1687289241

wadzenia w błąd słuchacza. Czy oznacza to że naruszamy wtedy maksymę jakości? A kiedy na przekór oczekiwaniom słuchacza niezwykle szczegółowo rozwodzimy się nad jednym aspektem danej sprawy, aby następnie bardzo lakonicznie omówić inny, mniej dla nas wygodny aspekt zagadnienia, czy naruszamy wtedy maksymę ilości? A kiedy zbaczamy z tematu, aby uniknąć mówienia o niewygodnych dla nas sprawach, czy naruszamy wtedy maksymę istotności? A kiedy wyrażamy się niejasno, aby uniknąć niewygodnej dla nas deklaracji, czy wtedy naruszamy maksymę sposobu? Otóż nie. Na ogół w takich sytuacjach nie naruszamy maksym, wręcz przeciwnie, właśnie wtedy robimy z nich użytek.

W obu trybach zasada kooperacji (będziemy często odwoływać się do niej skrótowo oznaczając ją przez (ZK)) jest podporządkowana celom dyskursu. Nie po to prowadzimy dyskurs, aby spełniać maksymy (ZK), każdy dyskurs ma swoje własne cele. Cele te są bezwzględnie nadrzędne tak wobec (ZK), jak wobec innych ewentualnych zasad pragmatycznych. (ZK) nie mówi nam o czym, ani po co mówimy. Uzależnianie celu (celów) dyskursu od zasad pragmatyki nie byłoby bardziej sensowne niż uzależnianie ich od zasad semantyki czy gramatyki, co przecież nikomu nie przychodzi do głowy. (ZK), służy zatem, w obu trybach osiągnięciu maksymalnej skuteczności w dochodzeniu do celów dyskursu. Oczywiście nie zawsze stosujemy (ZK) w sposób optymalny, czasem wręcz w ogóle jej nie stosujemy. Co ważne, kiedy tak postępujemy, nie podważamy przez to tej zasady. Po prostu, jeśli stosujemy optymalnie (ZK), optymalnie osiągamy cele dyskursu, jeśli zaś nie wyrazimy się właściwie i nie zastosujemy (ZK), osiągniemy cel dyskursu w sposób nieoptymalny lub nie osiągniemy go wcale.

Fundamentalne znaczenie dla odnajdywania sugerowanego znaczenia wypowiedzi w dyskursie ma założenie o wspólnej wiedzy S i H o przedmiocie dyskursu, tak na poziomie przedmiotowym, jak i na meta-poziomie. Szczególnie ważna jest wspólna wiedza na poziomie meta-pragmatycznym, wiedza o tym, że uczestnicy dyskursu stosują się do (ZK): S: stosuje (ZK), wie, że H o tym wie, wie, że H wie o tym, że S o tym wie, i tak dalej. H: stosuje (ZK), wie, że S o tym wie, wie, że S wie o tym, że H o tym wie, i tak dalej. Wspólna wiedza przedmiotowa jest niezbędna jedynie w pewnym zakresie. Może się zdarzyć, że to co S i H uznawali początkowo za wspólną wiedzę, wspólną wiedza nie jest, bo w tym czy innym punkcie, to co wie S różni się od tego co wie H. Jeśli S i H stosują (ZK) ich dyskurs może w dużym stopniu radzić sobie z problemami tego rodzaju. Jeśli jednak różnice we wspólnej wiedzy przedmiotowej będą zbyt duże nastąpi zerwanie dyskursu. Do każ-

12