99400

*    honorowe zwierzchnictwo - patriarcha w Konstantynopolu,

*    9 patriarchatów (aleksandryjski, jerozolimski, rumuński, moskiewski-1589r.),

*    7 kościołów autokefalicznych (serbski, albański, bułgarski, polski),

*    3 kościoły autonomiczne (kościół finlandzki, japoński, arcybiskupstwo Synaju)

*    święcenia mogą zostać udzielone mężczyznom, którzy są lub byli żonaci,

*    celibat zaś obowiązuje mnichów, spośród których, już od Vlw., wybierani są biskupi,

*    muzyka instrumentalna jest zabroniona w liturgii, jednak chóry odgrywają w niej wielką rolę,

*    w większości kościołów prawosławnych używany jest rytuał bizantyjski (najstarsze z nich zachowały dawny język liturgiczny koine lub staro-cerkiewno-słowiański, inne używają jeżyków narodowych).

INNE KOŚCIOŁY WSCHODNIE;

bl) Kościół chaldejski

Jeden z kościołów wschodnich, organizacja wyznania chrześcijańskiego, ukształtowana formalnie w Vw. po synodzie w Seleucji (424r.). Skupia głównie Persów. Doktryną obowiązującą jest nestorianizm. Nestorianie chaldejscy w Xllw. i Xlllw. prowadzili ożywioną działalność misyjną w Turcji, Mongolii, Indiach i wśród Arabów. Wćwczas sieć gmin kościoła chaldejskiego rozciągała się od Jerozolimy po Pekin. W XIVw. warunki polityczne zahamowały ekspansję nestorian chaldejskich i doprowadziły do upadku kościoła chaldejskiego.

*    Obecnie liczba wyznawców to ok. 200 tyś. (Iran, Irak, Indie, Afganistan).

*    Głową Kościoła chaldejskiego jest katolikos.

*    Językiem liturgicznym jest język nowoaramejski.

b2) Kośiół koptyjski

Wyodrębniony po soborze chalcedońskim (451) wskutek przyjęcia za podstawę doktrylamą monofizytyzmu. Izolowany od reszty chrześcijan przez islam. Patriarcha kościoła koptyjskiego rezyduje w Kairze, spełnia jurysdykcję w stosunku do 12 matropolitów i 2 biskupów, oprócz Egiptu podlega mu Jerozlima, Jaffa oraz biskupstwo w Chartumie. Podlega mu również jurysdykcyjnie metropolita Abisynii.

Wiezrenia i obrzędy Koptów niewiele odbiegają od tych, jakie istniały na terenie Egiptu w okresie wczesnochrześcijańskim. Dla Koptów Chrystus ma tylko jedną naturę bosko-ludzką, posiada takż jedną wolę. Uznają siedem sakramentów. Doktryna religijna narzuca wiele postów, zagrania spożywania wieprzowiny i mięsa zwerząt uduszonych, chłopcy podlegają obrzezaniu w wieku ok. siedmiu lat. W świątyniach koptyjskich wolno umieszczać obrazy, zakazane jest jednak umieszczanie posągów.

Egipski kościół koptyjski liczy aktualnie ok. 13 min. wiernych. Językiem kościoła koptyjskiego jest język koptyjski, a od ok. lOOOr. arabski - w Egipcie i gyyz w Etiopii.

b3) Kościół etiopski

Źródła etiopskie podają, że został on utworzony ok. 500 r. na skutek przybycia do Abisynii (Etiopii) 9 "świętych", którzy nauczali Ewangelii. Wyznanie etiopskie chrześcijaństwa ma charakter monofizytyzmu i jurysdykcyjnie jest zwązane z Kościołem koptyjskim.

Kościół etiopski zagrożony przez islam w VIII. w. odrodził się na skutekpomocy za strony Portugalii, papieża i misji jezuitów, wysłanych w 1564 r. W XVII w. zawarł unię z Rzymem. W połowie XX w. unia ta została zerwana, a jezuid odesłani.

Kościół etiiopski przestrzega niektórych zwyczajów żydowskich (obrzezanie, sabat, koszerność mięsa), jak też dodaje do kanonu ksiąg św. szereg apokryfów. Kapłani świeccy (udzielający jedynie sakramentów) mogą zawierać zwązki małżeńskie, resztę funkcji pełnią kapłani zakonni. Od 1959 r. kościół teiopski jest autokefaliczny, jego metropolita rezyduje w Addis Abebie. Językiem liturgicznym jest język gyyz. Wierzenia i obrzędy kultowe są zbliżone do wierzeń i obrzędów koptów.

b4) Kościół ormiański

Organizacja chrześcijan wyłączona spod jurysdykcji patriarchy Konstantynopola w początkach Vw. Kościół ormiański opowiedział się za monofizytyzmem, zachował własne obrzędy i jeżyk staroarmeński w liturgii. Centrum Kościoła ormiańskiego stanowi Eczmiadzyn, leżący u stóp znanei z biblijneg opisu potopu góry Ararat. Tam też rezyduje katolikos Wozgen I, papież orodoksyjnych Ormian.

Kościół ormiański był jednym z pierwszych w dziejach chrześcijaństwa kościołem narodowym. Jak głosi legenda, początki dali mu trzej apostołowie: Juda, Tadeusz. Bardomiej w 39r. Na podstawie źródeł historycznych przyjmuje się jednak, że Ormianie przyjęli chrześcijaństwo za czasów panowania króla Tyrydatesa III, na skutek działalności greckiego misjonarza Grzegorza Oświeciciela w 302r.