99069

Zakres użycia języka polskiego w średniowieczu

1.    W szkole. Szkoła nie odgrywała większej roli w kształtowaniu się języka polskiego, ponieważ przeważała łacina w nauczaniu, polski był używany tylko jako język pomocniczy. Wykłady na uczelniach wyższych odbywały się również po łacinie.

2.    W kościele.

3.    Na dworze. Język głównie w postaci mówionej, miał cliarakter klasowy. Była to nieliczna grupa użytkowników. Narzucała się tu jako podstawa i wzór gwara Wielkopolska w związku z ośrodkiem kształtowania się polskiej państwowości. Na niej mogły się nawarstwiać elementy innych dialektów. Język w tej postaci rozszerzał się wraz ze zwiększaniem się zależności feudalnych

4.    W kancelarii. Pisano po łacinie, ale przygotowane dokumenty omawiano po polska Zob. styl urzędowy.

Zróżnicowanie stylistyczne polszczyzny średniowiecznej

1.    Styl urzędowy - kształtował się najwcześniej w sądownictwie. Wejście języka polskiego do urzędów: roty sądowe - 1386r. - język polskie w protokołach sądowych, zeznania świadków, np. przysięga „Tako mi pomoży Bog i Święty Krzyż” „Jako przy tern był” (formuła naocznego świadka), „Jako to świadczę” (formuła zaocznego świadka). Terminologia: grzywna, posag, świadczyć, dzierżenie, żałować, zastawa, krzywda, żadać, prawa ‘oskarżyć’, winowat, uczynić coś za początkiem, gwałtem. Są to wyrazy rodzime. Roty wykazywały takie cechy stylu urzędowego jak standardowość i precyzje. Ortyle magdeburskie - wyroki, odpowiedzi sądów w Magdeburgu. Ortyl składał się z dwóch trzyetapowych części: opisu sprawy i orzeczenia sądu. Dyrektywność - czasowniki modalne plus bezokoliczniki (por. jęz. niem.). Kodeksy Świętosławowy, Działyńskich, Dzikowski, Stradomskiego. W dobie staropolskiej precyzuje się terminologia stylu urzędowego, jest ona w dużej części rodzima. Dopiero w XVI wieku następuje latynizacja (Aleksander Zajda). Ważny moment: spisanie prawa zwyczajowego - statuty wiślickie (1346-47) za Kazimierza Wielkiego.

2.    Styl naukowy - pierwsze podręczniki po polsku to XVI wiek, podręcznik arytmetyki Tomasz Kłosa (1538), Geometria Grzebskiego (1566).

3.    Styl biblijny - kształtujący się wraz z przekładami Biblii, rozwój w okresie reformacji.