3360446614

79

Kwestionariusz Pracoholizmu (WART) — adaptacja narzędzia...

zestawu czynników modelu hierarchicznego, w interpretacji posłużono się modelem ukośnym, w którym czynniki agregowały wszystkie pozycje i przez to lepiej wyjaśniały jego strukturę, poddając się jednoznacznej interpretacji (Tabela 2). Poza tym skośną strukturę charakteryzował wysoki stopień nasycenia pozycji danym czynnikiem — dla większości pozycji przekraczał wartość 0,5.

Wyodrębniono pięć wymiarów pracoholizmu, które najlepiej daje się opisać jako: Czynnik 1: Obsesja Pracy/Kompulsja (obsesyjno-kompulsyjne zaangażowanie w pracę); Czynnik 2: Emocjonalne Pobudzenie/Perfekcjonizm; Czynnik 3: Przeciążenie Pracą; Czynnik 4: Orientacja na Wynik (efekty pracy); Czynnik 5: Poczucie Własnej Wartości (znaczenie pracy dla poczucia własnej wartości). Czynniki te wyjaśniały w sumie 50,61% wariancji wspólnej (zob. Tabela 2). Zdecydowanie dominujący siedmiopozycyjny czynnik pierwszy (o wartości własnej 6,27) wyjaśniał bilsko połowę (25,10%) wariancji wspólnej. Wynik ten można traktować jako empiryczne potwierdzenie założenia o decydującym znaczeniu właściwości obsesji-kompulsji w syndromie uzależnienia od pracy. Drugi, również siedmiopozycyjny czynnik -— Emocjonalne Pobudzenie/ /Perfekcjonizm (o wartości własnej 2,32) wyjaśniał 9,28% wariancji. Trzy pozostałe czynniki miały znacznie słabsze wartości własne (zawierające się w przedziale od 1,18 do 1,51) i wyjaśniały stosunkowo mniej wariancji.

Czynniki skorelowane były ze sobą na poziomie przeciętnym i wysokim, wartości korelacji zawierały się w przedziale od 0,42 do 0,64 (z wyjątkiem czynnika czwartego) (Tabela 3)¹. Względnie niskie korelacje wymiaru Orientacja na Wynik z pozostałymi czynnikami wskazywały na jego niezależność. Można przypuszczać, że cecha orientacji na wynik nie jest specyficzna dla wzoru zachowania pracoholicznego, lecz charakterystyczna również dla niego. Innymi słowy, cecha ta nie różnicuje pracoholików od innych osób —jest także związana, na przykład, ze Wzorem zachowania A. Powyższe rozumowanie potwierdzają wyniki hierarchicznej analizy czynnikowej oraz analizy struktury wewnętrznej inwentarza. Pozycje 9 i 10 (wchodzące w skład czynnika czwartego) w najniższym stopniu nasycone były ogólnym czynnikiem pracoholizmu (wartości ładunków odpowiednio: 0,21; 0,20) oraz korelowały relatywnie nisko z ogólnym wynikiem kwestionariusza (odpowiednio: 0,24; 0,26). To wskazuje, że orientacja na wynik ma przypuszczalnie niewiele wspólnego z syndromem uzależnienia od pracy.

Pięcioczynnikowa struktura WART uzyskana w próbie polskiej nie replikowała całkowicie wyników badań amerykańskich (Robinson i Post, 1994) zarówno pod względem nazw symptomów pracoholizmu (wymiarów), jak i ich struktury (pozycji). Poszczególne wymiary w badaniach amerykańskich i ich składowe przedstawiały się następująco: (1) Przeciążenie Pracą (pozycje: 3, 5, 6, 7,

1

Interpretacji wartości korelacji dokonano na podstawie zaproponowanej przez Stanisza (1998, s. 205) skali, wyznaczającej poziom przeciętny korelacji w zakresie 0,3 < r^, < 0,5, natomiast poziom wysoki korelacji — w zakresie: 0,5 < r_xy < 0,7.