2588001454

Rozdział 1. Na czym polega diagnoza...

1.2. Jakie są rodzaje diagnoz?

Rycina 1. Charakterystyka rozkładu normalnego, prezentująca odsetek wyników, uzyskiwanych w populacji, w zależności od liczby odchyleń standardowych (o) wyniku średniego (p)

Do zapamiętania:

Norma w ujęciu statystycznym to zachowanie średnie, przeciętne, charakterystyczne dla większości.

W podejściu idiograficznym (zwanym także ipsatywnym), w odróżnieniu od podejścia nomotetycz-nego, diagnosta skupia się na zrozumieniu jednostki, bardziej pogłębionej analizie jej cech. Szczególnie przydatną w diagnozie psychologicznej jej odmianą jest analiza profilowa, powszechnie stosowana w testach zdolności intelektualnych, takich jak WISC-R czy IDS.

W praktyce możemy mówić o różnych typach diagnozy psychologicznej, należy jednak pamiętać, że odmienne typologie wynikają z uwzględnienia odmiennych kryteriów podziału:

■    rodzaj (typ, obszar) właściwości psychicznych podlegających ocenie, np. diagnoza pamięci, intelektu, postaw, osobowości itd. lub też rodzaj zjawisk (najczęściej klinicznych), które chcemy opisać, np. diagnoza depresji, lęku, tendencji do kłamstwa, ADHD, dysleksji, dyskalkulii, autyzmu itd.

■    dziedzina, w której zakorzeniony jest prowadzony proces diagnostyczny, np. diagnoza psychologiczna, pedagogiczna, logopedyczna, diagnoza neuropsychologiczna, diagnoza kliniczna dziecka itd.

■    sposób podejścia do diagnozowania, przyjęte założenia i zasady teoretyczne - np. diagnoza psychometryczna, kwestionariuszowa, kliniczna, dynamiczna itd. (Paluchowski, 2007).

Wyodrębnianie powyższych typów diagnoz ma zazwyczaj raczej charakter akademicki, w praktyce zazębiają się one o siebie i wzajemnie uzupełniają. Należy jednak pamiętać, że mają one różne źródła i podstawy teoretyczne, które należy świadomie wykorzystywać w procesie interpretacji uzyskanych wyników badań i przy sporządzaniu raportu/opinii z badań. Poniżej zostaną omówione wybrane typy diagnoz.

Jeden z najbardziej podstawowych podziałów, udokumentowany historycznie, to podział na diagnozę psychometryczną (szczegółowe omówienie w rozdziale 2), twardą, opartą na pomiarze ilościowym oraz diagnozę kliniczną, bardziej swobodną, wykorzystującą obok narzędzi psychome-trycznych, także ich wersje zmodyfikowane czy techniki niewystandaryzowane.

Do zapamiętania:

Najważniejsze typy diagnoz:

1.    diagnoza nozologiczna (różnicowa, typologiczna, klasyfikacyjna) - to rozpoznanie danego zjawiska u badanej osoby, poprzez zaklasyfikowanie do odpowiedniej kategorii, zazwyczaj powiązane ze wskazaniem nazwy danego zjawiska, np. ADHD, ważny jest tu element różnicowania z innymi jednostkami/zjawiskami

2.    diagnoza funkcjonalna - opis zachowania dziecka w określonej sferze (np. ocena dojrzałości szkolnej).

■