3784496990

5. ZBIORNIKI MAŁEJ RETENCJI W POLSCE PRZED 1939 R.

Przed II wojną światową na obszarze ówczesnej Polski było kilkanaście tysięcy zbiorników wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów energetycznych oraz zupełnie nieznana i trudna do oszacowania liczba zbiorników małej retencji wykorzystywanych do innych celów. Z tej ogromnej liczby w wyniku działań wojennych, a zwłaszcza katastrofalnych w skutkach decyzji powojennych władz komunistycznych dotyczących państwowej monopolizacji energetyki, do końca lat sześćdziesiątych zostało zniszczonych ponad 90% niewielkich budowli piętrzących wody powierzchniowe. Skala zniszczeń była ogromna, a w połączeniu ze skutkami intensywnie prowadzonych prac melioracyjnych doprowadziło to do znacznego obniżenia wód gruntowych w Polsce, zwłaszcza na obszarze Niżu Polskiego. To właśnie wówczas, ponad 40 lat temu, po raz pierwszy zaczęto mówić o stepowieniu Polski Centralnej, zwłaszcza Wielkopolski, Kujaw i Mazowsza. Świadomość tego stanu rzeczy niewiele poprawiła sytuację - w latach siedemdziesiątych i później powstało niewiele zbiorników malej retencji, a władze ówczesnej Polski preferowały budowę wielkich zapór na dużych rzekach (osławiony projekt kaskadyzacji Wisły, którego realizacja doprowadziłaby do katastrofy ekologicznej o trudnej do przewidzenia skali). W latach dziewięćdziesiątych wzrosło zainteresowanie sprawą retencjonowania wód w małych zbiornikach, jednak brak środków finansowych w budżecie państwa spowodował, że sprawy zbiorników małej retencji zostały przekazane do samorządów.

W ostatnich latach powstało i powstaje nadal szereg programów malej retencji dla poszczególnych obszarów Polski. Jest zatem nadzieja, że w niedługim czasie rozpocznie się realizacja tych programów w zakresie znacznie większym niż dotychczas. Warto zatem przyjrzeć się rozmieszczeniu zbiorników malej retencji przed wojną, bowiem daje to pogląd o skali możliwości ich budowy obecnie. Na figurze 5.1 przedstawiono fragment przedwojennej mapy obejmującej obszar między Warszaw ą i Krakow em.

I tu słowo dygresji. Jednemu z autorów (Z.N.) nie udało się dotrzeć do oryginalnej mapy Rybczyńskiego - prezentowany fragment jest odbitką. Niewykluczone, że większość egzemplarzy została zniszczona podczas planowej akcji unicestwiania przedwojennych materiałów kartograficznych prowadzonej w latach czterdziestych i pięćdziesiątych ubiegłego wieku przez ówczesne władze PRL.