2588001438

Rozdziali. Na czym polega diagnoza...

1.3. Jakie wymagania stawia przed specjalistami profesjonalna diagnoza?

braku potrzeby współpracy jest istotnym zagrożeniem wynikającym z diagnozy nozologicznej (Stemplewska-Żakowicz, 2011; Paluchowski, 2007).

Bywa również odwrotnie - w przypadku diagnozy dzieci i stwierdzania u nich niektórych zaburzeń neurorozwojowych, można napotkać opór ze strony opiekunów, niedowierzanie i negowanie diagnozy, która może naruszać ich poczucie własnej wartości, poczucie bezpieczeństwa czy też może w ich opinii nieść ryzyko ostracyzmu społecznego.

W przypadku diagnozy dzieci na etapie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej często mamy do czynienia z zaburzeniami neurorozwojowymi, jak autyzm, ADHD czy dysleksja i tutaj posłużenie się diagnozą nozologiczną bywa niezbędne. Oczekiwanie właśnie tego typu diagnozy niosą ze sobą przepisy prawne regulujące sytuację edukacyjną tych dzieci (por. rozdział 3).

Niezwykle popularnym typem diagnozy jest także diagnoza funkcjonalna (Brzeziński, Kowalik, 1993). Może ona dotyczyć wybranej funkcji, np. motoryki, rozwoju społecznego, jednak najczęściej odnosi się do funkcjonowania w danym obszarze - np. funkcjonowanie szkolne. Tego typu diagnoza z powodzeniem może być wykonywana przez pedagogów pracujących w szkole. W ramach tego podejścia określa się adekwatność zachowania dziecka w stosunku do wymagań otoczenia i funkcjonowanie procesów psychicznych odpowiedzialnych za regulację zachowania. Istotne jest rozpoznanie zarówno problemów i deficytów jak i mocnych stron dziecka. Z perspektywy edukacji diagnoza funkcjonalna jest szczególnie przydatna, jej przykładem jest chociażby ocena gotowości szkolnej dziecka.

Ważnym rozróżnieniem jest też diagnoza pozytywna i negatywna. W diagnozie pozytywnej

przedmiotem są obszary rozwoju, w których dziecko jest najbardziej zaawansowane oraz właściwości psychiczne i elementy środowiska mające dla niego korzystne znaczenie. Ma tu miejsce poszukiwanie czynników prewencji a nie interwencji, ważniejsze jest zapobieganie kryzysom i wspomaganie rozwoju niż usuwanie dysfunkcji. Diagnoza pozytywna ma służyć uzyskaniu dobro-stanu i równowagi wewnętrznej oraz identyfikuje czynniki, które można zastosować by poprawić sytuację dziecka, wykorzystać jego potencjał i wspierać rozwój. Tego typu podejście może być przydatne w diagnozie dzieci zdolnych, ale elementy diagnozy pozytywnej muszą być także nieodzownym elementem każdej diagnozy, w tym również klinicznej. Sformułowanie diagnozy pozytywnej umożliwia prognozowanie dalszego rozwoju i określenie kierunków oddziaływań terapeutycznych i wychowawczych (Bogdanowicz, 2012).

Diagnoza negatywna związana jest z orientacją patogenetyczną i koncentruje się na zaburzeniach i nieprawidłowościach - ich objawach i przyczynach. Skupia się na tym, co odbiega od normy „in minus" a jej celem jest przede wszystkim wskazywanie obszarów i sposobów interwencji. Takie podejście bywa często utożsamiane z diagnozą nozologiczną, pozwala bowiem odróżniać osoby z zaburzeniami od osób prawidłowo funkcjonujących (Kowalik, Brzeziński, 2000; Kowalik, 2005).

1.3. Jakie wymagania stawia przed specjalistami profesjonalna diagnoza?

Z perspektywy diagnosty - psychologa lub pedagoga - proces diagnozowania to złożona czynność poznawcza (Paluchowski, 2007). Musi on integrować informacje pochodzące z różnych źródeł, rozwiązywać problemy, dokonywać wyborów oraz podejmować decyzje. Taka perspektywa ukazuje diagnozowanie jako złożony proces rozwiązywania problemów, w którym rolą diagnosty nie tylko rejestrowanie zachowań, lecz przetwarzanie wielu danych. Diagnosta wykorzystuje swoją wiedzę, a w wyjaśnianiu znaczenia zebranych informacji angażuje procesy wnioskowania, zaś opis i interpretacja danych wykraczają poza bezpośrednio dostarczone informacje.

Dodatkowo w profesjonalnej diagnozie psychologiczno-pedagogicznej, rolą diagnosty jest kontrolowanie tego, czy jego działania są trafne, czyli użyteczne z punktu widzenia celu diagnozy, wyczerpujące - czyli na tyle obszerne, by możliwe było zweryfikowanie hipotez diagnostycznych.

■