94446

76 osoba prawna - jednostka organizacyjna, której prawo przyznaje osobowość prawną. To swoisty twór organizacyjny, z którym prawo wiąże określone uprawnienia i obowiązki. Istotą tak pojmowanego swoistego podmiotu jest określona, pojmowana abstrakcyjnie grupa społeczna lub abstrakcyjnie rozumiane dobra. Osoba prawa wyposażona zostaje z mocy prawa w osobowość prawną, która wyraża się w specjalnej zdolności prawnej i odpowiadającej jej zdolności do czynności prawnych.

Podział osób prawnych:

*    korporacje (stowarzyszenia) - korporacją nazywana jest osoba prawna, która powstaje w wyniku zorganizowania się pewnej liczby osób fizycznych, zmierzających do osiągnięcia określonego celu. Korporacja oparta jest na substracie osobowym, zgodnie z zasadą: nie ma korporacji bez członków.

*    fundacje (zakłady) - fundacja jest organizacją opartą głównie na substracie majątkowym, zgodnie z zasadą: nie ma fundacji bez majątku. Majątek fundacji przeznacza się osobom trzecim.

Wyodrębnia się trzy zasadnicze sposoby tworzenia się osób prawnych:

1.    Tryb rejestracyjny polegający na tym, że właściwy organ, dokonujący rejestracji osób prawnych, nie może odmówić zarejestrowania danej jednostki organizacyjnej jako osoby prawnej, o ile uwzględnione zostały wymogi formalne określone w ustawie. W powyższym trybie powstaje np.: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

2.    Tryb koncesyjny wiąże się z koniecznością uzyskania zezwolenia właściwego organu państwa (tzw. koncesji) na dany rodzaj działalności. Jest to niezbędnym warunkiem do utworzenia danej sooby prawnej.

3.    Tryb erekcyjny, zwany też ustawowym, polega na tym, że osoba prawna jest powoływana do życia bezpośrednio mocą odpowiedniego aktu prawnego. Tym sposobem tworzone są np.: Polska Akademia Nauk (PAN) czy wyższe uczelnie państwowe.

Przedmiotem stosunków prawnych są uprawnienia i obowiązki, które kształtują się między podmiotami prawa wskutek zajścia określonego faktu prawnego.

Uprawnienie polega na tym, że przepisy prawa lub postanowienia umowne pozostawiają uznaniu danego podmiotu wybór zachowania przewidzianego w wypowiedzi normatywnej albo w opartej na niej umowie.

Obowiązek prawny - wiąże się z ustanowionym przez przepis prawa nakazem lub zakazem określonego zachowania. Zobowiązany musi wypełnić żądanie uprawnionego bez względu na to, czy zachowanie to zostało mu przypisane w formie nakazu czy zakazu. Jeśli odmawia wykonania takiego zachowania, to tym samym wybiera ujemne następstwa przewidziane w sankcji wypowiedzi normatywnej.