „mawano za przestępstwo. Co więcej, pańszczyźnianych chłopów szlachta traktowała niczym ruchomy majątek. Szlachcic miał prawo odstąpić poddanego innemu właścicielowi ziemskiemu, zatrzymując przy tym jego dobytek i rodzinę.

Pańszczyznę zniesiono dopiero w 1861 roku (wcześniej w prowincjach nadbałtyckich), gdy na wsi narastały już nastroje buntownicze. Car Aleksander II (1818— -1881) miał się przy tej okazji wyrazić, że lepiej „wyzwolić chłopów odgórnie” niż czekać, aż zbrojnie wywalczą wolność osobistą.

Pomimo wspomnianego formalnego uwolnienia chłopstwa, poddanych, którzy wcześniej uciekli od swoich panów, aresztowano i karano jeszcze przez dziesięć lat po zniesieniu pańszczyzny.

s ••• ^: i drogą była siostrą babki pierwszego cara z rodziny Romanowów. Małżeństwo Iwana z Anastazją trwało trzynaście lat i było pierwszym z licznych związków tego władcy - historycy spierają się do dziś co do liczby jego żon.

Iwan nie tracił czasu, czyniąc to, co i wielu późniejszych tyranów. Zasadni-czo skupiał się na zduszaniu w zarodku najdrobniejszych przejawów oporu wo-rez jego władzy. Swoją nienawiść skierował głównie przeciwko bojarom. Tak zwana Rada Wybrana, złożona z faworytów cara, wprowadzała kolejne ukazy, r-zraniczające uprawnienia bojarskich rodów na korzyść tych szlachciców, któ-izy otrzymywali nadania ziemskie i tytuły w nagrodę za służbę państwową ; którzy zawdzięczali pozycję i przywileje carowi. Ten sposób wymuszania lotności dawał jeszcze jedną korzyść: zapewniał właściwe gospodarowanie włosiami. Siły roboczej nie brakowało. Chłopi, przywiązani do swoich siedzib, musieli odtąd pracować na rzecz nowej szlachty oraz, naturalnie, samego cara. Oznaczało to dalsze wzmocnienie jego władzy.

EKSPANSJA TERYTORIALNA

Innym źródłem niepokojów Iwana Groźnego byli Tatarzy, lud pochodzenia mongolskiego, którzy często najeżdżali jego ziemie Postanowił sprostać temu zagrożeniu poprzez reorganizację armii, w której ramach sformowano sześć pieszych regimentów stńelcow (strzelców). Służba w tych formacjach była dożywotnia; żołnierzy uzbrojono i wyekwipowano na styl europejski. Również moskiewska izda - nacierająca na niepodkutych koniach, uzbrojona w łuki, szable i piki - zasłynęła z bitności.

W 1522 roku Iwan wyruszył na czele wojska do Kazania; w okolicach te-zp miasta toczono wyjątkowo krwawe, okrutne zmagania. Cztery lata później

11