2165574438

Okres Królestwa Polskiego (1831—1864) 55

i w konsekwencji doprowadziło do reorganizacji jednych zakładów (w Supraśli i Topolach), osłabienia innych (w Krynkach i Jedwabnem), a nawet do upadku (Michałowo) [19]; Z drugiej strony zaburzenia chłopskie i zubożenie włościan w wyniku spłat — następstwa uwłaszczenia, pociągnęły za sobą czasowe skurczenie się rynku wewnętrznego, rozwijającego się w latach poprzednich.

Drugim zjawiskiem była przebudowa systemu transportu zapoczątko-na przez przeprowadzenie pierwszej linii kolejowej warszawsko-peters-burskiej w 1862.

Zjawiska te przyczyniły się do wzrostu roli czynników pozalokal-nych dla rozwoju miast, zwłaszcza miast o funkcjach wyspecjalizowanych — przemysłowych.

OKRES KRÓLESTWA POLSKIEGO (1864—1914)

Druga połowa XIX i pierwsze lata XX w. były okresem bujnego rozwoju miast białostockich. Głównymi siłami napędowymi tego rozwoju były przemysł i handel, przy czym poważną rolę odgrywały również przemiany w sieci komunikacyjnej.

Białostocki rejon przemysłu włókienniczego obejmował, obok Białegostoku, szereg innych miast i osiedli. W połowie XIX w. Białystok nie wybijał się specjalnie wielkością, a zatrudnieniem w przemyśle ustępował nawet sąsiednim miastom — Choroszczy i Supraśli. Dopiero w latach sześćdziesiątych nastąpiły gwałtowne zmiany, prowadzące do koncentracji produkcji i wzrostu hegemonii Białegostoku. Spowodowane one były wprowadzeniem maszyn parowych, opalanych węglem, którego sprowadzanie ułatwiło przeprowadzenie pierwszej linii kolejowej war-szawsko-petersburskiej w 1862 r. Kolej dawała również możność ekspansji na dalsze rynki zbytu. Czynniki te spowodowały, że Białystok zaczął się szybko rozwijać. Kolejne kryzysy w latach 1877, 1884—1885, 1900—1905, prowadząc do osłabienia czy nawet całkowitego upadku przemysłu włókienniczego w innych miastach i osiedlach okręgu w Krynkach, Kamiennym Brodzie, Jakimach, Jasionówce po 1883 r., a Michałowie i Knyszynie po 1890 r. [19] ugruntowały tę pozycję.

O ile wpływ Białegostoku na najbliższe osiedla wyrażał się na ogół w kurczeniu się w nich zatrudnienia w przemyśle, o tyle w większej odległości następowało pewne ożywienie (powstanie fabryki pasów transmisyjnych w Grajewie w 1882 r., fabryk pończoch w Łomży w 1889 i w 1898 r., fabryki ipończoch w Jedwabnem).

Przemysł włókienniczy na obszarze gubernii augustowskiej i łomżyńskiej był słabo rozwinięty i funkcja przemysłowa nie stanowiła tak wyraźnej i mocnej podstawy miastotwórczej jak w rejonie Białegostoku.