3784495895

72 K. Mącznik

noatlantyckiego przez byłe państwa komunistyczne¹. W tej sytuacji przywódcy państw postkomunistycznych nie mogli mieć jasnego wyobrażenia o miejscu swoich krajów w polityce europejskiej i światowej po uwolnieniu się spod radzieckiej dominacji. Gdy 25 XII 1991 roku upadł Związek Radzieckie, zarówno przed przywódcami nowo powstałych państw, jak i przed opinią międzynarodową pojawiły się nowe zadania związane z funkcjonowaniem tych krajów. Sytuacja ta niezwykle zwiększyła dynamikę subregionu i zainteresowanie nim na arenie międzynarodowej. Powstanie 15 nowych, niepodległych państw zmusiło każde z nich do zdefiniowania polityki wewnętrznej i zewnętrznej oraz strategii działania na arenie międzynarodowej.

Upadek Związku Radzieckiego stanowił dopełnienie rozpadu bloku wschodniego, stworzył korzystną sytuację także dla Rzeczypospolitej Polskiej, która została uwolniona od imperialnej zależności. Władze Polski musiały dostosować do zaistniałych zmian własną politykę. Również polityka zagraniczna zarówno polska, jak i rosyjska się przekształciła, wytyczono nowe cele i działania, także we wzajemnych kontaktach.

Obszar postradziecki odgrywał istotną rolę w stosunkach polsko-rosyjskich już w latach 1989-1991, okres ten stanowił czas przejściowy we wzajemnych relacjach i postrzeganiu wschodniej części kontynentu. Rząd ówczesnego premiera Polski Tadeusza Mazowieckiego początkowo cechowała daleko posunięta polityka ostrożności wobec Związku Radzieckiego. W expose wygłoszonym 12 września 1989 roku potwierdził zobowiązania sojusznicze Rzeczypospolitej Polskiej wobec członków Układu Warszawskiego, deklarując równocześnie wolę oparcia sojuszu ze Związkiem Radzieckim na demokratycznych podstawach². Nowy etap w stosunkach polsko-rosyjskich rozpoczął się jesienią 1990 roku. na jego kształt wpłynęło między' innymi odejście komunistów z rządu Mazowieckiego, jak również występowanie ze Związku kolejnych republik. Jesienią 1990 roku w Ministerstwie Spraw Zagranicznych opracowano założenia tak zwanej polityki dwutorowości, jednak upadek ZSRR oznaczał jej porzucenie przez Polskę oraz stworzy ł przesłanki do intensyfikacji relacji z nowo powstały mi państwami³.

Stosunki między Warszawą a Moskwą w latach 1991-2010 wpływały na kształtowanie się systemu politycznego państw znajdujących się na obszarze postradzieckim. Rozbieżności w postrzeganiu regionu byłego ZSRR i jego roli na arenie między narodowej wynikały przede wszystkim z trwającej od kilkuset lat polsko-rosyjskiej rywalizacji o kontrolę obszaru między Morzem Bałtyckim a Morzem Czarnym. Poprzez działania polityczne, gospodarcze i społeczne władze Polski i Rosji starały się wpływać na funkcjonowanie i postrzeganie państw byłego Związku Radzieckiego w stosunkach międzynarodowych. Wpływ Rzeczypospolitej i Federacji Rosyjskiej na sytuację polityczną w państwach obszaru postradzieckiego doprowadził do zmian zarówno we wzajemnych relacjach między Warszawą i Moskwą, jak i do zmian politycznych w regionie. Polskie i rosyjskie zaangażowanie w przemiany odbywające się na obszarze byłego ZSRR zależało od sytuacji politycznej w byłych państwach związkowych, a także od koncepcji polityki zagranicznej proponowanej przez władze w Warszawie i w Moskwie.

1

   J. J. Wiatr, Wybór strategii zagranicznej, [w:] Europa pokomunistyczna przemiany państw i społeczeństw po 1989 roku, red. J. J. Wiatr, Warszawa 2006, s. 338.

2

   M. Menkiszak, M. A. Piotrowski, Polska polityka Wschodnia, [w:] Polityka zagraniczna RP 1989-2002, red. R. Kuźniar, K. Szczepanik, Warszawa 2002, s. 214.

3

   R. Kuźniar, Polityka zagraniczna III Rzeczypospolitej, Warszawa 2012, s. 83.