2165574182

Ośrodki lokalne ok. 1955 r. 125

jak i zasadniczych), szpitali, przychodni lekarskich, a wreszcie rolę administracyjną osiedla.

W zestawieniu pominięto punkty skupu, występujące dość powszechnie, a wobec tego nie będące ■ wskaźnikiem szczególnym, oznaczającym ośrodki lokalne. Wzięto natomiast pod uwagę targowiska, których liczba wprawdzie zmalała w stosunku do czasów przedwojennych, ale które nadal grają poważną rolę w życiu miasteczek, a także wsi. Na rynek targowy trafia tylko część produktów gospodarki chłopskiej, tym też tłumaczyć można zmniejszenie roli targów w gospodarce miast. Na terenie województwa białostockiego (bez 3 powiatów pruskich) w 1932 r. w 57 miejscowościach odbywały się targi małe lub wielkie, obecnie liczba ta zmalała do 32 osiedli (oraz 4 miejscowości na ziemiach odzyskanych), przy czym tylko jedno z nich —, Mońki, nie było przed wojną ośrodkiem targowym¹⁰³. Brak odpowiednich danych uniemożliwia porównanie intensywności targów przedwojennych z obecnymi.

Rolę miast jako ośrodków kulturalnych i społecznych wyznaczano na podstawie liczby szkół, przychodni i szpitali, pominięto natomiast takie urządzenia kulturalne jaik biblioteki, kina czy domy kultury, ze względu na ich mały zasięg oddziaływania. Celowe wydawało się zwrócenie uwagi na rolę administracyjną osiedla, ponieważ fakt istnienia władz wojewódzkich czy powiatowych poważnie wpływa na zwiększenie oddziaływania miasta na zaplecze.

Analiza poszczególnych elementów i ich wzajemna proporcja pozwoliła wyróżnić na terenie województwa białostockiego 4 kategorie ośrodków lokalnych, poważnie różniących się pod względem stopnia koncentracji usług, które wiążą miasto z zapleczem.

Na czoło wysuwa się oczywiście 100-tysięczny Białystok, w którym skupia się ponad 400 sklepów (w tym 160 wyspecjalizowanych), liczba warsztatów rzemieślniczych sięga 600, liczba szkół średnich i zawodowych przekracza 40. Białystok określono jako ośrodek IV rzędu.

Następną pozycję zajmują trzy ośrodki III rzędu — Ełk, Suwałki i Łomża, liczące po około 20 tys. mieszk. -

Z kolei następuje spora grupa ośrodków II rzędu — przy czym wyraźnie można tu wyróżnić grupę trzech silnie wykształconych ośrodków lokalnych tego rzędu, które z kolei wyprzedzają następną grupę: Hajnówka, Zambrów, Sokółka, Łapy, Olecko, Siemiatycze, Gołdap, Kolno i Wysokie Mazowieckie, przy czym Gołdap i Wysokie Mazowieckie są stosunkowo najsłabiej rozwinięte.

¹⁰³ Zarówno przed wojną, jak i obecnie brano pod uwagę tylko targowiska koncesjonowane, w praktyce bardziej ruchliwe.