2588001441

Rozdział 2. Na czym polega diagnoza psychometryczna?

2.1. Jakie wymagania powinien spełniać test psychologiczny?

Historycznie rozróżniano diagnozę ilościową, opartą na pomiarze, oraz jakościową, opartą na tzw. metodach miękkich jak wywiad czy obserwacja, odwołującą się bardziej do opisu niż porównań z innymi. W praktyce oba te podejścia są nierozłączne, a podstawą każdej diagnozy musi być pomiar psychometryczny. Diagnoza psychometryczna jest oparta na pomiarze cechy, np. poziomu inteligencji czy pojemności pamięci krótkotrwałej, który jest efektem zastosowania odpowiedniego narzędzia. Aby diagnoza spełniła stawiane przed nią zadanie, stosowane w jej trakcie narzędzia pomiarowe, czyli testy psychologiczne, powinny spełniać określone warunki, umożliwiające maksymalnie kontrolowany sposób zbierania danych.

Definicja Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego zawarta w Standardach dla testów stoso-wanych w pedagogice i psychologii (1985, s. 8) definiuje test psychologiczny jako „specyficzną procedurę diagnozowania. Może on być zbiorem zadań lub pytań, które - w standardowych warunkach - mają wywoływać określone rodzaje zachowań i dostarczać wyników o pożądanych właściwościach psychometrycznych, tj. posiadających wysoką rzetelność i wysoką trafność" Jak podkreśla E. Hornowska (2010) - dobry test dostarcza próbki zachowań będących wskaźnikami cechy psychologicznej, o której badacz chce uzyskać informacje.

Jak wynika z wyżej przedstawionej definicji, test psychologiczny powinien spełniać kryteria formalne, do których zaliczamy obiektywność, standaryzację, rzetelność, trafność i normalizację. Dodatkowo testy, które zostały konstruowane i sprawdzone w innych warunkach kulturowych, powinny również przejść proces adaptacji kulturowej do warunków kraju lub grupy społecznej, w której będą stosowane. Poniżej zostaną omówione szczegółowo powyższe kryteria.

2.2. Na czym polega standaryzacja?

Standaryzacja testu polega na ujednoliceniu warunków badania, dzięki czemu możliwe jest porównywanie wyników różnych osób badanych tym samym narzędziem diagnostycznym. Ujednolicenie warunków badania dotyczy całego procesu diagnozowania, począwszy od przedstawienia instrukcji testowej, poprzez wykorzystanie identycznych pomocy, aż po zasady obliczania wyniku i jego interpretacji (Hornowska, 2010). I tak, istotnym elementem procedury posługiwania się testem psychologicznym jest instrukcja testowa, zawarta w podręczniku do testu. Stanowi ona precyzyjny przewodnik dla badającego, wskazujący, co powinien mówić i robić w czasie badania. Instrukcja dokładnie określa, czy badanie testowe może być prowadzone indywidualnie czy grupowo. Badań indywidualnych wymagają niemal wszystkie testy przeznaczone dla dzieci na etapie edukacji przedszkolnej czy wczesnoszkolnej. W przypadku badań grupowych instrukcja wyraźnie precyzuje takie kwestie, jak: maksymalna liczebność grupy, limity czasowe przeznaczone na wykonanie testu, sposoby zaznaczania odpowiedzi na arkuszach testowych. Niektóre testy posiadają określony limit czasowy na wykonanie całości - np. 1 minuta w wielu testach czytania, inne zaś, jeśli składają się z kilku typów zadań, mogą precyzować czas przeznaczony na wykonanie każdego z nich (np. w teście inteligencji CFT 1-R czas wykonania poszczególnych podtestów wynosi od 90 sekund do 4 minut). W takiej sytuacji zazwyczaj badany nie ma możliwości cofnięcia się do zadań wcześniejszych, w celu ich uzupełnienia. Instrukcja do testu określa również kolejność, w jakiej powinny być rozwiązywane zadania testowe; w niektórych testach kolejność udzielania odpowiedzi bywa dowolna, w innych badany jest zobowiązany do ścisłego jej przestrzegania (np. WISC-R, Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia). Również zakres pomocy, jakiej możemy udzielić badanemu jest wyraźnie określony

H