2588001443

Rozdział 2. Na czym    2.3. Co to jest normalizacja?

polega diagnoza...

Rycina 2. Porównanie różnych skal standaryzowanych stosowanych do przedstawiania norm

-3z    -2z    “Iz    0    Iz    2z    3z

Skala T Steny IQ

Tetrony

30    40    50    60    70    80

15    3,5    5,5    7,5    9,5 10

55    70    85    100    115    30    145

10    14    18    20

Szczególny rodzaj norm, który nie opiera się na wynikach standaryzowanych, to normy wyrażone na skali centylowej (procentowej). Zazwyczaj proponowane są one wówczas, gdy rozkład wyników w próbie normalizacyjnej i jak należy sądzić w populacji także, jest różny od rozkładu normalnego. Z taką sytuacją mamy do czynienia w testach osiągnięć, a zatem skala centylowa bywa bardzo często wykorzystywana w diagnostyce edukacyjnej. Pozwala ona określić, jaki procent dzieci należących do grupy normalizacyjnej osiągnął równy i niższy/wyższy wynik, niż badane dziecko. Nie określa natomiast poziomu badanej cechy, tak jak skale standaryzowane.

Wybór grupy normalizacyjnej jest kluczowym momentem w procesie tworzenia norm, bowiem wpływa na jakość interpretacji wyników testowych. Zgodnie ze Standardami dla Testów (1985), struktura próby normalizacyjnej powinna być reprezentatywna dla populacji osób, które będą testem badane, czyli skład próby powinien odzwierciedlać procentowo strukturę populacji pod względem zmiennych, które mogą mieć wpływ na wyniki, takich jak wiek, poziom wykształcenia, miejsce zamieszkania. Pełną reprezentatywność zapewnia dobór losowy, który jednak nie jest zalecany w przypadku, kiedy dla badanego problemu istotna jest więcej niż jedna cecha (np. wiek, płeć, poziom edukacyjny, miejsce zamieszkania) (Gaul, Zakrzewska, 1993). Aby te ważne cechy były proporcjonalnie odzwierciedlone w próbie, stosuje się dobór warstwowy lub kwotowy. Stosując dobór warstwowy, dokonuje się podziału populacji na warstwy (np. ze względu na poziom edukacyjny: uczniowie klasy I, klasy II i klasy III albo ze względu na poziom wykształcenia matki: zawodowe, średnie, wyższe), a następnie z każdej z nich losuje się niezależnie określoną liczbę osób. Celem doboru kwotowego jest z kolei uzyskanie maksymalnego podobieństwa próby normalizacyjnej do wyjściowej populacji. W podręcznikach do testów, w których stosowano dobór kwotowy zazwyczaj znajduje się informacja mówiąca o tym, że dane na temat procentowego składu populacji pochodzą z Głównego Urzędu Statystycznego.

Rzetelnie opracowany podręcznik do testu powinien zawierać wyczerpujący opis przebiegu procesu normalizacji, uwzględniający sposób doboru próby normalizacyjnej, jej skład oraz wielkość. Ponieważ normy opisują poziom wykonania testu przez określoną grupę osób, dlatego bez wiedzy na temat tego, jaki jest jej skład, nie można ocenić czy test jest przydatny dla konkretnego zastosowania ani też poprawnie zinterpretować uzyskanego wyniku.

Do zapamiętania:

Normy testowe informują o typowym poziomie wykonania testu przez dokładnie zdefiniowaną grupę odniesienia.

Istotnym czynnikiem decydującym o poprawności procesu normalizacji jest wielkość próby, na której zostały przeprowadzone badania normalizacyjne. Jak piszą Anastasi i Urbina (1999) „Próba, której

■