99333

•    racjonalizm może występować w postaci skrajnej lub umiarkowanej, w zależności od tego czy rozum jest uznawany za jedyne i autonomiczne źródło wiedzy

•    racjonalizm metodologiczny: główną rolę w procesach wiedzo twórczych odgrywają czynniki niezależne od doświadczenia, aprioryczne, czyli rozumowe (aprioryzm)

•    Platon. Arystoteles. HusserL Kant

•    Ideał poznania to poznanie naukowe, jego zaprzeczeniem jest ślepa wiara-dogmatyzm. odwoływanie się do czynników nadprzyrodzonych, mistycyzm

IRRAGJONALIZM-dominującą rolę w procesach poznania i działania przypisuje czynnikom pozazmysłowym i pozarozumowym, np. woli. uczuciu, popędom, instynktom

•    Niektóre jego odmiany za podstawowe źródło wiedzy wyłącznie akty mistycznej ekstazy (Plotyn) lub swoistej iluminacji (augustynizm) bądź też intuicji

•    Spośród wszystkich władz człowieka na pierwszym planie stawia wolę (Schopenhauer) lub serce, uczucia (Pascal) bądź zmysł moralny (Shaftesbury, Hutcheson)

•    Współcześnie irracjonalizm reprezentuje psychoanaliza (teza o nadrzędności czynników nieświadomych nad świadomymi) i egzystencjonalizm

2