2165574465

Okres Królestwa Polskiego (1864—1914) 63

tegiczne. Interesujące nas trzy miasta — Gołdap, Olecko i Ełk, były ośrodkami ożywionego handlu, we wszystkich trzech ważną rolę odgrywał handel z ziemiami polskimi pod zaborem rosyjskim. Jedną z form tego handlu były liczne i ożywione jarmarki. Na przykład w Olecku niektóre z 9 rocznych jarmarków trwały po parę dni, sprzedawano na nich głównie konie i bydło⁶³.

W Ełku handlowe powiązania miasta z zagranicą wyrażały się nie tylko w napływie produktów na targi, ale również w przyjazdach klientów. Z Grajewa, Białegostoku, Kowna przyjeżdżało dziennie 40—50 osób, głównie urzędników i oficerów, po zakupy tytoniu, ubrań, artykułów luksusowych i klejnotów. Ełk czerpał również dość pokaźne dochody z pośredniczenia w emigracji; tu emigranci z Rosji oczekiwali na wyrobienie odpowiednich papierów przed udaniem się do Ameryki⁰⁴. Miasta Prus Wschodnich stopniowo się uprzemysławiają, przy czym powstający w nich drobny przemysł ma charakter typowy dla ośrod -ków lokalnych. W Gołdapi były w 1910 r. 2 młyny (w tym 1 duży), 3 tartaki, 2 browary, 2 gorzelnie, 2 cegielnie⁶⁵, w Olecku obok istniejącej już dawniej gorzelni, parowego młyna do mielenia kości, browaru, fabryki maszyn żelaznych i cegielni powstają w końcu XIX i na początku XX w. 3 garbarnie, betoniarnia, roszarnia, rzeźnia, 2 mleczarnie, młyn oraz tartak (Laskowska [17]).

Obok przemysłu dobrze rozwinięte było rzemiosło. Wszystkie trzy miasta, a zwłaszcza Ełk, były także węzłami komunikacji kolejowej. Ełk i Gołdap stają się około 1880 r. siedzibami garnizonów wojskowych [7].

Oprócz tych miast na obszarze trzech powiatów rozwijał się szereg osiedli półmiejskich, których podstawą rozwoju były przede wszystkim funkcje handlowe.

Tak więc tuż przy granicy naprzeciw Filipowa rozwinęła się wieś Gieruniszki, którą zamieszkiwało w 1910 r. ponad 1300 osób. Szosa prowadząca najkrótszą drogą z Gieruniszek na zachód przecinała linię kolejową Ełk-Olecko-Gołdap w miejscowości Kowale, gdzie prócz licznych sklepów powstały także 2 fabryki maszyn, młyn i serownia. Na wschód i zachód od Gołdapi rozwinęły się Żytkiejmy — ośrodek targowy i jarmarczny, siedziba wielu sklepów oraz Banie — również ośrodek targowy. Olecko, Kowale i Cimochy były punktami załadunku

⁶³ A. Zwe'ck, Masuren. Eine Landes-u. Volkskudne. Stuttgart 1900, s. 357.

^,i4 E. S c h e u, Ostpreussen, Eine Wirtschaftsgeographische Landeskunde. Kó-nigsberg 1939, s. 195. Tą drogą wędrowała młodzież suwalska, decydując się na ucieczkę przez zieloną granicę, nierzadko w przededniu branki do wojska.

⁶⁵ W. Obgartel, Der Regierungsbezirk Gumbinnen Insterburg 1912, s. X + 513l.