2165574092

II wojna światowa i związane z nią zniszczenia 97

Niemcy początkowo zajęli cały obszar województwa, ale po 7 dniach wycofali się, przyłączając tylko pow. suwalski do Prus Wschodnich, a resztę odstępując Związkowi Radzieckiemu. W czasie tygodnia swojej gospodarki Niemcy wywieźli z okręgu białostockiego znaczne ilości zmagazynowanych produktów przemysłowych (przede wszystkim koce i tkaniny wełniane) oraz większość surowców [19].

W latach 1939—1941 władze radzieckie doprowadziły do uruchomienia prawie całego przemysłu włókienniczego w Białymstoku, przy czym w niektórych zakładach przystąpiono do modernizacji i uzupełnienia maszyn i urządzeń. Zakłady upaństwowiono i przystąpiono do komasacji drobnych przedsiębiorstw [19].

W okresie 1939—1941, w związku z wprowadzonymi wówczas przepisami granicznymi, nie zezwalającymi na istnienie zabudowy w strefie 800 m od granicy, trzy miasteczka — Drohiczyn, Mielnik i Nowogród wyludniły się niemal całkowicie.

Równocześnie w Szepietowie i Nurcu podjęte zostały poważne inwestycje — w obu tych osiedlach wybudowano koszary, przy czym koszary w Szepietowie, składające się z 24 dużych budynków, zamienione następnie przez Niemców na warsztaty samochodowe, przeniesione tu z Mińska Mazowieckiego i dające zatrudnienie kilkuset osobom, zostały w 1944 r., w czasie wycofywania się Niemców, wysadzone w powietrze. Koszary w Nurcu Niemcy rozebrali i sprzedali na budulec.

Również na wcielonych do Prus obszarach przystąpiono do przekształcania oblicza miast. Po skoncentrowaniu ludności żydowskiej w gettach, rozpoczęto rozbiórkę domów pożydowskich, sprzedając je na opał lub jako budulec (Suwałki, Sejny, Wiżajny). Na miejscu rozbieranych w Suwałkach ruder, rozpoczęto budowę osiedla mieszkaniowego — cztery budynki zostały oddane do użytku.

Kampania roku 1941 na terenie woj. białostockiego w zasadzie nie przyniosła większych szkód. Najbardziej ucierpiała wówczas Dąbrowa, spalona prawie w całości, Sokoły, Zabłudów, Siemiatycze. W czasie walk na linii Narwi został zniszczony w 85% Suraż. Pewne straty poniósł także przemysł w Wasilkowie, Supraśli i Hajnówce. W innych miastach straty nie były duże.

Okres okupacji hitlerowskiej zaznaczył się przede wszystkim wyniszczeniem całej prawie ludności żydowskiej, której w 1931 r. było na terenie województwa około 197 tysięcy⁹⁶. Inauguracją masowych mordów było spalenie żywcem około 700 Żydów w synagodze w Białymstoku w czerwcu 1941, zaraz po wkroczeniu Niemców.

⁹⁶ Eksterminacja ludności na ziemiach polskich w latach 1939—1945. Woj. białostockie, gdańskie, kieleckie. Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, 8, Warszawa 1956, s. 115—204.

7 Miasta woj. Białostockiego