1352737869

180 PARADOKSY I OGÓLNIKI

Któż mi zaręczy, że tak lub owak moja idea samorzutna, ten lub ów oryginalny paradoks, za pośrednictwem którego wypowiedzieć ją usiłuję, nie zrodziły się z podobnych wstrętów i niechęci, z takiego litylko zaprzecznego stosunku do ducha czasu, do jego sądów, mniemań, doktryn, ogólników".

Owóż pewną jest rzeczą, że z przeczenia nigdy niewyniknie twierdzenie, z ujemnego li tylko stanu duszy nie powstanie dodatnia, twórcza siła, zdolna życie duchowe przyszłości nowymi zapłodnić pierwiastkami. Kto ideę negacyi, słowo negacyi w swych samorzutnych przeciwmniemaniach ma do przeciw"-stawienia ogólnikowym mniemaniom swej epoki, ten lepiejby milczał, dla siebie samego lepiejby schował rzekome objawienia swego pseudogeniuszu.

Jeśli jednak głowa pełna myśli, a serce pełne pragnień z nieprzepartą siłą do wypowiedzenia się dążą, jakie są probierze prawdy słów, z takiego ich stanu wy nika j ący ch ?

Są liczne i różne. Wedle mego mniemania w^rszakże dadzą się streścić w dwóch zasadniczych, które tu pod postacią takich oto przykazań na zakończenie pozw^ralam sobie sformułować. ^

Przede wszy stkiem: nie bądź sofistą. A jak już wyżej powiedziano: dość być człowiekiem uczciwym, aby nie być sofistą ■—■ oczywiście uczciwym nietylko życiowo, lecz także ideowo; są bowiem ludzie, którzy nie dla własnego pożytku, lecz na korzyść swych idei posługują się wykrętną sofistyką. Korzyść idei stąd problematyczna, a szkoda idealizmu niewątpliwa — idealizmu dążeń umysłowych, które w sofistycz-nycli szalbierstwach nieuchronnemu ulegają zwyrodnieniu.

Drugie przykazanie brzmi: bądź sobą, czyli zapomnij o sobie. Zda się to może paradoksalnem przeciwieństwem, a w istocie rzeczy jest oczywistą a prostą bardzo prawdą. Kto myśli o sobie, myśli o tern, jak się wyda w swej postaci, w swych ideach, w swych słowach — jak się przystroić w te i w tamte, jak najskuteczniej tymi i tamtymi się popisać. Stroi się w cudze piórka, gdy nie ma swoich ; w cudze komunały i ogólniki, których zawsze pod dostatkiem dostarczyć mu mogą mające obieg