99380

CELE I METODY BADAŃ

Harrison Church nazwał geografię polityczną mądrym ale kaptyśnym dzieckiem rodziny geograficznej. R. Hartshome (geograf amerykański) ....nie stworzyliśmy wprawdzie bomby atomowej w geografii politycznej, ale pole jej jest posiane dynamitem. Nie jest to miejsce odpowiednie do zabawy zapałkami dla byle jakiego młokosa". Trudności, jakie napotyka geografia polityczna i ryzyko popełniania błędów przez zajmujących się nią, wynikają przede wszystkim ze złożonego charakteru tej dyscypliny i jej pogranicznej pozycji między różnymi naukami.

Geografia polityczna operuje:

•    faktami przyrodniczymi dotyczącymi środowiska geograficznego

•    niepowtarzalnymi zjawiskami historycznymi

Są to przykłady działania praw przyrody i prawidłowości społecznych. W geografii politycznej nie mamy nigdy do czynienia z prostym układem zjawisk, z których jedno jest przyczyną, a drugie skutkiem. Elementy środowiska naturalnego i ich kompleksy stanowią tu jedną z welu przyczyn, a właściwie z reguły są tylko motywem działania, czyli subiektywną przyczyną faktów społecznych. Wnioski dotyczące związków przyrody i zjawisk politycznych nie mają charakteru praw; są to uogólnienia o mniejszym lub większym stopniu prawdopodobieństwa, nie pozbawione jednak pomimo to wartości poznawczej w tych przypadkach, w których osiągnięcie pewności nie jest na razie, czy też w ogóle, możliwe.

Geografia polityczna posługuje się w zasadzie tymi samymi metodami co inne dyscypliny geografii społeczno-ekonomicznej.

Poszukuje prawidłowości gospodarczych i politycznych na tle podobnych warunków środowiska naturalnego za pomocą:

•    obserwacji

•    jeżeli to jest możliwe w drodze analizy

Podstawowym celem badawczym jest:

•    szukanie podobieństwa form (homdogij)

•    podobieństwa funkcji (analogii)

•    klasyfikacja i określanie typów jednostek politycznych.

Szczególnie chodzi o zgodności (correspondence):

• form środowiska

• form politycznych.

Geografia polityczna: unika metody dedukcyjnej i apriorycznej.

Przedmiot swoich badań określa w sposób konkretny, a jego opis opiera na obserwacji faktów lub dokumentach. Praca terenowa polega na bezpośredniej obserwacji oraz na przeprowadzaniu wywiadów z osobami, których dana sprawa dotyczy lub które mają na nią wpływ.

Potem następuje wyjaśnianie zjawisk, ich klasyfikacja i szukanie prawidłowości drogą indukcyjną oraz porównywanie podobnych relacji w przestrzeni i w czasie.

Istotne znaczenie ma krytyczna ocena źródeł od strony ich obiektywności, autentyczności i wiarygodności. Dyrektywę przewodnią stanowić tu powinna zasada sprawdzania źródeł i nie przyjmowania jako prawdziwe tego, co nie może być w sposób naukowy udowodnione. Ważną rzeczą jest też odróżnianie źródeł podstawowych, a więc oryginalnych dokumentów archiwalnych, map, zdjęć lotniczych od źródeł własnych opartych na relacjach .z drugiej ręki". Geografia polityczna wykorzystuje również niekiedy metodę ekstrapolacji prognostycznej polegającej na przewidywaniu trendów na podstawie tendencji istniejących obecnie i obserwowanych w przeszłości. Podobnie jak w wielu innych dyscyplinach, istnieje w geografii politycznej tendencja do ilościowego przedstawiania zjawisk i ich analizy. Skromne próby wprowadzania tych metod znajdują zastosowanie przy rozpatrywaniu zagadnienia granic, wód terytorialnych, politycznych zagadnień ludnościowych, problemów dochodu narodowego, produkcji i wymiany towarowej.