3784493884

Przyznając OFE osobowość prawną, ustawodawca przesądził, że wyłącznym podmiotem zgromadzonych w OFE aktywów jest tenże fundusz, a jego członkom przysługuje jedynie prawo obligacyjne do żądania wypłaty określonej kwoty pieniężnej (o czym dalej). W konwencji językowej ustawy o organizacji i funkcjonowaniu fundusz)' emerytalnych sformułowanie ..środki zgromadzone na rachunku członka OFE” to nic innego jak właśnie wierzytelność członka OFE wobec funduszu o wypłatę środków pieniężnych w wysokości zaewidencjonowanej na rachunku w funduszu²².

Aktywa OFE pełnią szczególną funkcję. W art. 2 ust. 2 u.o.f.f.e. ustawodawca podkreśla, że środki zgromadzone w OFE przeznaczone są na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Mając na uwadze, że aktywa OFE powstają ze składek na ubezpieczenie emerytalne, tworzą wyodrębniony prawnie oraz organizacyjnie fundusz, zaś ich funkcją jest sfinansowanie świadczeń emery talnych członków funduszu, zasadne jest przyjęcie poglądu, że w płaszczy źnie organizacyjno-finansowej mienie to spełnia cechy funduszu ubezpieczeniowego²³. Słuszność takiej kwalifikacji potwierdza brzmienie art. 3 ust. 1 u.s.u.s., gdzie OFE, obok zakładów ubezpieczeń emerytalnych, które świadczenia emerytalne będą wypłacały, zostały zaliczone do grona wykonawców ubezpieczenia społecznego.

Posługiwanie się pojęciem funduszu ubezpieczeniowego w odniesieniu do aktywów zgromadzonych w OFE jest uzasadnione i konieczne, bowiem pozwala odzwierciedlić złożoną naturę prawną tych środków i podkreślić związki systemowe między różnymi elementami systemu ubezpieczenia emerytalnego. Środki zgromadzone w OFE to z jednej strony mienie i przedmiot działalności funduszu jako instytucji zbiorowego inwestowania, z drugiej zaś fundusz ubezpieczeniowy, z którego będą wypłacane przyszłe świadczenia emerytalne członków funduszu. Ta niejako podwójna natura aktywów⁷ OFE uzasadnia poddanie otwartych funduszy emerytalnych odmiennemu od funduszy inwestycyjnych reżimowi prawnemu, przez co mamy do czynienia ze specyficzną konstrukcją funduszu jako osoby praw nej, która wykonuje zadania w sferze ubezpieczeń społecznych. Kwalifikacja aktywów OFE jako funduszu ubezpieczeniowego ma daleko idące następstwa w sferze regulacji prawnej. Przejawem szczególnego reżimu prawnego, jakiemu poddane zostały fundusze zgromadzone w OFE, jest przede wszystkim art. 107 ust. 1 u.o.f.f.e., który przewiduje zakaz rozporządzania tymi środkami przez członka funduszu, a także art. 108 u.o.f.f.e., wyrażający zakaz prowadzenia egzekucji z tych środków. Cechą wyznaczającą bezpieczeństwo aktywów stanowiących fundusz ubezpieczeniowy jest także brak zdolności upadłościowej OFE²⁴, a także ustawowy zakaz potrącania z tych środków innych opłat niż ustawowe (art. 134 ust. 1 u.o.f.f.e.). Środki zgromadzone w OFE pochodzą ze składek na ubezpieczenie emerytalne i stanowią fundusz ubezpieczeniowy, a przez to, odmiennie niż wkład oszczędnościowy w banku lub środki zainwestowane w funduszu inwestycyjnym, nie mogą zostać spożytkowane na inne cele niż sfinansowanie św iadczeń emerytalnych członka funduszu i powinny pozostać nicuszczuplone aż do chwili osiągnięcia przez członka funduszu wieku emerytalnego.

Dla oceny charakteru praw nego środków zgromadzonych w OFE bardzo w ażna, a jednocześnie mocno kontrowersyjna jest kwestia, czy są to środki publiczne, czy też mają one charakter prywatny. Z jednej strony w literaturze wyrażany jest pogląd, że przekazy wana do OFE składka emerytalna posiada publicznoprawny, ubezpieczeniowy charakter, który zachowuje nadal po przekazaniu przez Zakład jej części do funduszu²⁵. Takie też stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 4 czerwca 2008 r.²⁶. Sąd nie był jednakże do końca

²² Podobnie charakteryzuje się w literaturze prawo posiadacza rachunku bankowego do środków zdeponowanych na tym rachunku. W. Pyziol wskazuje, że przechowanie przez bank środków pieniężnych to nic innego jak stan, w któiym posiadacz rachunku ma względem banku wierzytelność o wypłatę gotówką lub dokonanie rozliczenia pienięż.nego, zob. W. Pyziol, Umowa rachunku bankowego. Warszawa 1997, s. 106-107.

²³ Na temat cech funduszu ubezpieczeniowego zob. A. Wąsiewicz, Z.K. Nowakowski, Prawo ubezpieczeń gospodarczych, Warszawa-Poznań 1980, s. 64; L. Mackiewicz-Golnik, Zróżnicowane czy jednolite formy organizacyjne fitnduszu ubezpieczeniowego?, PiZS 1977, nr 1, s. 23.

²⁴ Tak słusznie T. Bińczycka-Majewska, Wybrane..., s. 80.

T. Bińczycka-Majewska, Wybrane..., s. 84.

²⁶ Wyrok SN z 4 czerwca 2008 r., II UK 12/08 (OSNP 2009, nr 21-22, poz. 291) z glosą K. Anionowa, OSP 2009, poz. 6, nr 62, oraz R. Pacuda, OSP 2010, nr 10, poz. 102. Tak również SN w uchwale z 5 kwietnia 2006 r.. III CZP 121/05 (OSNC 2006, nr 11,